3.4 Financiën en organisatie

.. Financiën en organisatie

Doel

Subdoel

Link

01. Enschede heeft een betrouwbare en voor lange termijn houdbare financiële huishouding en organisatie

^{totale lasten (x 1.000 euro): 123.451,00}

01.01 Enschede is in staat om financiële tegenvallers het hoofd te bieden.	^{Aantal acties: 3}
01.02 Enschede investeert toereikend	^{Aantal acties: 1}
01.03 De gemeentelijke organisatie is wendbaar en alert	^{Aantal acties: 3}

.. Wat willen we bereiken?

Investeringen zijn noodzakelijk om het voorzieningenniveau en daarmee de aantrekkelijkheid van de stad overeind te houden. Daarom maken we gebruik van een strategische investeringsagenda en -fonds waarmee we naar de toekomst borgen dat Enschede een aantrekkelijke stad blijft. Deze bestuursperiode werken wij aan een meer structurele financiering van onze strategische investeringsagenda. Deze agenda's verbinden wij zoveel als mogelijk met andere financieringsmogelijkheden vanuit Provincie, Rijk of Europese geldstromen.

Er komen op de gemeente en de gemeentelijke organisatie met haar medewerkers de nodige maatschappelijk uitdagingen, doorontwikkelingen en veranderingen aan. Dit vraagt nog nadrukkelijker een overkoepelende programmering en prioritering om op een doelmatige wijze tot resultaten te komen. Dit geldt ook voor bedrijfsvoeringstaken. Het begeleiden van onze organisatie in de veranderingen vraagt daarnaast extra advies- en verandercapaciteit. Dit om de organisatie en medewerkers verder te ondersteunen als lerende, flexibele en talentvolle organisatie om onze maatschappelijke doelstellingen te realiseren. Hierbij rekening houdende met een hoge werkdruk en inspelend op een krappe arbeidsmarkt.

Belangrijke randvoorwaarden om bovenstaande uitdagingen waar te kunnen maken is een professionele bedrijfsvoering die daarbij aansluit.

.. Wat gaan we doen voor financiën en organisatie

01. Enschede heeft een betrouwbare en voor lange termijn houdbare financiële huishouding en organisatie

De afgelopen jaren zijn de schulden afgebouwd en de reserves versterkt. Er is een start gemaakt met het op peil brengen van de solvabiliteit. Het weerstandsvermogen om risico’s op te vangen is op goed niveau. De structurele begrotingsruimte (verschil tussen jaarlijks terugkerende baten en lasten) is nog wel beperkt. Het vraagt de komende jaren dan ook aandacht om het huishoudboekje op orde te houden. De rentelasten worden geminimaliseerd door de schulden te beperken en de financiering van de gemeente te optimaliseren. Een mogelijkheid hiertoe is de afkoop van hoogrentende leningen als de liquiditeitspositie van de gemeente dit toelaat. Tot slot is het afgelopen decennium weinig geïnvesteerd. Investeringen zijn noodzakelijk om het voorzieningenniveau en daarmee de aantrekkelijkheid van de stad overeind te houden. Daarom maken we gebruik van een strategische investeringsagenda en fonds waarmee we naar de toekomst borgen dat Enschede een aantrekkelijke stad blijft.

01.01 Enschede is in staat om financiële tegenvallers het hoofd te bieden.
Enschede is een ambitieuze en ondernemende stad. Bij het realiseren van opgaven en doelen loopt de gemeente ook (financiële) risico’s. We zetten risicomanagement in om pro- actief met risico’s om te gaan. Om tegenslagen het hoofd te kunnen (blijven) bieden houden we ook voldoende weerstandsvermogen aan om ze op te kunnen vangen als ze zich voordoen. We blijven streven naar een weerstandsratio tussen 1,0 en 1,4. Dat is ook zo opgenomen in onze in 2022 vastgestelde nota weerstandsvermogen. We voeren realistisch en degelijk financieel beleid. Vanuit voorzichtigheidsbeginsel speculeren we niet op onzekere inkomsten. Structurele uitgaven dekken we met structurele middelen. We sturen stevig op het realiseren van afgesproken taakstellingen. We blijven bij het Rijk aandacht vragen voor de financiële en sociale situatie van onze stad. Op deze manier blijven we ook in de toekomst in staat om onverwachte financiële tegenvallers op te kunnen vangen.

Acties 2023

Aantal acties: 3

01. College legt een rechtmatigheidsverklaring af.

Vanaf het verslagjaar 2023 moeten gemeenten zelf een rechtmatigheidsverantwoording overleggen.

In 2023 wordt de rechtmatigheidscontrole door de organisatie uitgevoerd, zodat het college over het boekjaar 2023 in de jaarrekening een rechtmatigheidsverantwoording kan afgeven.

02. We doen in 2023 nader onderzoek naar en implementeren de door de Raad geprioriteerde onderwerpen uit het rapport Verdiencapaciteit.

De Raad bespreekt in 2022 het rapport verdiencapaciteit. Aan de hand van de aangegeven prioriteiten uit deze bespreking gaan we aan de slag met nader onderzoek en implementatie van de geprioriteerde onderwerpen.

03. We gaan ons risicomanagement verder professionaliseren.

Om opvolging te geven aan de nota risicomanagement en weerbaarheid die in 2022 is geactualiseerd gaan we de scope van risicomanagement verbreden naar strategisch, proces en juridisch risicomanagement. Ook gaan we extra aandacht besteden aan de grote investeringen.

Bijdrage verbonden partij: Bank Nederlandse gemeenten

Maatschappelijk rendement:

De BNG Bank is de huisbankier van de gemeente. Daarnaast is de gemeente aandeelhouder van de BNG Bank. Door de lage kosten voor het gemeentelijke betalingsverkeer en de jaarlijkse dividenduitkering draagt zij bij aan een houdbare financiële huishouding. Daarnaast draagt de bank door het verstrekken van laagrentende leningen bij aan het realiseren van investeringen in de stad die de inwoner ten goede komen tegen aanvaardbare kosten.

Bijdrage verbonden partij: Enexis

Maatschappelijk rendement:

Enexis is de eigenaar van het netwerk voor gas en elektra in de stad. Het streven is om het netwerk betaalbaar, betrouwbaar en veilig te houden. Hiermee draagt Enexis ook bij aan het Energieakkoord en daardoor ook tegelijkertijd aan de gemeentelijke doelstellingen op het gebied van duurzaamheid. De gemeente is aandeelhouder van Enexis. De jaarlijkse dividenduitkering draagt bij aan een houdbare financiële huishouding.

Bijdrage verbonden partij: Gemeentelijk Belastingkantoor Twente

Maatschappelijk rendement:

Door de wettelijke taak belastinginning en heffingen te laten verzorgen door het GBT wordt op een effectieve en efficiënte manier uitvoering gegeven aan deze taak. Op deze manier wordt de gemeente Enschede in de gelegenheid gesteld om zich te richten op de ontwikkelingen van de Twentse samenleving.

Bijdrage verbonden partij: Voormalig Essent

Maatschappelijk rendement:

Hierbij gaat het om diverse BV's (Publiek Belang Elektriciteitsproductie en CSV Amsterdam) die zijn ontstaan uit het verkoopproces van de aandelen die gemeente had in Essent NV. Deze Bv's worden binnen enkele jaren opgeheven. De destijds niet uitgekeerde delen van de verkoopopbrengst zijn grotendeels uitgekeerd. Er zijn slechts nog kleine uitkeringen te verwachten in de komende jaren.

01.02 Enschede investeert toereikend
Het afgelopen decennium kende Enschede een heel laag investeringsniveau. Als gevolg van de financiële crisis en de financiële effecten daarvan voor Enschede was er nauwelijks investeringsruimte en lag de focus sterk op herstel van de financiële conditie. Een laag investeringsniveau brengt risico met zich mee dat inhaalinvesteringen nodig zijn en dat Enschede minder aantrekkelijk wordt dan andere steden die wel blijven investeren. Het voornemen is dan ook om, nu de financiële conditie is hersteld, structureel te blijven investeren in het voorzieningenniveau en de leefbaarheid in de stad. Hiervoor werken we met een strategische investeringsagenda waarin de belangrijkste investeringen om een impuls aan de stad te geven zijn opgenomen. Daarmee houden we Enschede aantrekkelijk voor onze inwoners. En het helpt ons om aantrekkelijk te zijn voor mensen die hier nog niet wonen. Als stad in het groen om te wonen, werken en leven. De ambitie is om te komen tot een structurele financiering van de investeringsagenda.

Acties 2023

Aantal acties: 1

01. Structurele financiering investeringsagenda.

We werken mogelijkheden uit om te komen tot structurele financiering voor de investeringsagenda en bespreken deze met de Raad. Eén van de manieren om structurele ruimte voor de investeringsagenda vrij te maken is door de huidige budgetten voor kapitaallasten eens tegen het licht te houden

01.03 De gemeentelijke organisatie is wendbaar en alert
Wij zijn er als gemeentelijke organisatie voor onze inwoners en ondernemers. Om hen, in de dynamiek en complexiteit van het hier en nu, zo goed mogelijk van dienst te zijn moeten we in staat zijn om slim en snel te handelen. Daarbij zijn we mensgericht en werken we meer in netwerken van onze samenleving. Het verder optimaliseren van onze lerende, flexibele en talentvolle organisatie draagt hier aan bij. We streven naar effectiviteit en efficiency waarbij standaardisatie, doelgerichtheid belangrijke maatstaven zijn. Die verstevigen we de komende periode door onder andere meer in te zetten op digitalisering en datavaardigheid. Ook werken we aan ons vermogen om ons aan te passen als het gaat om integriteit en ondermijning en gebruiken hiervoor verschillende instrumenten. De sturing en realisatie van het geheel aan regulier werk en opgaven vraagt om focus, versteviging en daadkracht, zodat we onze organisatie continue blijven richten op wat er nodig is en gevraagd wordt.

Acties 2023

Aantal acties: 3

01. We verstevigen de interne organisatie

Concernbreed creëren we met strategisch personeelsmanagement inzicht in de huidige en verwachte kwantitatieve- en kwalitatieve bezetting die nodig is voor regulier werk, toekomstige plannen en effecten qua wet- & regelgeving, zodat we kunnen anticiperen en sturen. Daarnaast blijven we ons richten op strategische arbeidsmarktcommunicatie om de juiste mensen aan te trekken, op goed werkgeverschap en het behouden van medewerkers door onder andere het aanbieden van een goed opleidingsaanbod (Enschede academie).

02. Bedrijfsvoering mee laten bewegen met vraag uit primaire processen

Op onderdelen binnen de organisatie zien we dat de druk toeneemt en de dienstverlening een stap terug moet zetten in gewenst kwaliteitsniveau en uitvoeringstempo. Het vraagt om een mechanisme waarmee de budgetten voor bedrijfsvoering en overhead op een normatieve manier mee kunnen ademen met de groei (en krimp) van de organisatie. Hiervoor wordt momenteel een onderzoeks- en adviesopdracht uitgevoerd door een extern bureau.

03. We continueren onze aandacht voor de weerbaarheid en integriteit van onze bestuurders en ambtenaren door:

- Te werken met een actuele Gedragscode integriteit voor het gemeentebestuur;

- Weerbaarheidstrainingen aan te bieden;

- Risico- en dilemmagesprekken te voeren, waaronder moreel beraad;

- Het Agressie- en emotieprotocol voor ambtenaren breed kenbaar te maken en medewerkers handvatten te geven.

Wettelijk verplichte indicatoren

Op grond van het Besluit begroting en verantwoording zijn onderstaande indicatoren opgenomen. De indicatoren gelden voor iedere gemeente en zijn bedoeld om gemeenten met elkaar te kunnen vergelijken. Dit is mogelijk via www.waarstaatjegemeente.nl.

	Beleidsveld	Naam indicator	Eenheid	Jaar	Score	Bron
1.	0. Bestuur en ondersteuning	Formatie	Fte per 1.000 inwoners	2023	8.77	Eigen gegevens
2.	0. Bestuur en ondersteuning	Bezetting	Fte per 1.000 inwoners	2022	9.26	Eigen gegevens
3.	0. Bestuur en ondersteuning	Apparaatskosten	Kosten per inwoner, in euro's	2023	875	Eigen Begroting
4.	0. Bestuur en ondersteuning	Externe inhuur	Kosten als % van totale loonsom + totale kosten inhuur externen	2023	12%	Eigen Begroting
5.	0. Bestuur en ondersteuning	Overhead	% van totale lasten	2023	8,6%	Eigen Begroting
35.	8. Vhrosv	Gemiddelde WOZ waarde	Duizend euro	2021	210	CBS
36.	8. Vhrosv	Nieuw gebouwde woningen	Aantal per 1.000 woningen	2021	4,1	BAG
37.	8. Vhrosv	Demografische druk	%	2022	63,6%	CBS
38.	8. Vhrosv	Gemeentelijke woonlasten eenpersoonshuishouden	In euro’s	2022	927	COELO
39.	8. Vhrosv	Gemeentelijke woonlasten meerpersoonshuishouden	In euro's	2022	962	COELO

.. Wat mag het kosten?

Om de gestelde doelen te bereiken zijn per doel lasten begroot voor 2021. Deze bedragen worden ingezet voor het realiseren van de acties (onder 'Wat gaan we doen') maar ook voor het realiseren van de reguliere werkzaamheden. Onderstaande grafiek geeft per product inzicht in de beschikbaar gestelde budgetten.

Onderstaande tabel geeft inzicht in de meerjarige ontwikkeling van de lasten, baten en reserve mutaties.

Financien en organisatie Bedragen x 1.000 euro	Begroting 2022	Begroting 2023	Raming 2024	Raming 2025	Raming 2026
Lasten	137.694	123.451	131.972	146.298	160.809
Baten	552.708	533.882	554.764	568.064	547.172
Saldo van baten en lasten	-415.014	-410.431	-422.792	-421.766	-386.363

Storting reserves	35.073	16.046	19.817	29.088	15.429
Onttrekking reserves	34.313	21.882	13.989	13.433	27.686

Resultaat

-414.254

-416.268

-416.964

-406.111

-398.620

Toelichting

De begrote lasten nemen in 2023 af met 14,2 miljoen euro. De belangrijkste wijzgingen zijn:

De begrote lasten als ook de baten zijn voor het boekjaar 2022 in de Zomernota 2022 incidenteel bijgesteld met ongeveer 8,8 miljoen euro voor de kosten voor de opvang van Oekraïners. Deze lasten en baten zijn voor 2023 nog niet begroot, omdat er nog geen duidelijkheid is over de duur en de hoogte van de te maken kosten. Zodra er meer duidelijkheid komt over 2023 zal dit wederom in de zomernota 2023 worden bijgesteld. Per saldo is dit neutraal omdat Enschede voor de gemaakte kosten wordt gecompenseerd.
In 2022 neemt het budget incidenteel toe vanwege het afschaffen van de opschalingskorting voor het lopende jaar (2,5 miljoen euro). Hierdoor is het lastenbudget in 2022 eenmalig verhoogd en verklaart de afname in 2023. Het vervallen van de opschalingskorting voor de jaren 2023 en verder wordt betrokken bij de actualisatie van de circulaires in het Gemeentefonds en is onderdeel van het middelenkader in hoofdstuk 2.
In 2022 nam het budget incidenteel toe vanwege correcties en verrekeningen door het Rijk op de algemene uitkering (6,4 miljoen euro). Hierdoor is het lastenbudget eenmalig verhoogd in 2022 en verklaart de afname in 2023. De eventuele structurele doorwerking voor de jaren 2023 en verder wordt betrokken bij de actualisatie van de circulaires in het Gemeentefonds en is onderdeel van het middelenkader in hoofdstuk 2.
In 2023 nemen de begrote lasten voor bedrijfsvoering toe met 5 miljoen euro. Dit komt enerzijds door de groei van de organisatie. Daarmee groeien ook de uitgaven voor ondersteuning vanuit de bedrijfsvoeringafdelingen. Anderzijds wordt in 2023 uitvoering gegeven aan de transitie van het IT-landschap, waarvoor middelen zijn gereserveerd in het IT-transitiefonds.
De lasten dalen vanaf 2023 bij het product rente en treasury met 0,8 miljoen euro als gevolg van een rentevoordeel door afkoop van een lening in 2022 (zie ook hoofdstuk 2.5)

De begrote baten nemen in 2023 af met 18,8 miljoen euro. De belangrijkste wijzgingen zijn:

In 2023 is de bijdrage uit het gemeentefonds per saldo circa 5 miljoen euro lager dan in 2022. Dat komt met name vanwege de incidentele bijdrage van het rijk in 2022 voor uitvoering van het energie-armoedebeleid.
In 2022 zijn de verwachte lasten en baten voor de opvang van vluchtelingen opgenomen voor een bedrag van 8,8 miljoen euro. Zoals ook bij de lasten aangegeven is voor 2023 in de begroting nog geen rekening gehouden met kosten voor de opvang van vluchtelingen en is daarmee ook geen compensatie van het Rijk begroot bij de baten. Bij de Zomernota 2023 zal hierover meer bekend zijn en wordt daarin verwerkt. Per saldo zal dit naar verwachting neutraal zijn.
Als gevolg van een noodzakelijke technische correctie zijn bij het Vastgoedbedrijf zowel de baten als de reserves aangepast (5 miljoen euro). Per saldo is dit neutraal.

De stortingen zijn in 2023 19,1 miljoen euro lager dan in 2022. De belangrijkste wijzgingen zijn:

Reserve Loon- en prijscompensatie; in de Tussenrapportage 2022 is besloten om het beschikbare budget voor loon- en prijscompensatie incidenteel te storten in deze reserve. Hierdoor nemen de stortingen in 2023 af met 2,2 miljoen euro ten opzichte van 2022.
Reserve weerstandsvermogen; Een daling van 9,3 miljoen euro als gevolg van het afschaffen van het ingestelde spaarprogramma in de reserve weerstandsvermogen vanaf 2023. En een daling van 1,5 miljoen euro als gevolg van diverse aanpassingen in het middelenkader. Dit moet samen gezien worden met de mutatie op de onttrekkingen van deze reserve.
Reserve vastgoed; Als gevolg van een noodzakelijke technische correctie nemen de stortingen af met 2,5 miljoen euro.
Reserves IT-transitiefonds, ICT gemeentebrede software en vervanging IT hardware; In 2023 zijn de stortingen bij IT 3,7 miljoen euro lager, doordat in 2022 een incidentiele dotatie heeft plaatsgevonden voor de vorming van een IT-transitiefonds van 3,3 miljoen euro en een incidentele dotatie voor de Dimpact transitie (0,4 miljoen euro).

De onttrekkingen zijn in 2023 12,4 miljoen euro lager dan in 2022. De belangrijkste wijzgingen zijn:

Reserve weerstandsvermogen; De begrote onttrekking aan de reserve weerstandsvermogen is in 2023 14,5 miljoen euro lager dan in 2022 als gevolg van de verbetering van het middelenkader.
Reserve flankerend beleid; De onttrekking van middelen aan de reserve Flankerend beleid is in 2023 1,0 miljoen euro lager dan in 2022. Het betreft hier de onderdelen Informatie Investeringsplan (IIP) en uitvoeringsplan Bridge. De oorzaak van de lagere onttrekking is dat deze middelen in 2022 incidenteel beschikbaar zijn gesteld en zijn aangewend.
Reserve vastgoed; Als gevolg van een noodzakelijke technische correctie nemen de onttrekkingen toe met 3 miljoen euro.

Meer info	Klik hier voor meer informatie over reguliere werkzaamheden en beleidsnota's.
Portefeuillehouders	Marc Teutelink, Jeroen Diepemaat, Niels van den Berg
Concerndirecteuren	Kees Meijer