4. Bijlagen bij het jaarverslag

4.1. Bezuinigingen

Inleiding
In dit hoofdstuk lichten we de realisatie van de structurele bezuinigingsvoorstellen toe.

In de begrotingen t/m 2012 is totaal al voor een bedrag van 30,2 miljoen euro aan bezuinigingen opgenomen. Deze bezuinigingen zijn in de programma's doorgevoerd.

Omschrijving	Begroting 2013	Realisatie 2013
Bezuinigingen uit voorgaande begrotingen t/m 2012	30.200.000	30.200.000

In de jaarschijf 2013 van de Programmabegroting 2013-2016 zijn de volgende aanvullende bezuinigingsmaatregelen opgenomen:

Nr.	Omschrijving	Begroting 2013	Realisatie 2013
Economie en Werk
1.	Budget Bijzondere Inkomensvoorziening	300.000	300.000
Opgroeien en Ontwikkelen
2.	Loes-activiteiten	200.000	200.000
Wijkontwikkeling, Zorg en Welzijn
3.	Versterken van de kanteling	2.000.000	2.000.000
4.	Programma-uitgaven WZW	500.000	500.000
Stedelijke Ontwikkeling
5.	Mobiliteit	350.000	350.000
6.	Draagkracht en eigen verantwoordelijkheid	140.000	140.000
Bestuur & Middelen - C Bedrijfsvoering
7.	Compacte en Flexibele Organisatie	1.345.000	1.345.000
	Totaal	4.835.000	4.835.000

Toelichting per maatregel

1. Budget Bijzondere Inkomensvoorziening
De bezuiniging op het budget Bijzondere Inkomensvoorziening is als volgt ingevuld:

Verlaging van de eenmalige uitkering jong zwaar gehandicapten (172.000 euro);
Verlaging van de kosten medische indicaties (25.000 euro);
Inkomensoverdrachten armoedepact (40.000 euro); en
Apparaatskosten (63.000 euro).

2. Loes-activiteiten
In de Kadernota is besloten om de informatie- en adviesfunctie van het Loesloket te beperken. Uitgangspunt is de bezuiniging zo uit te voeren dat de netwerkstructuur in tact blijft en dat het aanbod van opvoed- en opgroeiondersteuning op aanvaardbaar niveau blijft. Deze bezuiniging en het uitgangspunt is in 2013 gerealiseerd.

3. Versterken van de kanteling/4. Programma-uitgaven Wijkontwikkeling, Zorg en Welzijn
De bezuinigingen zijn gerealiseerd door een verdere versterking van de kanteling. Voor een nadere toelichting wordt verwezen naar hoofdstuk 2.3, de programmaverantwoording van het programma Wijkontwikkeling, Zorg en Welzijn.

5. Mobiliteit
Verlaging afschrijvingslasten
Door het verlengen van de afschrijvingstermijn van 25 naar 40 jaar is 200.000 euro bezuinigd vanaf 2013

Spoorlijn Enschede Gronau
Uit de exploitatie van de spoorlijn is gebleken dat de gemeentelijke bijdrage omlaag kan. Hierdoor is in 2013 60.000 euro besparing gerealiseerd.

Verkeersregelinstallaties
Het onderhoudsbudget en vervangingsbudget Verkeersregelinstallatie en DVM systemen is met 90.000 euro verlaagd.

6. Draagkracht en eigen verantwoordelijkheid
Kapitaallasten Fabrieksschool
De ontwikkeling van de Fabrieksschool ten behoeve van talentontwikkeling en jeugdtheater is niet doorgegaan. Het budget (140.000 euro) dat gereserveerd was voor kapitaallasten is in 2013 vrijgevallen.

Cultuur
Concordia en Kaliber Kunstenschool dragen elk 200.000 euro bij in een bezuiniging van in totaal 400.000 euro. Deze bezuiniging is verwerkt met ingang van 2014.

Minder formatie
Er is 2 fte (150.000 euro) bezuinigd op de formatie van subsidieadviseurs door het proces lean in te richten, deze bezuiniging gaat in vanaf 2014.

7. Compacte en Flexibele Organisatie (CFO)
De bezuiniging voor 2013 is gehaald..

4.2. Ruimtelijke projecten

Bij de behandeling van de raadsenquete "Grip op grond" in 2012, is gevraagd om een integraal overzicht op te stellen van de financiële positie en risico's van ruimtelijke projecten van binnen en buiten het grondbedrijf. Dit zijn MPG-, MSI-, mobiliteits- en vastgoedprojecten. Door middel van het opnemen van onderstaande bijlage (bij zowel de programmabegroting als bij de jaarrekening) geven we invulling aan het verzoek van de raad.

MPG projecten	Looptijd t/m	Boekwaarde 31-12-2012	Gerealiseerde kosten t/m 2012	Gerealiseerde opbrengsten t/m 2012	Nog te realiseren kosten (incl. rente /uitgavenstijging	Nog te realiseren opbrengsten (incl. inkomsten stijging)	Eindresultaat (NCW 01-01-2013)	Risico (bedrag o.b.v. risico analyse)
*Woningbouw:*
De Eschmarke	2025	11.088.382	43.609.395	32.521.013	20.462.035	19.272.768	6.836.654	566.505
Het Diekman Wonen	2018	-3.994.505	16.144.063	20.138.569	-1.004.778	1.188.986	-4.848.671	30.271
Het Brunink	2028	3.694.787	28.683.307	24.988.520	3.563.148	17.308.716	-4.834.598	131.451
Vaneker	2029	28.254.471	30.596.335	2.341.864	35.922.173	29.962.708	15.673.799	-1.103.053
Diekman Sport en Leisure	2016	2.161.558	4.831.779	2.670.221	983.385	1.054.980	1.805.389	3.428
Beekwoude	2021	3.117.359	3.117.359	0	4.850.312	4.935.265	2.052.452	383.392
Rosinkweg	2023	556.410	613.910	57.500	1.064.491	1.243.987	231.393	88.467
Laares	2018	4.116.137	32. 637.622	28.521.485	3.021.113	877.241	4.904.881	54.727
Twekkelerveld	2024	3.753.157	8.009.459	4.256.302	1.748.519	5.501.676	0	259.741
Geessinweg-Bijvank	2017	283.970	1.089.413	805.442	610.453	683.458	173.561	29.547
Vrijkomende locaties Brede School Stadsveld	2017	-1.015.591	529.597	1.545.188	1.100.145	1.072.254	-812.583	-99.754
Kansrijke Stedelijke Locaties	2024	1.200.868	1.200.868	0	2.156.734	2.723.366	370.825	2.321
Hoog en Droog Vitens	2017	-808.255	10.608	818.863	1.380.755	572.500	0	3.118
Roombeek Binnenstad	2030	-11.698.802	213.191.564	224.890.366	37.006.353	24.728.688	252.556	197.723
Texoprint Bleekerij	2015	1.044.184	1.911.810	867.627	207.016	608.080	583.329	29.746
Stroinkslanden 2015	2022	249.642	2.683.164	2.433.522	405.336	539.711	74.302	51.317
Velve Lindenhof	2018	-10.517.301	10.858.915	21.376.216	11.751.579	2.424.052	-932.219	35.192
Subtotaal Woningbouw		30.934.155	402.366.664	371.432.508	126.809.627	115.726.978	21.531.069	660.962
Bedrijventerreinen
Euregio Bedrijvenpark II	2029	6.100.804	13.463.350	7.362.546	3.222.870	14.346.537	-2.301.031	15.540
Josink Es	2024	9.949.164	25.480.350	15.531.554	5.194.240	10.428.834	2.756.511	-34.494
Unisson	2015	647.587	647.587	0	271.160	824.253	85.708	-2.183
Ussler Es	2039	37.667.523	40.531.282	2.863.758	130.630.844	101.538.139	18.775.696	1.523.054
B&S Valley	2030	3.172.788	6.364.482	3.191.694	7.116.658	12.610.530	-1.012.681	217.623
Westerval	2023	1.487.551	8.308.358	6.820.807	1.165.225	2.485.199	102.927	604.575
GEM Zuiderval Verwervingscomplex	2020	11.150.807	53.690.751	42.539.944	4.589.083	15.784.890	0	0
Mobilliteitscentrum	2014	10.027.837	17.731.825	7.703.988	1.369.384	222.500	10.642.591	-115.314
Ossenboer	2020	2.907.526	7.280.345	4.372.818	1.399.941	3.866.031	313.721	79.895
Hardick en Seckel	2021	6.846.949	10.949.439	4.102.490	4.400.571	3.496.627	5.246.109	94.640
MST Haaksbergerstraat	2015	-103.016	569.322	672.339	302.980	202.709	-2.490	5.174
Subtotaal Bedrijventerreinen		89.855.519	185.017.458	95.161.939	159.671.956	165.770.168	34.607.061	2.388.510
*Stedelijke voorzieningen*
Muziekkwartier	2019	11.242.803	24.759.222	13.516.419	7.022.566	906.416	12.953.518	-98.291
Subtotaal Stedelijke voorzieningen		11.242.803	24.759.222	13.516.419	7.022.566	906.416	12.953.518	-98.291

Totaal lopende grondexploitaties		132.032.477	612.143.343	480.110.867	293.504.149	282.403.562	69.091.647	2.951.181

Af te sluiten complexen (totaal)	2014	1.790.684	196.315.444	194.524.760	695.794	1.402.886	1.031.991	50.000

Kleine projecten (totaal)	2014	-231.463	3.534.333	3.765.797	-1.204.895	1.358.118	0	0

NIEGG, ruilgronden, te verkopen gronden (totaal)	2014	49.634.775			4.561.159	1.345.821	nvt	964.519

ACO (totaal)	2039	-9.606.595			50.763.764	0	11.575.072	817.580

Totaal MPG		173.619.877			348.319.971	286.510.388	1.698.711	4.783.281

Toelichting op het model en de cijfers

Algemeen
De cijfers voor de grondexploitaties zijn afkomstig van het MPG 2014, stand 1-1-2014.

Boekwaarde
Min(-)bedragen betekenen dat de inkomsten hoger zijn dan de uitgaven; m.a.w. het project heeft een voordelig saldo.

Eindresultaat (ncw 1-1-2014)
Positieve bedragen betekenen voordelige resultaten die ten gunste komen van de Reserve Grondbedrijf zodra deze gerealiseerd zijn. Negatieve(-) bedragen betekenen nadelige resultaten; deze nadelen zijn afgedekt door een voorziening.

Risicobedragen
De risico's komen ten laste van het weerstandsvermogen van het grondbedrijf. De vereiste weerstandscapaciteit van het GB/MPG gaat uit van 19,9 miljoen aan risico's. Dit is 90% van het maximaal negatieve resultaat wanneer alle risico's zich te gelijk voordoen. Bij grondexploitaties wordt de omvang van de risico's bepaald aan de hand van een bandbreedte tussen 10% en 90%. In bovenstaande tabel is uitgegaan van het gemiddeld risicobedrag, zoals ook vermeld in deel 2 van het MPG 2014. Het gemiddelde risico is 4,8 miljoen negatief. Dit is de afwijking t.o.v. het begrote resultaat. Het eindresultaat (NCW 81.698.711 euro negatief) neemt met dit bedrag (en komt dan op 86.481.992 euro) af als we van het huidige risicoprofiel naar een neutraal risicoprofiel gaan. De risico's worden opgevangen door het weerstandsvermogen grondbedrijf. De individuele projectrisico's zijn in de grondexploitaties geanalyseerd. De beheersing van de risico's vindt plaats in het kader van het projectmatig werken.

Investeringsprojecten

Investerings projecten	Relatie met programma	Bijdrage aan doel (PB2013)	Project fase	Eind datum	Totaal krediet/ begroot	Gerealiseerde boekwaarde per 31-12-2013	Gerealiseerde kosten 31-12-2013	Gerealiseerde opbrengsten 31-12-2013	Nog te realiseren kosten	Nog te realiseren opbrengsten	Eind resultaat nominaal	Risico (obv risico analyse)	Toelichting afdekking risico's
MSI:
Wesselerbrink	WZW	Burgerparticipatie, vergroten zelfredzaamheid en bevorderen maatschappelijke participatie	Realisatiefase	2017	6.374.535	155.255	3.629.837	3.474.582	184.698	339.953	0	0
Havengebied	EW	Versterken van economische structuur van Enschede en Twente	Voorbereidings- en Uitvoeringsfase	2014	25.181.611	10.292	20.332.978	20.322.686	4.848.633	4.858.925	0	-1.000.000	Gemeentelijk Weerstandsvermogen
Kennispark algemeen	EW en SO	Versterken van de economische structuur en innovatiekracht van Enschede en Twente. Vergroten van de duurzame ruimtelijke kwaliteit van de stad.	Programmatische aanpak tot einde project en kent derhalve geen projectfase.	2023	1.200.000	- 357.957	843.145	1.200.000	357.957	0	0	- 299.998	Gemeentelijk Weerstandsvermogen
Kennispark Hengelosestraat	EW en SO	Versterken van de economische structuur en innovatiekracht van Enschede en Twente.	Realisatiefase	2013	15.840.430	1.170.145	14.609.103	13.138.958	145.000	1.615.145	0	0
Auke Vleerstraat	SO	Ten minste op peil houden van de bereikbaarheid van de economische centra van de stad van het programma Stedelijke Ontwikkeling.	fase 1 en 2a: Realisatiefase. Fase 3b: Ontwerp- en definitiefase.	fase 1: 2013. fase 2a: 2014. fase 3b:2014/2015	24.580.000	2.100.604	18.629.680	16.529.076	5.950.320	8.050.924	0	0
Stadsweide Overall / KTZ	SO		Voorbereiding	n.v.t.	1.300.000	- 39.785	1.426.820	1.466.605	39.785		0	0
Stadsweide Herinrichting Openbare Ruimte	SO	Vergroten van de duurzame ruimtelijke kwaliteit van de stad. Stimuleren van de beleefbaarheid van de stad.	Ontwerp	2016	600.000	- 75.233	688.211	763.444	75.233	0	0	0
Stadsweide Herinrichting Mooienhof	SO		Ontwerp	2014	1.075.000	- 569.189	505.811	1.075.000	569.189	0	0	0
Stadsweide Aanpassing Van Heek Garage	SO		Realisatie	2016	21.710.000	5.557.799	7.088.204	1.530.405	16.152.201	20.179.595	0	0
Stadsweide Westelijke Entree	SO				1.600.000	93.269	93.269	0	1.506.731	1.600.000	0	0
Stadsweide Kennishuis	SO		Voorbereiding	2015	100.000	-29.847	70.153	100.000	29.847		0	0	0
Spoorzone -Stationsomgeving	SO	Vergroten van de duurzame ruimtelijke kwaliteit van de stad. Stimuleren van de beleefbaarheid van de stad.	Voorbereidingsfase	2014	13.400.000	0	1.016.686	1.016.686	0	0	0

Mobiliteit:	SO	Ten minste op peil houden van de bereikbaarheid van de economische centra van de stad van het programma Stedelijke Ontwikkeling											cf.raadsbesluit 30-1-2006 worden positieve en negatieve resultaten vereffend binnen het mobiliteitsplan. Binnen de reserve mobiliteit is een bedrag van 0,5 mln aan risicobuffer reserveerd.
Vri/'sDuurzame verkeersmaatregelen	SO		Programmatische aanpak	2012-2016	7.015.153	0	5.775.599	5.775.599	1.239.554	1.239.554	0		Zie onder mobiliteit
Fiets	SO		Realisatiefase	2014	4.289.393	1.044	907.830	906.786	3.381.563	3.382.607	0
Fietssnelweg Hengelo	SO		Realisatiefase	2025	1.074.640	0	1.118.053	1.118.053	0	0	0
Expl Fietsenstalling de Graaff	SO		Realisatiefase	2013	3.061.649	0	1.932.853	1.932.853	1.129.066	1.129.066	0
Totaal Fiets	SO				8.425.682	1.044	3.958.736	3.957.692	4.510.629	4.511.673	0
HOV	SO		Realisatiefase	2012-2014	1.110.613	264.362	536.769	272.427	573.844	838.186	0
HOV Boddenkamp	SO		Programmatische aanpak tot einde project.	2014	2.300.000	-58.378	2.300.000	2.358.378	58.378	0	0
Totaal HOV	SO				3.410.613	205.964	2.836.769	2.630.805	632.222	838.186	0
Openbaar vervoer	SO		Realisatiefase	2012-2016	2.492.813	8.010	1.215.134	1.207.125	1.277.679	1.285.689	0
Overige verkeersprojecten	SO		Programmatische aanpak	2012-2016	3.428.834	22.587	2.471.348	2.448.761	957.486	980.073	0
Studies	SO		Programmatische aanpak	2012-2016	2.658.423	98.308	2.017.344	1.919.036	641.079	739.387	0
studie N18 Enschede-Groenlo	SO		Realisatiefase	2014	222.321	0	207.677	207.677	14.644	14.644	0
Studie incentive zone	SO		Realisatiefase	2016	2.588.500	0	2.428.865	2.428.865	159.635	159.635	0
Algemeen	SO		Realisatiefase	2012	1.487.503	980	1.651.781	1.650.801	0	980	0
Totaal studie	SO				6.956.747	99.288	6.305.667	6.206.379	815.358	914.646	0
Verkeersveiligheid	SO		Programmatische aanpak	2012-2016	2.372.129	0	1.484.603	1.484.603	887.589	887.589	0
Kotmanpark ontsluiting	SO		Programmatische aanpak tot einde project.	2016	985.000	0	733.049	733.049	251.951	251.951	0
Volksparksingel/ parkweg	SO		Realisatiefase	2012	5.972.309	0	6.284.769	0	0	0	0
Vereffeningsreserve	SO		Realisatiefase	2013	2.380.438	9	1.646.131	1.646.122	541.230	541.239	0

Toelichting op het model en de cijfers

Risicobedragen:

De risico’s bij mobiliteitsprojecten worden door de projectleider en de opdrachtgever fysieke projecten gemonitord. Risico’s treden met name op bij de grotere projecten (> 100.000 euro per project). Voor de kleinere project geldt dat die als totaal beoordeeld. Indien afwijkingen optreden ten opzichte van de verstrekte kredieten voor kosten en opbrengsten worden deze verrekend met een vereffeningsrekening conform de afspraken in het raadsbesluit 30 januari 2006. De stand van de vereffeningsrekening bedraagt op 31-12-2013 700.000 euro. Met de vereffeningsrekening worden voor en nadelen van projecten verrekend. Als gevolg van ingeboekte bezuinigingen op diverse projecten (zie toelichting overzicht van baten en lasten) is in 2013 ruim 1 miljoen euro uit de projectbudgetten gehaald.

De belangrijkste resterende risico’s betreffen:

de afwaardering van de huidige N18. Hiervoor zijn geen middelen gereserveerd in het krediet. Dit risico wordt ingeschat op 0,5 miljoen euro. In de reserve mobiliteitsprojecten wordt 0,5 miljoen euro aangehouden als niet in te zetten voor toekomstige projecten. Hierdoor is het risico afgedekt.
Exploitatie fietsenstalling de Graaff. Door het besluit extra koopzondagen in te voeren vanaf 2014 dreigt een tekort van 75.000 euro tot einde van het krediet in 2019. Onzeker is nog hoe de exploitatie daarna moet worden gedekt. Daarvoor zijn nog geen middelen gereserveerd.

Bouwprojecten Vastgoedbedrijf Enschede

Bouw projecten VBE	Relatie met programma	Bijdrage aan doel	Raads besluit (datum)	Krediet	Gerealiseerde boekwaarde t/m 2012	Gereal. kosten t/m 2012	Gereal. opbrengsten t/m 2012	Nog te realis. kosten	Nog te real. op- brengsten	Eind resultaat	Risico	Toelichting afdekking risico	Toelichting op staus project
Zonnepanelen Muziekkwartier, De Spinnerij en Servicecentrum Noord	BMO	CO2 reductie	21-8-2012	497.000	399.881	399.881	0	97.119	497.000	0	Nihil	Bedrag wordt geactiveerd en wordt vervolgens gedekt door huurinkomsten.	Afgerond
Nieuwbouw Jeugdhonk	O&O	Realisatie jongerencentrum en multifunctionele ruimte voor de omgeving.	1-3-2010	310.000	79.897	79.897	0	230.103	310.000	0	Nihil	Bedrag wordt geactiveerd en wordt vervolgens gedekt door huurinkomsten.	In uitvoering
Asbest Stadhuis	BMO	Voldoen aan wet- en regelgeving eigen gebouwen	Programmabegroting 2012	785.000	785.000	785.000	0	0	0	0	Nihil	Bedrag wordt gedekt uit de reserve wettelijke en duurzame maatregelen	Afgerond
VBE Asbest & Brandveiligheid	BMO	Voldoen aan wet- en regelgeving eigen gebouwen	Programmabegroting 2013	500.000	500.000	500.000	0	0	0	0	Nihil	Bedrag wordt gedekt uit de reserve wettelijke en duurzame maatregelen	Afgerond
Asbest en brandwerende maatregelen Stadhuis	BMO	Voldoen aan wet- en regelgeving eigen gebouwen	30-9-2013	1.250.000	1.250.000	1.250.000	0	0	0	0	Nihil	Bedrag wordt gedekt uit de reserve wettelijke en duurzame maatregelen	Afgerond
Brede School La Res	O&O	Realisatie bredeschool LaRes voor duurzame huisvesting school, kinderopvang/BSO en gymlokaal, activiteitenruimte.	18-6-2012	2.030.000			0	2.030.000	2.030.000	0	Nihil	Alle nodige kosten worden gedekt uit eerdere kredieten onderwijshuisvesting en raadsbesluit 18-06-2012. Duurzaamheid 330.000 wordt gedekt uit programmabegroting 2013	VBE voert bouw-management uit in opdracht van O&O, bouw is gestart begin 2013, oplevering 1e kwartaar 2014.
Spinnerij Oosterveld	E&W	Verduurzaming, verbeteren binnenklimaat en de verhuurbaarheid van de spinnerij te verhogen	4-6-2012	1.250.000	139.872	139.872	0	1.110.128	1.250.000	0	Kosten worden gedekt uit krediet	Nog geen informatie beschikbaar. Bedrag wordt geactiveerd en wordt vervolgens gedekt door huurinkomsten.	Planvoorbereiding en uitvoering loopt.
Totaal

4.3. Totaaloverzicht effectindicatoren

Economie & Werk

Indicator	Score 2012	Streven 2013	Score 2013
Aantal arbeidsplaatsen in Enschede en Twente (mutatie t.o.v. voorgaand jaar)	Enschede: - 0,76 % Twente: - 1,00 % G32: -0,55%	Gelijk aan G32	Enschede: -0,8 % Twente: -1,0 % G32: -0,6 %
Aantal arbeidsplaatsen in de kennis-intensieve sector in Enschede en Twente (mutatie t.o.v. voorgaand jaar)	Enschede: 0,03% Twente: niet bekend * G32: -0,23%	Groei 1% hoger dan G32	Enschede: +0,1% Twente: +0,5 % G32: +0,2 %
Totaal aantal mensen dat werkt als percentage van de potentiële beroepsbevolking (netto participatiegraad)	Enschede: 57% Twente: 64,4% G32: 65,3%	59%	Cijfers komen in juli beschikbaar

Opgroeien en Ontwikkelen

Indicator	Score 2012	Streven 2013	Score 2013
De verdeling van leerlingen dat slaagt voor het eindexamen voortgezet onderwijs, uitgesplitst per niveau (VMBO-HAVO-VWO)	VMBO: 57,4% HAVO: 27,7% VWO: 14,9%	VMBO: 54¾% HAVO: 28¾% VWO: 16½%	VMBO: 56,0% HAVO: 28,1% VWO: 15,9%
Aantal zorgaanspraken per inwoner onder de 18 jaar bij bureau Jeugdzorg	1.080 zorgafspraken verdeeld over 440 cliënttrajecten	1.050 zorgaanspraken verdeeld over 615 jeugdigden (2% minder dan 2011)	1.080 aanspraken verdeeld over 488 jeugdigen in reguliere en gesloten jeugdzorg.
Percentage bewoners (jeugd tot 21 jaar en ouder) met overgewicht en ernstig overgewicht	< 21 jaar: 20% > 21 jaar: 52%	< 21 jaar: 13 ½% > 21 jaar: 49%	< 21 jaar: 20% > 21 jaar: 51%
Percentage jeugd van 6 t/m 11 jaar dat sport beoefent	95%	90%	94%

Wijkontwikkeling, Zorg en welzijn

Indicator	Score 2012	Streven 2013	Score 2013
Rapportcijfer voor de tevredenheid van burgers over hun leefomgeving (sociale kwaliteit)	5,9	6,7	5,9
Percentage inwoners dat zich veilig voelt in de eigen buurt	90%	91%	90%
Percentage inwoners dat geen gebruik maakt van (een) individuele wmo-voorziening(en)	89,1%	90%	90%
Het percentage waarin de ondersteuning redelijk tot veel bijdraagt aan het zelfstandig kunnen blijven wonen	79%	82%	79%
Het percentage waarin de ondersteuning redelijk tot veel bijdraagt aan het meedoen aan de samenleving	79%	80%	75%

Stedelijke ontwikkeling

Indicator	Score 2012	Streven 2013	Score 2013
Rapportcijfer voor de waardering voor de groene kwaliteit van het buitengebied (natuur, landschap, water, cultuurhistorie) Indexcijfer voor de stedelijke ruimtelijke kwaliteit (samengestelde index van diverse aspecten woonomgeving/woningen en voorzieningen) CO2 reductie in Kton in 2020 t.o.v. 1990	7,6 100 1,7	7,5 100 3,4	7,7 100 Geen cijfer beschikbaar
Rapportcijfer voor de waardering van aspecten van de binnenstad (horeca, winkels, sfeer, veiligheid, etc.)	7,1	7,3	7,6
Imago: Kennisstad (landelijke ranking) Ondernemende stad (landelijke ranking)	12 7	12 7	Wordt 2 jaarlijks gemeten
Gemiddelde reistijd Enschede West/Enschede Centrum (indexcijfer)	98	100	88

Leefomgeving

Indicator	Score 2012	Streven 2013	Score 2013
Rapportcijfer voor schouw resultaten: Schoon Heel Veilig	Stadserf/Roombeek/rest Hoog/Hoog/Basis Hoog/Basis/Basis Basis/Hoog/Basis	Stadserf/Roombeek/rest Hoog/Hoog/Basis Hoog/Hoog/Basis Hoog/Hoog/Basis	Stadserf/Roombeek/rest Hoog/Hoog/Basis
Sinds 2013 wordt deze indicator op andere wijze gemeten dan de jaren daarvoor, zoals ook is aangegeven in de Programmabegroting 2013-2017. Om uitvoering te geven aan het collegestandpunt “vergroten zeggenschap, sturing en verantwoordelijkheid van de burgers over de eigen leefomgeving“ (burgerparticipatie) en vanuit kostenoverwegingen is vanaf 2013 de jaarlijkse externe schouw vervangen door bewonersschouwen en interne schouwen. De opdeling in "schoon, heel en veilig" is hiermee komen te vervallen. De gegevens uit de bewonersschouwen, wijkbeheerplannen, interne schouwen en de technische inspecties van wegen geven voldoende informatie voor maatwerk bij de dagelijkse uitvoering van onderhoudswerkzaamheden. Tevens geeft die informatie richting aan de inzet van de vervangingsinvesteringen.
Waardering voor kwaliteit openbare ruimte (fysiek)	6,9	6,7	7,0
Naleefgedrag milieu-gerelateerde handhaving	70%	75%	82%
Doelstelling: afname CO2-uitstoot In de in 2009 vastgestelde nota Nieuwe Energie voor Enschede zijn de hoofddoelstellingen voor het energie- en klimaatbeleid vastgelegd: 30% CO2-reductie en 20% duurzame energie. Voor de monitoring van onze voortgang sluiten we aan bij de methodiek van Rijkswaterstaat. Daarmee beschikken we over een goed overzicht van de ontwikkelingen waarmee trends in de tijd zichtbaar gemaakt worden en dat ook vergelijking met de voortgang in andere steden en vergelijking tussen sectoren mogelijk maakt. Deze data zijn met een verwerkingstijd van 1 à 2 jaar beschikbaar. Zie daarvoor ook de paragraaf duurzaamheid. Hier zijn ook de 14 operationele doelen weergegeven waarmee we de actuele inzet volgen door de verschillende programma's.

Dienstverlening

Indicator	Score 2012	Streven 2013	Score 2013
Klanttevredenheid per kanaal			grafische weergave
% zaakgericht werken	8	10	10

Bestuur en Middelen

Indicator	Score 2012	Streven 2013	Score 2013
Percentage inwoners dat zich veilig voelt in de eigen buurt. (zie ook programma WZW).	90%	nnb	90%
Positie weiligheid van Enschede ten opzichte van de overige twaalf gemeenten met meer dan 150.000 inwoners.	6	Top 3	5
Opkomstpercentage waarbij de Brandweer na een melding tijdig ter plaatse is.	90%	90%	90%
Rapportcijfer voor de mate waarin burgers betrokken worden bij de uitvoering van gemeentelijke plannen.	E: 5,5 NL: 5,6	E: 5,5 NL: 5,6	E:5,7
Rapportcijfer voor de mate waarin de kiezer invloed heeft op wat er in de stad gebeurt.	E: 5,1 NL: 5,8	E: 5,1 NL: 5,8	E:5,3

4.4. Lijst met afkortingen

A
ADT           Area Development Twente
AKA          Arbeidsmarkt Kwalificerend Assistent
AO            Administratieve Organisatie
AVA          Algemene Vergadering van Aandeelhouders
AWBZ       Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten

B
B&S          Business & Sciences
BAG          Basisadministratie Adressen en Gebouwen
BASIS       Brede Actieve Scholen In de Stadsdelen
BBL          Beroeps Begeleidend Leren
BBR          Budget Beheer Rekeningen
BBV          Besluit Begroting en Verantwoording Provincies en Gemeenten
BBZ           Besluit Bijstandverlening Zelfstandigen
BCF          BTW Compensatie Fonds
BDU          Brede Doel Uitkering
Berap         Bestuursrapportage
BGT           Basiskaart Grootschalige Topografie
BIA            Buurt in Actie
BIN            Buurtinitiatieven
Bibob         Bevordering integriteitsbeoordeling door het Openbaar Bestuur
BIRK          Budget Investeringen Ruimtelijke Kwaliteit
BJZO         Bureau Jeugdzorg Overijssel
BMO          Bedrijfs- en Management Ondersteuning
BOA    Buitengewoon Opsporings Ambtenaar
BRW         Brandweer
BSO          Buitenschoolse opvang
BTW          Belasting Toegevoegde Waarde
BUIG          Bundeling Uitkering Inkomensvoorziening Gemeenten
BV             Besloten Vennootschap
BVV           Bouwen aan Verbinden en Versterken
BWS          Besluit Woninggebonden Subsidies
BZK           Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties

C
CAO          Collectieve arbeids Overeenkomst
CBS          Centraal Bureau voor Statistiek
CEO          Chief Executive Officer (Algemeen directeur)
CFO          Compacte Flexibele Organisatie
CJG           Centra voor Jeugd en Gezin
CMT          Concern Management Team
CR             Concernrapportage
CS             Concernstaf
CVG          Complex Verspreide Gronden
CWI           Centrum voor Werk en Inkomen

D
DB             Directeurenberaad
DCW          Dienst Complementaire Werkgelegenheid
DSA           Digitale Steden Agenda

E
EAA           Enschedese Arbeidsmarkt Aanpak
EP             Enschede Promotie
EV-beleid    Externe Veiligheidsbeleid
E&W          Economie & Werk
EPC           Energieprestatiecoëfficiënt
EZ              Economische Zaken

F
FDC            Financieel Diensten Centrum
FPU            Flexibel Pensioen en Uittreden
Fte             Fulltime equivalent

G
GBA           Gemeentelijke Basisadministratie
GBT            Gemeentelijk Belasting Kantoor
GCC           Gemeentelijk Contact Centrum
GGZ           Geestelijke Gezondheidszorg
GRAP         Groenstructuur Actieplan
Grex           Grondexploitatie
GRP           Gemeentelijk Riolerings Plan
GSB           Grote Steden Beleid

H
HAVO         Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs
HBO           Hoger beroepsonderwijs
HOG           Handhaving Object Gebonden
HOR           Handhaving Openbare Ruimte
HOV           Hoogwaardige Openbare Verbindingen
HTSM         High Tech Systems and Materials
HSL            Het Stedelijk Lyceum

I
I&O             Informatie & Onderzoeksbureau Enschede
ICT    Informatie- en Communicatietechnologie
IDV             Interne Dienstverlening
IKT             Industriële Kring Twente
IMG            Investeren Met Gemeenten
IOAW          Wet Inkomensvoorziening Oudere en gedeeltelijk Arbeidsongeschikte werkloze Werknemers
IOAZ           Wet Inkomensvoorziening Oudere en gedeeltelijk Arbeidsongeschikte gewezen Zelfstandigen
IPC             Integrale planning en control
IPT             Innovatie Platform Twente
ISV             Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing

J
JGZ            Jeugdgezondheidszorg

K
KTZ            Stadsweide voor Kennis, Technologie & Zorg

L
LEA            Lokale educatieve agenda
LO              Leefomgeving
Ltd              Langdurigheidstoeslag

M
Marap         Managementrapportage
MAU           Meerjarig Aanvullende Uitkering
MBC           Maatschappelijke business cases
MBO           Middelbaar Beroepsonderwijs
MER           Milieu Effect Rapportage
MIA             Multidisciplinaire Integrale Aanpak
MIO OR       Maatschappelijke investeringsopgave Openbare Ruimte
MKB           Midden- en klein bedrijf
MPG           Meerjaren Perspectief Grondbedrijf
MPP           Meerjaren Prognose Parkeerbeheer
MSI             Majeure Stedelijke Investeringsopgaven
MST            Medisch Spectrum Twente
MVO           Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

N
NCW           Netto Contante Waarde
NEvE           Nota Nieuwe Energie voor Energie
Nibud           Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting
NMK            Nationaal Muziekkwartier
NOEK          Noordelijke Ontsluiting Enschede Kennispark
NRO            Nationale ReisOpera
NT2             Nederlands als tweede taal
NV              Naamloze Vennootschap

O
OE              Onderhoud Enschede
OHW           Onderhanden werk
OKE            Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie
O&O            Opgroeien & Ontwikkelen
OvhO           Orkest van het Oosten
O4NT           Onderwijs voor en nieuwe tijd
OZB             Onroerende Zaak Belasting

P
PB               Programma Begroting
PBE             Parkeer Bedrijf Enschede
PGB             Persoonsgebonden budget
PMBE           Project Management Bureau Enschede
P&O             Personeel & Organisatie
PUB             Preventie Unit Binnenstad
PV               PhotoVoltaïsche zonnepanelen

R
RBT             Regionaal Bedrijven Terrein
RIBW           Regionale Instelling voor Begeleiding op het gebied van Wonen, Werken en Welzijn
RIEC            Regionale Informatie en Expertise Centra
RO               Ruimtelijke Ordening
ROC             Regionaal Opleidingscentrum
ROZ             Regionaal Orgaan Zelfstandigen
RUD             Regionale Uitvoeringsdienst

S
SBE             Scholingsboulevard Enschede
SDM             Stadsdeelmanagement
SE                Subsidie Eenheden
SEP              Sociaal Economisch Programma
SISA             Single Information Single Audit
SKE              Stichting Kinderopvang Enschede
SMD             Stichting Maatschappelijke Dienstverlening
SO                Stedelijke ontwikkeling
SSMP           Strategisch Sturen met Programma’s
SW               Sociale werkvoorziening
SZW             Sociale Zaken en Werkgelegenheid

T
TBS              Terbeschikkingstelling
TKT               Technologie Kring Twente
TOR              Toetsingskader Openbare Ruimte
TOS              Twentse Ondernemers Sociëteit

U
UT                 Universiteit Twente
UWV             Uitvoering Werknemers Verzekeringen

V
VBE              Vastgoedbedrijf Enschede
VMBO           Voortgezet Middelbaar Beroepsonderwijs
VNG              Vereniging Nederlandse Gemeenten
VO                Voortgezet Onderwijs
VRI/DVM        Verkeers Regel Installatie / Dynamisch Verkeers Management
VROM           Volkshuisvesting Ruimtelijke Ordening en Milieu
VSV              Voortijdige schoolverlater
VTH               Vergunningverlening, toezicht en handhaving
VVE               Vroege Voorschoolse Educatie
VWO             Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs
VWS             Volksgezondheid, Welzijn en Sport

W
WAJong         Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening voor jonggehandicapten
WAO             Wet Arbeidsongeschiktheid
WABO           Wet algemene bepalingen omgevingsrecht
Wbb              Wet Bodembescherming
W&B             Werk en Bijstand
WGR             Wet gemeenschappelijke regelingen
WI                 Wet Inburgering
WIJ                Wet Investeren in Jongeren
WIW / ID        Wet Inschakeling Werkzoekenden / In- en Doorstroombaan
WMO             Wet Maatschappelijke Ondersteuning
WOPT            Wet Openbaarmaking uit Publieke middelen gefinancierde Topinkomens
WOZ              Wet Waardering onroerende Zaken
WRO              Wet Ruimtelijke Ordening
WSNS            Weer Samen Naar School samenwerkingsverbanden
WSW             Wet Sociale Werkvoorziening
WTC              World Trade Center
WW               Werkloosheidswet
WWB             Wet Werk en Bijstand
WWI              Wet Werk en Inkomen
WWIK            Wet Werk en Inkomen Kunstenaars
WWnV           Wet Werken naar Vermogen
WWB             Wet Werk en Bijstand
WZW              Wijkontwikkeling, Zorg en Welzijn

Z
ZAT                 Zorg- en AdviesTeam
ZIOS               Wet Zorg in en om school
ZVW               Zorgverzekeringswet
ZZP                 Zelfstandige Zonder Personeel