Inhoudsopgave
Onzekere tijden vragen om koersvastheid: samen trots op Enschede
We kijken terug op een jaar waarin de onrust in de wereld verder toenam en we ook lokaal voor uitdagingen werden gesteld. In 2023 duurde de oorlog in Oekraïne voort, de arbeidsmarkt was onverminderd krap en de krapte op de woningmarkt speelde inwoners parten. In lijn met de koers die we een aantal jaar geleden inzetten zijn we verder aan de slag gegaan. Dat deden we op basis van (onverminderd) scherpe keuzes en met oog voor de (financiële) ruimte die we daar voor nodig hebben.
Wie dat nodig heeft kan op ons rekenen
Ook in Enschede blijft de zorg om mensen die het niet zelf redden. We zetten ons in voor en gaven uitvoering aan het beschikbaar maken van energietoeslag om energiearmoede tegen te gaan. De winternachtopvang was in 2023, ongeacht de buitentemperatuur, tussen 1 oktober en 1 mei open. We zien dit als een goede ontwikkeling in de zorg voor die groep in onze samenleving die hier gebruik van maakt.
De jeugd heeft de toekomst, daarom hebben we daar ook in 2023 volop in geïnvesteerd. Bijvoorbeeld door het vernieuwen van de LEA (tot 2026). Waar het gaat om zorg na echtscheiding, zijn we in 2023 gestart met het driejarig project voor beperken schade door scheidingsproblematiek. Daarnaast kwam er een nieuwe samenwerkingsagenda voor Jeugdhulp in Twente.
Vergrijzing is ook in Enschede aan de orde, meer mensen blijven langer thuis wonen, vaak ondersteund door het eigen netwerk. De groep die vraagt om ondersteuning in het huishouden, vervoer of een hulpmiddel stijgt. Als gemeente zijn we ons bewust van deze ontwikkeling, niet toevallig voerde de raad in 2023 voor het eerst het vergrijzingsdebat.
In juli viel het kabinet over de asielcrisis. Het is een thema dat voortdurend aandacht vraagt en waarvoor niet één oplossing mogelijk is. Enschede heeft er in 2023 voor gekozen om koers te houden. Met als basis een motie van de gemeenteraad heeft het college goede afspraken gemaakt met het rijk en het COA. Eind 2023 heeft de gemeenteraad van Enschede besloten tot de opvang van 550 asielzoekers voor meerdere jaren.
Als het gaat om veiligheid lag de focus in 2023 op illegale kamerverhuur, illegaal vuurwerk, gokken en drugs. De reden daarvoor was de relatie met geweld, corruptie en illegale verdiensten en de grote impact die dit heeft op de maatschappij. We investeren steeds meer in het opleggen van bestuurlijke maatregelen. De toegevoegde waarde laat zich zien en de toepassing draagt bij aan de handhaving van de openbare orde en het tegengaan van overlast.
We nemen onze rol in de regio serieus
Als grootste gemeente van Overijssel hebben we een verantwoordelijkheid naar de regio om bovenregionale voorzieningen plaats te bieden. In 2023 bleek dat die verantwoordelijkheid in een tijd van stijgende kosten voor financiële knelpunten kan zorgen. Met steun van een aantal regiogemeenten is het gelukt om de ijsbaan als voorziening voor de regio te behouden. Daarnaast heeft de raad met het besluit tot clustering sportverenigingen ingezet op een duurzame toekomst voor onze amateursportverenigingen.
Een aantrekkelijk Enschede heeft ook vitale culturele instellingen nodig, want cultuur maakt onze stad bruisend. Goede huisvesting zorgt ervoor dat onze culturele instellingen hun belangrijke rol kunnen blijven spelen. Daarom werkten we aan toekomstbestendige huisvesting voor onze culturele partijen in de ‘Huiskamer van de Stad’. Het jaar 2023 leerde ons dat die oplossing niet voor alle betrokken partijen bood wat er was verwacht. Daarom is eind 2023 het besluit genomen om te stoppen met het project ‘Huiskamer van de Stad’ en met alle partners te kijken naar een vervolg. We investeerden in een bruisende stad door het vaststellen van een nieuwe cultuur- en evenementennota. Met ons binnenstadsprogramma hebben we nieuwe stappen gezet om de binnenstad als regionaal aantrekkelijke plek voor winkelen en recreëren te behouden.
De samenwerking met Almelo en Hengelo werd verder opgezocht en versterkt. Bijvoorbeeld door het opstellen van de Regionale Investeringsagenda. Met het Rijk spraken we af dat we een verstedelijkingsstrategie maken voor het stedelijk gebied van de 3 steden. Ook als het gaat over de Twentse Ontzorg Financiering en de aanpak van energiearmoede trekken we samen op. Hoogtepunt in de fysieke verbinding in de regio was de realisatie van 2 fietsbruggen als sluitstuk van de fietssnelweg F35 tussen Enschede en Hengelo.
We zagen sterke banengroei op Kennispark, in de stationsomgeving en bij startups. Ook werd het Fraunhover instituut geopend en verhuisde het ITC.
De uitdagingen zijn binnen en buiten
In de ontwikkeling van Enschede zien we dat de beperking op de arbeidsmarkt steeds meer invloed krijgt op wat we kunnen bereiken. Het bleek in 2023 (weer) moeilijker om personeel te vinden en ook inhuurpersoneel was moeilijk te krijgen. Dat heeft tot gevolg dat niet alle voorgenomen acties konden worden uitgevoerd.
We hadden in 2023 te maken met hoge bouwkosten, relatief hoge hypotheekrente en verscherpte regelgeving voor middenhuur. Dat maakt planvorming en realisatie van woningbouw ingewikkeld. Daarnaast is er in toenemende mate sprake van netcongestie, die meer en meer van invloed is op de realisatie van veel van onze opgaven. Ook heeft stikstof invloed op de ontwikkeling van bijvoorbeeld Technology Base.
We sluiten het jaar 2023 af met een positief saldo van 21,0 miljoen euro, terwijl we bij de vaststelling van de gemeentebegroting 2023 nog een voordelig saldo van 0,1 miljoen euro voorzagen. Het positieve jaarrekeningresultaat is vooral een gevolg van incidentele effecten, zoals niet begrote rijksmiddelen, de hogere bijdrage voor de opvang van vluchtelingen uit de Oekraïne en hogere treasury-baten. Daartegenover staan echter forse structurele nadelen op jeugdhulp en WMO. Vooruitkijkend zien we in de komende jaren een flinke financiële opgave op ons afkomen, vooral doordat het Rijk een forse korting op het gemeentefonds doorvoert.
Op het VNG-congres heeft de gemeente Enschede eind 2023 het voortouw genomen in de lobby richting het Rijk waar het gaat om de financiële verhoudingen. De motie ‘herstel financiële verhouding met nieuwe regering’ is tijdens de ledenvergadering met grote meerderheid aangenomen.