Inhoudsopgave
Kansen pakken door grenzen te verleggen
Bij de Zomernota hebben we aangegeven te willen versnellen om de groei ten volle te benutten. We hebben weer wind in de rug en dus richten wij ons nog meer op kansen pakken voor Enschede, voor Twente en onze inwoners. Kansen die liggen op voor inwoners belangrijke zaken als een (andere) baan, betaalbare en goede zorg, goed onderwijs, een veilige woon- en leefomgeving en voldoende inkomen voor degenen die daar niet zelf voor kunnen zorgen. Dat kansen pakken heeft de afgelopen jaren ook echt gewerkt; Enschede heeft de weg omhoog gevonden, zoals ook blijkt uit de verbetering van onze score op (diverse) lijstjes.
Bij de behandeling van de Zomernota heeft de raad kaders aan het college meegegeven voor het pakken van (nog) meer kansen: In deze begroting ziet u welke concrete acties we hiervoor in 2016 gaan inzetten.
We laten ons hierbij niet gauw remmen door grenzen, van welke aard dan ook. Integendeel wij zien steeds meer de voordelen van grenzen overschrijden en van onze ligging aan de grens. Het doorbreken van grenzen is, naast het innoveren van onze dienstverlening, dan ook de rode draad voor 2016.
Grenzeloze stad als kans voor economische ontwikkeling
In Duitsland zijn er veel niet in te vullen vacatures en in Enschede veel inwoners die (opnieuw) aan het werk willen. We verbinden daarom de Duitse vraag met het Nederlandse aanbod onder het motto ‘ grenzeloos werken, leren, investeren’. Door de grenzen te slechten lossen we elkaars problemen op. Belangrijke voorwaarde daarvoor is dat we zowel in Duitsland als Enschede de werkgeversbehoeften in beeld hebben en leidend maken. We willen daarom de werkgevers (nog) beter leren kennen.
Voorbeelden als Upperside en House of Snobs en de herontwikkeling van de Hofpassage laten zien dat Enschede steeds meer in trek is bij investeerders. We (her)ontwikkelen het Schuttersveld tot modern Woonplein en stimuleren initiatieven in de binnenstad. Dat zorgt voor een bruisende stad en groei van het aantal banen. We zien dat de aantrekkende economie ook in Enschede haar vruchten afwerpt. Tegelijkertijd ruimen we onze eigen regels en procedures grotendeels op. We heffen grenzen tussen regels op. De nieuwe Omgevingswet vormt voor ons hierbij de lakmoesproef: betere dienstverlening met minder regels.
Grenzeloze dynamiek als kloppend hart
2016 zal in de volle breedte in het teken staan van het vergroten van de kwaliteit en aantrekkingskracht van de binnenstad, Kennispark, invalswegen en voormalig luchthaventerrein. De ‘binnenstad als pretpark’ is daarin een gedachte die we verder uitwerken. We koesteren de dynamiek. Regionaal nemen we het voortouw in het veranderen van de strategie op woningen en bedrijventerreinen. Als stad willen we een leidende rol op ons nemen voor Twente als duurzame regio waar 650.000 mensen prettig wonen en werken. Bij al deze ontwikkelingen houden we een duurzamere toekomst scherp in het vizier. Het opwekken en gebruiken van duurzame energie maken we mogelijk. Er zijn concrete plannen voor het realiseren van flinke oppervlakken zonnepanelen, we willen onze warmtenetten verduurzamen, windmolens plaatsen en grootschalige stadslandbouw realiseren.
We gaan uit van eigen kracht. We blijven jagen op nieuwe ontwikkelingen en breiden ons netwerk uit op zoek naar nieuwe investeerders. Zo kunnen we stad ook in fysieke zin weer te laten groeien. Mooie voorbeelden zijn al te zien rondom de Saxion Hogeschool en het nieuwe Medisch Spectrum Twente. Dat zijn de plekken waar de stad bruist en dat werkt aanstekelijk.
Grensverleggend transformeren in het sociaal domein
We willen goede zorg voor wie dat echt nodig heeft. Eigen kracht is het startpunt, maar we bieden hulp als dat nodig is. We hebben minder budget, dus moeten we via innovatie komen tot nieuwe oplossingen; in samenwerking met anderen.
Goede informatie voor de betrokkenen, flexibiliteit bij het inzetten van de middelen en daadkracht staat centraal in onze aanpak in het sociaal domein. Het in 2016 in te richten Sociaal Fonds en de coördinerende verantwoordelijkheid van de portefeuillehouder hierbij speelt hierbij een belangrijke rol. We willen grenzen tussen budgetten slechten en het geld daar in zetten waar het hardst nodig is. De Enschedese aanpak van de regeling voor huishoudelijke hulp begint zijn vruchten af te werpen. Ondanks forse rijksbezuinigingen slagen we er in deze op passende manier het hoofd te bieden en hebben we dus minder hoeven korten dan andere gemeenten.
Grenzen wegnemen tussen inwoners en overheid: focus op het stadsdeel
We kunnen alleen effectief opereren in een veranderende wereld en veranderende stad, als we als overheid even zo snel veranderen. Bijvoorbeeld via digitale middelen die de dienstverlening van de overheid verbeteren. Die willen we zodanig vormgeven dat deze aansluit bij wat inwoners en bedrijven in de huidige tijd verwachten. Dat betekent dat we onze website gaan verbeteren, meer digitale dienstverlening toepassen en voor wijken en buurten een digitaal platform lanceren voor wijkbudgetten.
Wij willen zo lokaal mogelijk werken. Daarom is specifieke problematiek in de stadsdelen, leidend bij wat we doen. Op basis van stadsdeelgesprekken en een inventarisatie door stadsdeelmanagers zijn er een aantal thema’s dat in 2016 specifiek de aandacht krijgen.
We hebben onze verantwoordelijkheid genomen om een bijdrage te leveren aan het opvangen van de toestroom van vluchtelingen vanuit het Midden-Oosten.
Dat is passend bij de schaal van onze gemeente. Bij de realisatie en de inbedding van het AZC op het Eschmarkerveld staat voor ons centraal dat we dit samen doen met de betrokken wijken en buurten. De meer algemene effecten die de opvang van vluchtelingen heeft op de samenleving zoals bijvoorbeeld op de woningmarkt houden we daarbij goed in de gaten.
Grenzen aan onze middelen, financiële degelijkheid
In 2016 is onze begroting sluitend. De enige wijziging ten opzichte van de Zomernota is de verwerking van de septembercirculaire. Hierdoor verbetert het structurele middelenkader 2016 waardoor het mogelijk is om 0,6 miljoen euro incidentele dekking voor 2017 in te zetten. De incidentele tekorten in 2017 en 2018 willen we in de Zomernota 2016 verder terugdringen. Het middelenkader sluit in 2019 met een overschot van 2,3 miljoen. Dit geld voegen we toe aan de algemene reserve.
| Financieel middelenkader 2016-2019 in miljoenen euro's | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 |
| Totaal saldo | 0,0 | -2,9 | -2,5 | 2,3 |
In 2016 werken we verder aan het versterken van de financiële positie van de gemeente. Het terugbrengen van de looptijd en herprioritering van projecten, het verlagen van de omslagrente, het slim herfinancieren van aflopende leningen en terughoudendheid bij het verstrekken van nieuwe leningen dragen hieraan bij.
De ratio weerstandvermogen, een belangrijke indicator die de financiële positie van Enschede in een cijfer weergeeft, groeit verder en komt eind 2016 uit op 1,1.
Helaas zijn er ook zaken die we niet in de hand hebben of kunnen beïnvloeden. Zo kunnen onvoorziene omstandigheden een nadelige invloed hebben op onze financiële positie. Bijvoorbeeld verdeelmodellen uit Den Haag, dalende prijzen van vastgoed en grond of een toename in de werkloosheid. In dat geval nemen we zo snel mogelijk maatregelen om het weerstandsvermogen toch op peil te houden.
Voor 2016 is de opgave om te komen tot een intern beter gecoördineerde lobby. Ingrediënten zijn onder andere de Gouda Lobby, de VNG en de G32.
In deze begroting laten we zien hoe we de aangekondigde versnelling in 2016 concreet vormgeven.
In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de voortgang van de politieke prioriteiten en wordt vervolgens per begrotingsprogramma ingegaan op de beoogde resultaten in 2016.
De voortgang van de politieke prioriteiten
In de programmabegroting 2015-2018 hebben we het gemeentelijke beleid voor vier jaren uiteengezet. Daarin is een schema opgenomen waarin de politieke prioriteiten zijn weergegeven. In de Zomernota 2015 hebben we de stand van zaken op deze prioriteiten laten zien. In deze programma begroting presenteren we de verdere voorgang.
Ten opzichte van de programmabegroting 2015 zijn de meeste thema’s verschoven van ‘in voorbereiding’ naar ‘in uitvoering’. Omdat steeds meer prioriteiten ‘in uitvoering’ zijn, geeft dit ruimte om weer aan ‘nieuwe’ onderwerpen te beginnen. Die gaan we benoemen in de Zomernota 2016. In die Zomernota zullen dus nieuwe onderwerpen aan dit schema worden toegevoegd.
 Hfst 1(2) klein.jpg)
Toelichting op de kolomkoppen:
Voor een uitgebreide toelichting op de verschillende onderdelen in het schema, wordt verwezen naar de Zomernota 2015 en de vierjarenbegroting 2015-2018. Hierna volgt per thema in de linker kolom een toelichting op de mijlpalen voor 2016. De concrete beoogde resultaten zijn opgenomen in de vier begrotingsprogramma’s.
Werk: een zinvolle invulling van het leven is de basis
Voor 2016 lichten we de stimulering van de economische ontwikkeling er nog verder uit. Met het aantrekken van het eerste bedrijf dat zich gaat vestigen op Technology Base Twente is een eerste stap gemaakt in de realisatie van de ambities rond de voormalige luchthaven. De aanstaande vestiging van Hornbach aan de Kuipersdijk laat zien dat nieuwe ontwikkelingen steeds meer op gang komen.
De economische ontwikkeling vraagt om regelmatige herijking van onze visies op de faciliteiten die we nieuwe bedrijven bieden. Om onze economische doelen te bereiken is bezit geen noodzaak. De behoefte van ondernemers sluit niet altijd een op een aan bij ons aanbod. We gaan samen met de andere betrokken gemeenten kritisch kijken naar hoe wij omgaan met de grondposities ten aanzien van bijvoorbeeld Technology Base Twente en het Regionale bedrijventerrein. Daarbij houden we de oorspronkelijke uitgangspunten van de bestaande bedrijventerreinen tegen het licht; zijn de Twentse gemeenten gezamenlijk nog steeds bereid op basis van deze uitgangspunten te werken? We willen daarbij het voorbeeld geven en over onze eigen schaduw heenstappen.
Voor deze aanpak neemt Enschede nog meer het initiatief in het proces, maar stelt zich tegelijk ook open op. Zo komt er oog voor de diversiteit van de verschillende gemeenten en de problemen die daar bij horen.
In het voorjaar van 2015 zijn het topteam en het Q-team ingesteld. Het topteam en Q-team werken in opdracht van de Gemeente Enschede en de Provincie Overijssel. Het Topteam maakt een stappenplan om de HTSM in Twente te versterken en om invulling te geven aan Technology Base Twente. Het Q-team maakt een gebiedsprofiel van Technology Base Twente en de omgeving. In 2016 worden de planologische procedures afgerond en wordt gestart met de daadwerkelijke invulling van Technology Base Twente.
Meedoen/samenleven, radicalisering en veiligheid en regelgeving, vragen aandacht in de stad. Mede door gebeurtenissen als de aanslag op Charlie Hebdo, signalen over gesloten gemeenschappen en gesprekken met diverse organisaties hebben we extra aandacht voor deze thema’s. Bijvoorbeeld via integratiebeleid. Daarnaast zien we voor onszelf een rol in een betere organisatie en aansturing van integratie-bevorderende activiteiten (zoals initiatieven voor dagbesteding, aanpak jongerenproblematiek, taalachterstanden). Ook de contacten met partijen als Enschede voor Vrede, het Kennisplatform Integratie en Burgerschap, Raad voor Levensbeschouwing en Religies en moskeebesturen gaan we intensiveren.
We gaan sturen op kansen en uitdagingen die zich op verschillende vlakken rond gesloten gemeenschappen voordoen. Daarbij willen we de coördinatie van gemeentelijk handelen versterken. Tot slot kijken we of het integratiebeleid uit 2008 op dit onderwerp aangepast moet worden.
Per 1 januari 2015 zorgt de gemeente voor de maatschappelijke ondersteuning aan de inwoners van Enschede. Cliënten binnen het sociale domein worden vanuit diverse invalshoeken benaderd: werk, zorg, inkomen en ondersteuning. Daarbij ook vanuit verschillende achtergronden, wetten en regelingen. We willen komen tot een gedeeld normenkader en aanpak, waarbij de basis wordt gevormd door het principe “denken vanuit de leefwereld van de cliënt”. Vanuit dit denken worden ook acties opgezet, zoals ondersteuning door wijkcoaches bij het voorkomen van tijdig schoolverlaten, het trainen van vrijwilligers in deskundigheidsbevordering en signaleren van problemen bij bijvoorbeeld sportverenigingen, voorkomen van onnodige huisuitzettingen bij schuldenproblematiek, ontwikkeling van kinderopvang - dus geen behandeling- (0-4 en 4-12 jaar) voor kinderen met een beperking (bijv. Syndroom van Down, PDD-nos) enzovoort. Hierbij is een resultaatgerichte werkwijze als belangrijk uitgangspunt vastgesteld.
Wij hebben ervoor gekozen om vanuit cliëntperspectief het resultaat voorop te zetten. Deze vernieuwde werkwijze leidt ruimte voor de professional, flexibiliteit, minder administratieve lasten en een kostenbesparing. Intussen hebben we een eerste balans opgemaakt en zien we dat het beoogde resultaat wordt bereikt.
Het college heeft de verzachtende maatregelen met betrekking op de voorgestelde bezuinigingen niet afgewacht en al veel eerder ingezien dat de 40%-korting veel te grof was. We hebben de keuze gemaakt voor een ‘zachte landing’, waarin we niet 40% maar ‘slechts’ 18% hebben bezuinigd. Dit maakt dat we onze inwoners waar nodig kunnen blijven faciliteren.
Onder het motto ‘terug naar de eenvoud 2.0’ blijven we voortdurend op zoek naar innovaties. We bekijken kritisch hoe het systeem werkt, door het analyseren van 20 gezinscasussen. Daarbij berekenen we ook de jaarlijkse kosten en wordt samen met de betrokken gezinnen gekeken hoe de ondersteuning beter kan. Daarnaast zoeken we in de volle breedte naar verbeteringen in werkwijze en professionaliteit, verantwoording en de manier waarop we arrangementen op het gebied van werk, inkomen, zorg en ondersteuning financieren. Daarbij leggen we de verbinding met bijvoorbeeld huisvesting en onderwijs. Dit traject doorlopen we samen met Eindhoven, Leeuwarden, Zaanstad en Utrecht, onder de noemer ‘inclusieve stad’. We trekken samen op richting het Rijk om eventuele wettelijke belemmeringen op te ruimen en experimenteerruimte te krijgen.
We verbreden het succesvolle beleid gericht op het voorkomen en bestrijden van schoolverzuim en –uitval. Dat doen we door onder andere extra investeringen in kansen voor jongeren in een kwetsbare positie, die de overstap maken van praktijk- en voortgezet speciaal onderwijs naar het middelbaar beroepsonderwijs. Daarnaast werken we intensief samen met omliggende gemeenten en onderwijsinstellingen in het opzetten van regionaal beleid om verzuim van niet-leerplichtige leerlingen tegen te gaan en daarmee schooluitval te voorkomen.
In 2016 blijven we de verbeteringen in het aanbod van voor- en vroegschoolse educatie en peuteropvang binnen de Integrale Kindcentra (IKC's) ondersteunen. Dit aanbod aan ongeveer 1600 peuters is de afgelopen jaren sterk geprofessionaliseerd. In 2016 verbeteren we de toegankelijkheid, door deelname aan peuter- en VVE-arrangementen in 2016 goedkoper te maken voor ouders. Daarmee helpen we steeds meer peuters een betere start te maken in het basisonderwijs. Met als uiteindelijk doel een startkwalificatie en zelfredzaamheid in de samenleving.
We gaan, zoals in hoofdstuk 1 beschreven, uit van eigen kracht. Dat geldt zowel voor Enschede, als voor de mensen die er wonen. Waar dat kan stimuleren we die eigen kracht. We jagen op nieuwe ontwikkelingen, zodat er weer gebouwd wordt in de stad. De Zuiderval, het Kennispark en de Technology Base Twente zijn belangrijke plekken waar iedereen moet kunnen zien wat er in Enschede gebeurt. Net zoals dat te zien is rondom de Saxion Hogeschool en het nieuwe ziekenhuis. Dit vergt een verandering van onze rol, die wordt zuiverder als facilitator. Daar hoort de transformatie bij van het huidige actieve grondbeleid, naar facilitair grondbeleid. Dat is in ons handelen al wel ingezet, maar het kost tijd en geld om ons gehele systeem hier op in te richten. Bijvoorbeeld bij het afschrijven van projecten, het herbeoordelen van lopende ruimtelijke ontwikkelingen op hun bijdrage in de stad, herfinancieren van personeel en het inrichten van een gebiedsfonds.
De binnenstad is van groot belang voor de economische positie en de uitstraling van Enschede. We willen een stad zijn die “de hoofd(winkel)stad” van euregio is. De ligging aan de grens gaan we meer benutten met een gerichte Duitslandcampagne. Voor zo’n centrale positie in de euregio is het niet genoeg om een gevarieerd, modern en compleet winkelbestand te hebben met goed uitziende gevels: de opgaande lijn hebben we wat winkelaanbod, gebruik van parkeergarages en gevelverbetering te pakken. We zien de binnenstad als gastvrij ‘pretpark’ waar voor verschillende doelgroepen iets te beleven is. Samen met onze partners gaan we die benadering van de binnenstad als pretpark verder uitwerken.
We denken daarbij aan het zichtbaar maken van een musical zoals “Grease” op pleinen met een drive in bioscoop en met bandjes en kleding uit de jaren zestig. Ook spontane concepten met een mix van winkels, cultuur en horeca (zoals The Upperside) verwelkomen wij graag. Hoe meer variatie, hoe beter. Daarom kijken we uit naar de oplevering van het Koningsplein met de spraakmakende kunstwerken van Arne Quinze. Dat plein gaat straks het nieuwe MST met de binnenstad verbinden. Door de opwaardering van de van Galenstraat komt ook de nieuwbouw van Saxion dichter bij de binnenstad te liggen. De toenemende kwaliteit en attractiewaarde van de binnenstad en de voorzieningen daaromheen maken dat de woningbouw in de gebieden pal boven de binnenstad, zoals de Spoorzone en de Boddenkamp, ook goed van de grond komen. Er wordt volop gebouwd!
Op cultureel vlak is in 2015 een transitie ingezet. Vooral het toekomstbestendig maken van de bibliotheek, mét bijdrage aan de bruisende binnenstad, en het vernieuwen van museum Twentse Welle sprongen daarbij in het oog. Het college hecht er waarde aan om de dillema’s die deze transitie met zich meebrengt, in gezamenlijkheid aan te pakken. Daarmee stimuleren we onze eigen brede blik, en die van anderen. We zetten in op een gevarieerd evenementenaanbod, dat bijdraagt aan de aantrekkingskracht van de bruisende stad.
In 2015 is het Actieplan Duurzaamheid vastgesteld en verder geconcretiseerd in uitvoeringsplannen. Tegelijkertijd zijn we doorgegaan op de ingeslagen weg om ‘duurzame deals’ om te zetten in concrete ‘duurzame daden’. Dat leidt tot scherpere afspraken op diverse terreinen; zo zijn er inmiddels concrete voorstellen rond het realiseren van flinke oppervlakken zonnepanelen en zijn we in gesprek over het verduurzamen van de Enschedese warmtenetten, het plaatsen van windmolens en het grootschalig realiseren van stadslandbouw. De verduurzaming van woningen in Enschede wordt gerealiseerd via De Overijsselse Aanpak, Reimarkt en concreet in het project de Bothoven. De samenwerkingsrelaties met corporaties, de provincie en het rijk, maar ook met bedrijven zijn ook op het gebied van duurzaamheid geïntensiveerd.
De afval loze samenleving komt een stap dichterbij met de voorbereiding van de invoering van diftar per 2017. In 2016 hebben we een aansprekende manier om te communiceren over stedelijke acties en resultaten op duurzaamheidsgebied.
Wat de opbrengst van dit alles is in termen van een duurzamer Enschede, gaan we in 2016 met een dashboard in beeld brengen.
De inrichting van het Sportbedrijf is in volle gang, en ook de verzelfstandiging van Onderhoud Enschede krijgt steeds verder vorm. Onze verwachting is dat zijn in de loop van 2016 allebei zelfstandig verder zullen gaan. We blijven onszelf continue de vraag stellen of de taken die we uitvoeren ook ‘van ons’ zijn, of dat we ze beter aan anderen over kunnen laten. We bekijken of de afdelingen communicatie, P&O, Vastgoed, het Ingenieursbureau en de begeleiding naar Werk onderdeel uit moeten blijven maken van onze eigen organisatie, of dat het gunstiger is ze geheel zelfstandig of in regionale samenwerking uit te voeren.
Voor 2016 is er een sluitende begroting en de meerjarenraming 2016-2019 sluit op een positief saldo van 2,3 miljoen euro. Dat betekent dat er vanaf 2019 structureel 2,3 miljoen euro extra beschikbaar is voor toevoeging aan de algemene reserve.
In 2016 werken we verder aan het versterken van de financiële positie van de gemeente. Het terugbrengen van de looptijd en herprioritering van projecten, het verlagen van de omslagrente, het slim herfinancieren van aflopende leningen en terughoudendheid bij het verstrekken van nieuwe leningen dragen hieraan bij.
De ratio weerstandvermogen, een belangrijke indicator voor de financiële positie, komt eind 2016 uit op 1,1. Ook het aandeel stille reserves neemt verder af. Dit is een positieve ontwikkeling. Aan de andere kant kunnen bijvoorbeeld externe factoren zoals dalende prijzen van ons vastgoed-en grondbezit of een toename van de werkloosheid een nadelige invloed hebben op de financiële positie. In dat geval zullen we maatregelen moeten treffen om het weerstandsvermogen op peil te houden.
Het stadsdeelgewijs werken is inmiddels versterkt met het uitgangspunt van samenlevingsgericht werken. In deze manier van werken is ook het traject rond de stadsdeelgesprekken ondergebracht. Zoals afgesproken is er een vervolg gegeven aan de stadsdeelgesprekken waarover is gerapporteerd in de Zomernota 2015 (p10). Dat gebeurde in september via de Weken van de Wijken. In deze weken zijn, rond de thema’s die tijdens de stadsdeelgesprekken als belangrijk werden benoemd, concrete stappen naar acties en projecten gezet. De door de inwoners benoemde thema’s zijn bespreekpunten voor college en raad vanuit de gerealiseerde Stadsdeelagenda Centrum. Verder zijn er de accenten vanuit de Stadsdeelagenda Zuid op de Wesselerbrink en de eerder benoemde vluchtelingenopvang in de Stadsdeelagenda Oost.
Voor overige Stadsdeelagenda’s moet inpassing binnen de reguliere begroting in de programma’s gerealiseerd worden.
De klachtencommissaris is in Enschede inmiddels bijna een jaar aan de slag. Via gesprekken en rapportages houdt hij ons scherp over de manier waarop we ons werk doen en onze dienstverlening is ingericht. Het invoeren van het samenlevingsgericht werken zorgt er voor dat inwoners, als ze dat willen, verder aan het stuur komen. Bijvoorbeeld bij het opstellen van wijkverkeersplannen en de invullen van stadsdeelcommissievergaderingen. De samenleving bepaalt de agenda, de gemeente faciliteert waar dat nodig is.