Inhoudsopgave
In de Coronanota 2020 is een financieel kader meegegeven dat uitgangspunt vormt voor de Gemeentebegroting 2021-2024. In paragraaf 2.1 is een overzicht van dit kader weergegeven. In paragraaf 2.2 wordt een overzicht gegeven van de wijzigingen die na de Coronanota in het middelenkader zijn opgenomen. In paragraaf 2.3 wordt het structurele saldo van het middelenkader weergegeven. Het middelenkader heeft effect op het weerstandsvermogen. De ontwikkeling van de weerstandsratio is opgenomen in paragraaf 4.2. Daar worden ook de belangrijkste risico's toegelicht.
In deze paragraaf wordt het middelenkader gepresenteerd voor de periode 2021 t/m 2024. Onderstaande tabel geeft beknopt het financiële saldo weer. Daarbij is rekening gehouden met externe effecten zoals wijzigingen in het Gemeentefonds, ontwikkeling van lonen, prijzen, rente en indexatie ozb, knelpunten en het afvoeren van oude taakstellingen die niet meer (volledig) realiseerbaar zijn. Te zien is dat, om het middelenkader vanaf 2024 weer structureel positief te krijgen, zo’n 7,8 miljoen euro aan nieuwe taakstellingen nodig zijn. Bij behandeling van de coronanota 2020 is aangegeven dat het gezien de coronacrisis nu niet wenselijk is de stad met extra bezuinigingen te confronteren. In de begroting zijn dan ook geen nieuwe taakstellingen opgevoerd. Resultaat hiervan is dat in de periode 2021-2024 sprake is van een begrotingstekort. Overigens is, zoals toegelicht in paragraaf 2.3, nog wel sprake van een positief saldo structurele baten en lasten.
| Middelenkader (afgerond en in miljoen euro) | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 |
| Saldo Gemeentebegroting 2020-2023* | -9,9 | -1,9 | 0,9 | 0,9 |
| Gemeentefonds (meicirculaire) | 1,9 | 3,2 | 1,3 | 0,3 |
| Ontwikkelingen lonen, prijzen, rente en ozb | -0,7 | -0,9 | -0,9 | -1,3 |
| Knelpunten Onoverkomelijk &Onuitstelbaar | -8,0 | -8,0 | -6,8 | -6,4 |
| Niet te realiseren bezuinigingen | -1,6 | -1,3 | -1,3 | -1,3 |
| Saldo coronanota 2021-2024 | -18,2 | -8,8 | -6,9 | -7,7 |
| 1. Septembercirculaire 2020 (in 1.000 euro) | -29 | 135 | 185 | 207 |
| 2. Centrumkwadraat (in 1.000 euro) | -140 | -138 | -219 | |
| 3. Onhaalbare taakstelling (in 1.000 euro) | -50 | |||
| Saldo gemeentebegroting 2021-2024 | -18,3 | -8,8 | -6,8 | -7,8 |
* Bij de gemeentebegroting 2020 is besloten dit saldo te dekken uit de algemene reserve
Toelichting
Een nadere toelichting en detaillering van de onderwerpen die het saldo van de coronanota vormen zijn terug te vinden in bijlage 6.9. Onderstaand een toelichting op de belangrijkste wijzigingen na de coronanota 2020.
1. Septembercirculaire
De resultaten uit de septembercirculaire die ingezet kunnen worden in het middelenkader zijn gering. Er wordt weliswaar een groot pakket aan incidentele compensatie in 2020 en 2021 voor gevolgen corona toegevoegd maar de accressen muteren niet. Al in de meicirculaire 2020 was besloten om de accressen voor 2020 en 2021 te bevriezen om zo niet de gemeenten te confronteren met afwijkingen vanwege de coronacrisis. Nu is ook besloten om de accressen vanaf 2022 te bevriezen en de beslissing hierover over te laten aan het nieuwe kabinet. De beperkte resultaten over 2021 en verder zijn het resultaat van mutaties in scores op maatstaven.
Het Rijk heeft voor 2022 een aanvullend budget van 200 miljoen euro toegevoegd aan middelen voor Jeugd. Deze middelen waren in 2019 vooralsnog incidenteel toegekend tot en met 2021. Deze toevoeging in 2022 van zo’n 3,6 miljoen euro levert echter geen voordeel op in ons middelenkader. Dit omdat destijds de toevoeging structureel al is ingeboekt.
2. Centrumkwadraat
Enschede heeft een opgave voor het aantrekken en vasthouden van talent om daarmee de arbeidsmarkt op langere termijn voor Enschede en Twente gezond te houden. Die arbeidsmarkt met o.a. hoogwaardige technologisch, innovatieve en creatieve bedrijven is de kurk waarop Twente drijft. Centrumkwadraat is de ontwikkeling waarmee we dat talent willen aantrekken en vasthouden. We kunnen hier ons aanbod retail, horeca, cultuur & evenementen, openbare ruimte, werklocaties en woningen vergroten. We maken met Centrumkwadraat ruimte voor doorstromende talenten met sociale huurwoningen (o.a. jongere huisvesting met ruimte voor een combinatie van wonen en zorg), betaalbare huurwoningen in het middensegment en betaalbare koopwoningen. Centraal staat het realiseren van woonconcepten voor afgestudeerden in zowel de sociale huur als middenhuur. Een grote functiemix direct aan het station. Doel is een milieu te realiseren dat de doelgroep van talent aanspreekt en die we in Enschede nu nog niet kunnen bieden. Veel andere steden hebben de laatste jaren dit soort projecten succesvol gerealiseerd.
De investeringen zijn vertaald naar (kapitaal)lasten. Allereerst worden middelen gevraagd voor investeringen op de korte termijn, zijnde de ontwikkeling van de Deurningerstraat, het Stationsplein Zuid (incl. achter het ABN kantoor en aanpassing in-/uitrit Stationsgarage). In de reeks zijn subsidies van circa 4 miljoen euro verwerkt (1 miljoen euro provincie en 3 miljoen euro Rijk vanuit de woningbouwimpuls middelen). Dit in lijn met het reeds genomen collegebesluit. De nu opgenomen reeks betreft de benodigde middelen voor fase 1. Voor de realisatie van de 2e fase van het project centrumkwadraat in de periode na 2024 zijn nog meer investeringen noodzakelijk. Denk hierbij aan de stationstunnel, een fietsenstalling, een parkeergarage en verdere aanpassingen in de openbare ruimte. Het realiseren van fase 1 houdt niet in dat er voor fase 2 onomkeerbare besluiten worden genomen. De raad heeft hier t.z.t. de ruimte om een afweging te maken over de realisering.
3. Onhaalbare taakstelling
Mede door corona is de taakstelling betaald parkeren FC Twente niet haalbaar. De taakstelling blijft voor de jaren na 2021 wel staan.
Bezuinigingsmonitor
Gezien het middelenkader is het essentieel dat alle nog lopende bezuinigingen ook daadwerkelijk worden gerealiseerd. Dit is een voorwaarde om het begrotingstekort niet verder op te laten lopen. Bij deze begroting is de bezuinigingsmonitor opnieuw van een update voorzien. In bijlage 6.10 is een nadere concretisering van deze update te vinden.
De bezuinigingen zijn allen in voorgaande begrotingen opgenomen. In de voorliggende begroting worden geen nieuwe bezuinigingen opgevoerd. Onderstaande tabel laat zien dat er structureel nog voor 11 miljoen euro aan bezuinigingen ingevuld moet worden en dat 1,3 miljoen euro aan bezuinigingen structureel onhaalbaar wordt geacht. In de bezuinigingsmonitor (bijlage 6.10) zijn alle bezuinigingen concreet weergegeven.
| Bezuinigingen 2021-2024 in miljoen euro | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 |
| Ingevulde bezuinigingen | 12,8 | 12,6 | 14,1 | 14,1 |
| In gang gezette bezuinigingen | 6,9 | 10,1 | 11,0 | 11,0 |
| Onhaalbare bezuinigingen (verwerkt in middelenkader) | 1,6 | 1,3 | 1,3 | 1,3 |
| Totaal opgevoerde bezuinigingen | 21,3 | 24,0 | 26,4 | 26,4 |
Omdat de bezuinigingsmonitor van een update is voorzien zijn de bedragen uit bovenstaande tabel gewijzigd ten opzichte van de zomernota. Constatering is dat de ingevulde bezuinigingen structureel met 7,1 miljoen euro zijn toegenomen. De enige onhaalbare taakstelling die ten opzichte van de zomernota is toegevoegd betreft het betaald parkeren bij FC Twente (50.000 euro). Het totaal aan bezuinigingen is ten opzichte van de coronanota toegenomen met 100.000 euro. Oorzaak hiervan is een begrotingswijziging versneld clusteren sportvelden bij de coronanota. Hierin is de taakstelling van 100.000 euro bij Sportaal overgeheveld naar de gemeente vanaf 2021. Reden hiervoor is dat de gemeente regievoerder is over dit onderwerp.
| Wijzigingen bezuinigingen t.o.v. de coronanota in miljoen euro | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 |
| Ingevulde bezuinigingen | 5,0 | 6,0 | 7,1 | 7,1 |
| In gang gezette bezuinigingen |
-4,9 |
-5,9 | -7,0 | -7,0 |
| Onhaalbare bezuinigingen (verwerken in middelenkader) | 0,05 | 0,0 | 0,0 | 0,0 |
| Totaal wijzigingen t.o.v. de zomernota | 0,15 | 0,1 | 0,1 | 0,1 |
In het kader van het financieel toezicht op de gemeente door de provincie wordt gekeken naar of de begroting structureel sluitend is (het structureel saldo baten en lasten; ook wel de structurele exploitatieruimte). Dat houdt in dat de jaarlijks terugkerende lasten zijn gedekt door de jaarlijks terugkerende baten. Alle incidentele baten en lasten worden hierbij dus buiten beschouwing gelaten. In de onderstaande tabel wordt duidelijk dat de begroting van Enschede in 2021 niet meer structureel sluitend is. In voorgaande jaren was hier altijd nog sprake van een positief saldo.
In 2024 is er wel sprake van een positief saldo. Er wordt dan wel uitgegaan dat alle voorgenomen bezuinigingen worden gerealiseerd en de extra jeugdhulpmiddelen ook na 2022 structureel worden toegekend. Tevens is nog geen rekening gehouden met eventuele meerjarige effecten van corona en een eventuele recessie. De structurele exploitatieruimte is ook als een van de financiële kengetallen opgenomen in paragraaf 4.2.
| Structureel saldo in miljoen euro | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 |
| Saldo begroting | -8,1 | 0,8 | 2,1 | 4,2 |