Inhoudsopgave
In hoofdstuk 1 van deze Zomernota zijn de beleidsprioriteiten van het college beschreven.
Daarnaast staat in hoofdstuk 4 de stand van zaken ten opzichte van de ambities en plannen uit de begroting 2016. De ‘optelsom’ van deze twee hoofdstukken is de basis voor het middelenkader en de Programmabegroting 2017-2020. In dit hoofdstuk kijken we voor 2017 en de jaren daarna hoeveel geld er is en hoe we dat willen verdelen over de verschillende onderwerpen waar de gemeente mee bezig is. Daarnaast wordt in dit hoofdstuk ingegaan op de gebieds- en locatieontwikkeling en geven we een globale prognose van het verloop van de ratio weerstandsvermogen. Tot slot gaan we onder Toekomstige ontwikkelingen in op onder meer de flexibele begroting, de organisatieontwikkeling, toezeggingen aan de raad en de voortgang van bestaande taakstellingen uit vorige programmabegrotingen.
Dit hoofdstuk is als volgt opgebouwd:
3.1 Totaalbeeld van het meerjarig financieel middelenkader
3.2 Structureel middelenkader
3.3 Incidenteel middelenkader
3.4 Richting aan ruimte
3.5 Prognose van het verloop van de ratio weerstandsvermogen
3.6 Toekomstige ontwikkelingen
Enschede presenteert een sluitende begroting voor de jaren 2017-2020. Daarmee voldoet de gemeente aan het financieel toetsingskader van de toezichthouder.
In het middelenkader zijn knelpunten opgenomen, die onontkoombaar zijn. Dit betekent dat we hiervoor dekking moeten vinden.
| Financieel meerjarig middelenkader 2017-2020 (x1000 euro) | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
| Saldo knelpunten en intensiveringen | -6.213 | -1.988 | -3.156 | -3.148 |
| Dekking knelpunten en intensiveringen: | ||||
| a. bezuiniging | 600 | 600 | 900 | 1.250 |
| b. vrijval van middelen en herschikking van werkzaamheden | 5.615 | 1.800 | 2.100 | 2.000 |
| Saldo opgave - dekking | 2 | 412 | -156 | 102 |
Een positief getal (+) verbetert het saldo, een negatief getal (-) verslechtert het saldo.
Bij de dekking van knelpunten en intensiveringen maken we onderscheid in de twee categorieën: bezuinigingen en 'vrijval van middelen en herschikking van werkzaamheden'. De bezuinigingsopgave in 2017 is 0,6 miljoen euro. Daarnaast hebben we een vrijval en herschikking van middelen voor een bedrag van 5,6 miljoen euro die we inzetten voor de knelpunten en intensiveringen.
De bovenstaande gegevens laten zien dat Enschede een sluitend middelenkader 2017-2020 presenteert, met een neutraal saldo in 2017, 0,4 miljoen euro in 2018, een nadelig saldo van 0,2 miljoen euro in 2019 en 0,1 miljoen euro voordelig in 2020.
Om te voldoen aan de richtlijnen voor het financieel toezicht moet Enschede een sluitend structureel middelenkader indienen voor 2017. Daarnaast wordt een structureel sluitende meerjarenraming 2018-2020 door de toezichthouder meegenomen bij de beoordeling van de financiële positie van Enschede. Het structureel middelenkader heeft in 2017 een voordelig saldo van 0,6 miljoen euro en in 2020 is sprake van een neutraal saldo.
| Structureel middelenkader (x1000 euro) | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
| Structurele opgave | -1.541 | -138 | -881 | -3.148 |
| Structurele dekking | 2.100 | 1.700 | 2.500 | 3.150 |
| Saldo opgave - dekking | 559 | 1.562 | 1.619 | 2 |
Een positief getal (+) verbetert het saldo, een negatief getal (-) verslechtert het saldo.
De structurele opgave uit het middelenkader 2017-2020 bestaat uit drie onderdelen, te weten de externe effecten, de structurele knelpunten en de structurele intensiveringen.
In de onderstaande tabel wordt nader ingegaan op de externe effecten en zal per onderdeel een toelichting worden gegeven.
| Externe Effecten (x1000 euro) | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
| Gemeentefonds | -236 | 413 | 28 | -1.367 |
| Loon-/prijscompensatie en inflatiecorrectie OZB | 360 | 360 | 360 | 47 |
| Rente effecten wijziging BBV | -680 | 107 | -202 | -726 |
| Autonoom voordeel OZB | 800 | 800 | 800 | 800 |
| Subtotaal Externe effecten | 244 | 1.680 | 986 | -1.246 |
Een positief getal (+) verbetert het saldo, een negatief getal (-) verslechtert het saldo.
Toelichting op externe effecten
3.2.2 Structurele knelpunten
In deze paragraaf wordt ingegaan op de structurele knelpunten uit het middelenkader 2017-2020 die onontkoombaar zijn.
| Structurele knelpunten (x1000 euro) | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
| Arbeidsmarktparticipatie/ tekort Sociale Werkvoorziening | -582 | -582 | -582 | -582 |
| Toekomstbestendig IT-bedrijf | -375 | -375 | -375 | -375 |
| Verlies aan dekking interne dienstverlening | -208 | -241 | -290 | -325 |
| Veilig Thuis Twente (VTT) | -200 | -200 | -200 | -200 |
| Niet haalbaar invoeren betaald parkeren Grolsch Veste | -100 | -100 | -100 | -100 |
| Casco organisatie Twentebedrijf | -70 | -70 | -70 | -70 |
| Subtotaal Knelpunten | -1.535 | -1.568 | -1.617 | -1.652 |
Een positief getal (+) verbetert het saldo, een negatief getal (-) verslechtert het saldo.
Toelichting op structurele knelpunten
Arbeidsmarktparticipatie / tekort SW
In de bezuinigingsopgave 2016-2019, die is opgelegd aan de Sociale Werkvoorziening voor in totaal 2,8 miljoen euro, is ook administratief het budget voor interne dienstverlening van 582 duizend euro meegenomen. Deze foutieve administratieve boeking moet worden hersteld omdat deze middelen dienen als dekking voor kosten van interne dienstverlening.
Toekomstbestendig IT bedrijf
Met de huidige beschikbare capaciteiten binnen het IT bedrijf kan niet worden voldaan aan de implementatie van de kritische voorraad IT projecten die staan gepland in verband met de doorontwikkeling van onze werkprocessen. Invulling geven aan deze doorontwikkeling brengt zowel éénmalige kosten (extra capaciteit) als ook structurele kosten met zich mee.
De structurele kosten zijn een gevolg van aanvullende taken die binnen IT ontstaan op het gebied van functioneel applicatiebeheer en het bouwen van managementrapportages.
Verlies aan dekking interne dienstverlening
De kosten voor interne dienstverlening (IDV) worden gedekt uit diverse budgetten algemene dienst, maar ook uit project gerelateerde dekking en gesloten systemen. Het participatiebudget, middelen die de gemeente ontvangt om mensen uit de bijstandsregelingen te begeleiden naar werk en middelen voor mensen met een sw-indicatie, draagt ook bij aan de dekking van deze kosten. Voor 2017 valt een deel van de dekking uit het participatiebudget weg omdat binnen de Sociale Werkvoorziening sprake is van een daling van het aantal mensen met een sw-indicatie.
Veilig Thuis Twente (VTT)
Er is sprake van verkorte beoordeling Veilig Thuis Twente (VTT), waardoor er circa 500 tot 600 extra cliënten versneld naar de Enschedese wijkteams zijn doorgezet ter behandeling (huiselijk geweld). Hiermee houden we het zorgniveau op peil bij een toenemende druk.
Niet haalbaar invoering betaald parkeren Grolsch Veste
In de programmabegroting 2016-2019 is een structurele opbrengst ingeboekt vanuit de intentie om betaald parkeren in te voeren bij de Grolsch Veste. In het kader van het mobiliteitsplan FC Twente zijn met verschillende partijen (UT, Havengebied, B&S park, FC Twente en Kanaalzone overig) afspraken gemaakt. Alle partijen dan wel gebiedsonderdelen stellen gratis parkeervoorzieningen ter beschikking bij wedstrijden en evenementen. Verder worden de parkeervoorzieningen voor regulier eigen gebruik aangewend. In het kader van deze afspraken is betaald parkeren uitgesloten. Met dit kader als uitganspunt is de provincie bereid geweest het gros van alle infra structuur door middel van subsidie voor haar rekening te nemen. Dit behelst de infrastructuur rond het stadion, de Vitenslocatie en B&S Park. Er zijn 2 gebieden die eigendom zijn van de gemeente, te weten: 1) parkeren bij stadion en 2) parkeren bij de ijsbaan. Met zowel FC Twente als de ijsbaan en de ondernemers als GO Planet etc. zijn afspraken gemaakt over gratis parkeergebruik. Hier liggen afzonderlijk contracten onder met de partijen. Bij het eventueel invoeren van betaald parkeren zullen de bestaande afspraken dus opengebroken moeten worden. Gezien de huidige (financiële) omstandigheden van alle partijen in de Kanaalzone is dit niet wenselijk.
Casco Organisatie Twentebedrijf
Bij de oprichting van het Twentebedrijf is besloten tot de vorming van een casco organisatie. Het aandeel van de gemeente Enschede is ca. 35%. Rekening houdende met de zienswijze van de Raad (maximaal opvangen casco kosten binnen de bestaande werkbudgetten van het programma Shared Services Netwerk Twente) is de verwachting dat er een beperkte uitzetting van de casco-organisatie plaatsvindt waarvoor dekking noodzakelijk is.
Om de economische ontwikkeling van deze stad te stimuleren is het wenselijk te blijven investeren in het Kennispark.
| Structurele intensiveringen (x1000 euro) | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
| Gebiedsontwikkeling en fysieke omgeving Kennispark naar Gemeente | -250 | -250 | -250 | -250 |
| Subtotaal Intensiveringen | -250 | -250 | -250 | -250 |
Een positief getal (+) verbetert het saldo, een negatief getal (-) verslechtert het saldo.
Toelichting op de structurele intensiveringen
Gebiedsontwikkeling en fysieke omgeving Kennispark naar Gemeente
De stichting Kennispark Twente is een initiatief van vijf partners, waaronder de gemeente, die zich gevonden hebben in de gezamenlijke doelstelling: het realiseren van 10.000 nieuwe arbeidsplaatsen voor de regio Twente door in te zetten op kennisvalorisatie. Deze vijf partners investeren in Kennispark Twente als uitvoeringsorganisatie voor regionaal innovatiebeleid. Kennispark is een van de cruciale gebieden in onze stad. Daar willen we een scherp profiel voor neerzetten en ook als gemeente zelf extra aandacht aan besteden. Voor deze gebieden geldt dat we wel kritisch kijken of de kansen voor meer bedrijvigheid die zich voordoen, ook passen bij de rol van het gebied voor Enschede. Daarom zetten we maximaal in op de ontwikkeling van het gebied en de fysieke omgeving. De gemeente levert nu een bijdrage aan deze ontwikkeling door de inzet van mensen. Echter, het convenant met Stichting Kennispark loopt af waardoor het een goed moment is om een heroverweging te maken ten aanzien van de samenwerking voor de gebiedsontwikkeling en fysieke omgeving, de capaciteitsinzet en founding.
De in het middelenkader 2017-2020 opgenomen structurele externe effecten, de structurele knelpunten en de structurele intensivering moeten worden voorzien van structurele dekking. In deze paragraaf wordt ingegaan op de structurele dekkingsmaatregelen die worden ingezet voor de structurele opgave.
| Structurele dekkingsmaatregelen (x 1000 euro) | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
| Maatregelen Maatschappelijke Ondersteuning | 450 | 450 | 750 | 1.400 |
| Personeel Procesoptimalisatie Zorgloket | 450 | 450 | 450 | 500 |
| Efficiencyslag op subsidies MO (transformatie en andere manier van werken) | 300 | 300 | ||
| Werken met Populatiemanagement | 100 | |||
| Inkoop via trajecten resultaatgericht werken | 300 | |||
| Inclusieve Stad: een stad waarin mensen elkaar kennen, ontmoeten en helpen | 200 | |||
| Maatregelen Versterken Economie | 825 | 425 | 425 | 425 |
| Effect maatwerk in het leerlingenvervoer | 150 | 150 | 150 | 150 |
| Minder gebruik kinderopvang sociaal medische indicatie | 150 | |||
| Vrijval rijksmiddelen kwaliteit peuterspeelzaalwerk | 250 | |||
| Herschikking en reductie personeel EWO | 150 | 150 | 150 | 150 |
| Herschikking bestaande budgetten Versterken Economie | 125 | 125 | 125 | 125 |
| Domein Fysiek (SO en LO) | 125 | 125 | 625 | 625 |
| Exploitatie resultaat Parkeerbedrijf inzetten | 500 | 500 | ||
| Herschikking bestaande budgetten Duurzame Leefomgeving | 125 | 125 | 125 | 125 |
| Dienstverlening en financieel beleid | 700 | 700 | 700 | 700 |
| Bijstelling indexering | 500 | 500 | 500 | 500 |
| Vrijval bijdrage herschikking Veiligheidsregio Twente | 200 | 200 | 200 | 200 |
| Totaal dekking begrotingsprogramma /domein | 2.100 | 1.700 | 2.500 | 3.150 |
Een positief getal (+) verbetert het saldo, een negatief getal (-) verslechtert het saldo.
Toelichting op de structurele dekkingsmaatregelen
Personeel procesoptimalisatie Zorgloket
Door de transitie is de personele capaciteit van het Zorgloket omvangrijk uitgebreid met een flexibele schil. Nu de overgang nagenoeg is afgerond, kan de formatie worden vastgesteld en de flexibele schil (inhuur externen) in verhouding worden afgebouwd.
Efficiencyslag op subsidies MO
Door transformatie en andere manier van werken schatten we in op termijn een voordeel te kunnen halen van maximaal 300.000 euro op diverse subsidies WMO en Jeugd. Er wordt o.a. geanticipeerd op meer preventie en minder reparatie waardoor een opwaartse druk naar dure 2e lijns voorzieningen wordt gedempt.
Werken met populatie management
Momenteel loopt een pilot populatie management in de Wesselerbrink. Bij een positieve uitkomst kan het concept in meerdere wijken worden weggezet. Deze pilot past in de transformatie sociaal domein.
Inkoop via trajecten resultaatgericht werken
De intentie is een nieuw inkoopsysteem te ontwikkelen en minder bureaucratie waarbij het uitgangspunt is minder dure zorgtrajecten te bewerkstelligen door het maken van slimme inkoopcombinaties. De focus ligt op investeren in preventie.
Inclusieve stad
Om invulling te kunnen geven aan een “inclusieve stad” is het nodig te kunnen beschikken over een flexibel budget om de mogelijkheden te creëren waarmee iedereen mee kan doen binnen de eigen woon- en leefomgeving. Hiermee kunnen slimme oplossingen worden gezocht waardoor geen of minder een beroep wordt gedaan op zorgleveranciers.
Effect maatwerk in het leerlingenvervoer Scholen
Scholen en de gemeente stimuleren kinderen en ouders om maximaal zelfredzaam te zijn ten aanzien van leerlingenvervoer waardoor uiteindelijk sprake zal zijn van een vrijwillig dalend beroep op de voorziening leerlingenvervoer.
Minder gebruik van kinderopvang sociaal medische indicatie
Op basis van het huidige beroep op de tegemoetkoming in de kosten voor kinderopvang op grond van sociaal-medische indicatie, kan er voor 2017 een bedrag van 150.000 euro vrij vallen.
Vrijval rijksmiddelen kwaliteit peuterspeelzaalwerk
De activiteiten op het gebied van de versterking van het peuterspeelzaalwerk kunnen grotendeels gefinancierd worden uit geoormerkte rijksmiddelen Onderwijs Achterstanden Beleid. Daardoor is het mogelijk om de decentralisatie-uitkering voor dit doel voor 2017 vrij te laten vallen.
Herschikking en reductie personeel EWO
Er zijn mogelijkheden om beleidscapaciteit op het gebied van duurzaamheid in de gemeente efficiënter in te richten en capaciteit te reduceren op de ondersteuning bij het ondernemersloket. In totaal betreft dit ca. 2 fte.
Herschikking bestaande budgetten Versterken Economie en Duurzame Leefomgeving
Om de gewenste doorontwikkeling van het Kennispark vorm te kunnen geven, als één van de cruciale gebieden in onze stad, alsmede de gebiedsontwikkeling en fysieke omgeving van Kennispark naar de Gemeente te kunnen halen, zijn aanvullende middelen noodzakelijk. De benodigde dekking is gevonden door herschikking binnen de bestaande budgetten van Versterken Economie en Duurzame Leefomgeving.
Exploitatie resultaat Parkeerbedrijf inzetten
De huidige negatieve reserve Parkeerbedrijf bereikt in 2018 de nullijn waardoor exploitatieresultaten niet meer nodig zijn voor het terugverdienen van de aanloopverliezen. Deze exploitatiemiddelen kunnen we gaan inzetten als algemeen dekkingsmiddel. Uitgangspunt is dat de jaarlijkse verhoging van 10 cent gehandhaafd blijft.
Bijstelling indexering
Voor de indexering van loon- en prijsindexatie is tot op heden rekening gehouden met een constant bedrag. Op basis van de cijfers van de laatste jaren kan dit bedrag met 500.000 euro naar beneden worden bijgesteld.
Vrijval bijdrage herschikking Veiligheidsregio Twente
Door een herschikking van het verdeelmodel VRT gaat de gemeente Enschede minder betalen dan begroot. Daardoor kan 200.000 euro vrijvallen.
Het incidentele middelenkader voor 2017-2020 omvat enkele knelpunten en intensiveringen. Deze worden hieronder toegelicht.
In deze paragraaf worden de incidentele knelpunten die invloed hebben op het middelenkader 2017-2020 toegelicht.
| Incidentele knelpunten (x1000 euro) | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
| Implementatie omgevingswet | -230 | -300 | -600 | 0 |
| Invoering modernisering Gemeentelijke Basis Administratie (GBA) | -162 | |||
| Europese Parlementsverkiezing 2019 | -125 | |||
| Subtotaal Knelpunten | -392 | -300 | -725 | 0 |
Een positief getal (+) verbetert het saldo, een negatief getal (-) verslechtert het saldo.
Toelichting incidentele knelpunten
Implementatie omgevingswet
In 2019 zal de invoering van de omgevingswet plaatsvinden, een grote transitie in het fysieke domein. Een nieuwe wet die 15 bestaande wetten vervangt en tot doel heeft “de regels voor ruimtelijke projecten te vereenvoudigen”. Een innerverend traject, in samenwerking met politiek, inwoners, belangengroeperingen en bedrijven in onze stad. De kosten van deze wet worden grotendeels betaald uit de bestaande budgetten die opgaan in deze nieuwe wet. Daarnaast zijn aanvullende middelen nodig gedurende 3 jaar om de implementatie, opleiding en frictiekosten te financieren.
Invoering modernisering Gemeentelijke Basis Administratie
In het kader van de modernisering Gemeentelijke Basisadministratie Persoonsgegevens wordt de Basisregistratie Personen (BRP) ingevoerd. Op basis van deze wet worden alle gemeenten van Nederland de komende jaren, gefaseerd vanaf 2017, op deze landelijke voorziening aangesloten. Ten opzichte van het huidige in gebruik zijnde systeem Key to Burgerzaken leidt dit tot éénmalige meerkosten.
Europese Parlementsverkiezing 2019
In de begroting is rekening gehouden met het organiseren van één verkiezing in 2019 (Provinciale Statenverkiezing). Voor de organisatie van de tweede verkiezing, de Europese Parlementsverkiezingen, is een aanvullend budget noodzakelijk.
Naast de structurele intensivering, die bijdraagt aan de economische ontwikkeling van onze stad, is er ook een aantal incidentele intensiveringen die hieraan bijdragen. In deze paragraaf wordt hierop ingegaan.
| Incidentele intensiveringen (x1000 euro) | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
| Eerste tranche verbeteren ICT | -1.250 | |||
| Dekking plan bijstand uitgaven binnen Rijksbudget (Deltaplan) | -1.800 | |||
| Verbinden hoger onderwijs met de LEA doelstellingen | -300 | PM | PM | |
| ATAK/NRO/Wilminktheater | -280 | |||
| Handhaving en Veiligheid | -250 | -250 | -250 | |
| Keuzeruimte in 2017 | -100 | |||
| Thuisvoelen en Meedoen | -200 | -200 | -200 | |
| Kameleon Project (Veiligheid) | -100 | -100 | -100 | |
| Aanvullen Flankerend Beleid (gemeentebreed) | -1000 | -1000 | ||
| Subtotaal Intensiveringen | -4.280 | -1.550 | -1.550 | 0 |
Een positief getal (+) verbetert het saldo, een negatief getal (-) verslechtert het saldo.
Toelichting incidentele intensiveringen
Eerste tranche verbeteren ICT
Door de snelle modernisering in de primaire domeinen is juist op die plekken veel IT- en inhoudelijke inzet nodig. Het gaat o.a. om de ontwikkelingen voor implementatie van de Omgevingswet, invoering van de Gemeentelijke Digitale Infrastructuur (landelijk IT programma waaraan gemeenten moeten voldoen) en de RUD. Hiervoor is in de komende 2 tot 3 jaar initieel 2,5 miljoen euro benodigd. Door het in de tijd te spreiden is het mogelijk om in het laatste jaar tegen minder (extra) kosten te werken, omdat zo een groter deel met eigen mensen kan worden gerealiseerd. Voor 2017 is daarmee een aanvullende investering nodig van 1,25 miljoen euro.
Dekking plan bijstandsuitgaven binnen Rijksbudget (Deltaplan)
Enschede heeft jaarlijks grote tekorten op het bijstandsbudget. We zetten daarom in op een financieel duurzame oplossing om dit tekort terug te dringen naar nul. We willen binnen een aantal jaren uitkomen met het budget dat wij van het Rijk ontvangen. Daarom is vorig jaar een plan opgesteld dat het bijstandsvolume moet verminderen. Het plan wordt nu uitgevoerd en bestaat uit 3 actielijnen:
Voor de uitvoering van deze actielijnen is voor 2016 en 2017 totaal 5 miljoen euro benodigd. Daarvan is 2,5 miljoen euro in de Programmabegroting 2016 opgenomen. We maken voor de uitvoering van deze actielijnen in 2017 een bedrag van 1,8 miljoen euro vrij. Voor het restant wordt dekking gevonden in subsidies.
Verbinden hoger onderwijs met de LEA-doelstellingen
Onze strategische samenwerking met het onderwijs moet meer stabiliteit, vorm en inhoud krijgen. Als PO/VO/ROC/Saxion/UT hun ambities kunnen verwezenlijken dan plukt Enschede hier de vruchten van: meer en slimmere leerlingen/studenten, duurzame groei van de onderwijsorganisaties (effect: werkgelegenheid en fysieke investeringen). Inhoudelijk willen we als stad nadrukkelijk inzetten op een aantal (onderwijs)speerpunten van Enschede: duurzaamheid, aansluiting arbeidsmarkt, techniek en internationalisatie. We willen ondersteunend en dienstbaar zijn aan de plannen van onze partners, maar wel met oog voor onze eigen visie en ambities. De LEA vormt een belangrijke opmaat naar deze versterkte samenwerking. De doorgaande lijn VO-ROC/Saxion/UT heeft daarbij onze gezamenlijke aandacht.
Atak/NRO/Wilminktheater
Om een duurzame toekomstbestendige samenwerking aan te kunnen gaan is het noodzakelijk te opereren vanuit een gezonde exploitatie. Om dit te bewerkstelligen zijn aanvullende financiële middelen noodzakelijk.
Handhaving en Veiligheid
Binnen handhaving en veiligheid speelt een aantal thema’s waarvoor een herziene aanpak is gewenst, te weten:
Keuzeruimte in 2017
We hebben er voor gekozen om 100.000 euro als budget beschikbaar te houden voor initiatieven uit de samenleving. Deze kunnen door de samenleving worden aangedragen tijdens de jaarlijkse motiemarkt. De verschillende raadsfracties kunnen vervolgens een motie indienen tijdens de behandeling van de zomernota in de gemeenteraad, om zo budget voor het initiatief te verkrijgen.
Thuisvoelen en Meedoen
Naar aanleiding van de toename van vluchtelingen in Nederland zet de gemeente sinds 2015 extra acties in op het thema thuis voelen en meedoen. De insteek is om de uitgaven en inkomsten rond asiel en integratie zoveel mogelijk in de bestaande programma's te laten landen. Toch zijn de bestaande budgetten niet volledig toereikend. De bestuurlijke wens is om in de periode 2016-2019 jaarlijks 200.000 euro extra in te zetten voor organisatiekosten, vrijwilligerscoördinatie en innovatie- en activiteitenbudget. Hierbij hebben we de mogelijkheid om in te kunnen spelen op de actualiteit. Door het hebben van dit budget kunnen we bijvoorbeeld cofinanciering bieden bij projecten waar dit een voorwaarde voor is. Daarbij kunnen we met een relatief kleine bijdrage groot maatschappelijk effect bereiken. Voor het jaar 2017 wordt gebruik gemaakt van de extra financiën uit het uitwerkingsakkoord verhoogde asielinstroom. Hier komen we in het actieprogramma op terug.
Daarnaast is er een financieel risico van een beroep van gehuisveste vergunninghouders op sociale voorzieningen zoals bijstand gedurende de eerste jaren van hun verblijf. De VNG heeft in april een uitwerkingsakkoord met het Rijk gesloten, waarmee compensatie voor deze financiële risico’s beoogd werd. Wij zijn van mening dat deze compensatie ontoereikend is, vooral voor de bijstandskosten. Dat heeft ertoe bijgedragen dat Enschede in de VNG ledenraadpleging tegen het uitwerkingsakkoord heeft gestemd. Aangezien veel factoren over het beroep op bijstand door vergunninghouders nog onbekend zijn, is het voorstel om een eventueel risico te verwerken in het weerstandsvermogen vanaf 2017.
Kameleon Project (Veiligheid)
Voor het realiseren van alle beheermaatregelen rond het Wilminkplein en de Stationsomgeving zijn aanvullende middelen nodig in het kader van preventie, toezicht en beheer.
Flankerend beleid
Bij de programmabegroting 2015 zijn middelen beschikbaar gesteld voor flankerend beleid. Dit budget wordt gebruikt voor personele effecten vanuit de organisatie ontwikkelingen, versnelling digitalisering, transitiekosten voor verzelfstandigingen en remwegeffecten voor eerdere bezuinigingen. Gezien de verdere organisatie ontwikkelingen (o.a. verdere verzelfstandigingstrajecten) en personele opgaves die nog op ons afkomen binnen de gemeente wordt voorgesteld het budget flankerend beleid in 2018 en 2019 incidenteel aan te vullen.
De in het middelenkader 2017-2020 opgenomen incidentele knelpunten en de incidentele intensiveringen moeten worden voorzien van dekkingsmaatregelen. In de onderstaande paragraaf worden deze weergegeven.
| Incidentele dekkingsmaatregelen 2017-2020 (x 1000) | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
| Maatregelen Versterken Economie | 300 | 250 | 0 | 0 |
| Gedeeltelijk afromen budget ontwikkeling TectB | 300 | |||
| Nieuwe rijksmiddelen Peuterspeelzaalwerk | 250 | |||
| Maatregelen Dienstverlening en Financieel Beleid | 2.165 | 350 | 400 | 0 |
| Inzet flankerend beleid voor digitale werkprocessen | 500 | 100 | 150 | |
| Maatregelen eerste tranche verbeteren ICT | 1.215 | |||
| IZA reserve aanwenden voor reguliere personele Mobiliteit | 250 | 250 | 250 | |
| Bijdrage Algemene Uitkering voor Asiel & Integratie | 200 | |||
| Bijdrage domein Fysiek (SO en LO) | 1.650 | 100 | 100 | 100 |
| Inzet positief Saldo Reserve Parkeerbedrijf | 1.200 | |||
| Middelen Parkeerroute Informatiesysteem | 250 | |||
| Inzet bodemgelden in het kader van de invoering Omgevingswet | 100 | 100 | 100 | 100 |
| Stadsdeelbeheer areaaluitbreiding ADT en overige | 100 | |||
| Totaal dekking nieuwe opgave | 4.115 | 700 | 500 | 100 |
Een positief getal (+) verbetert het saldo, een negatief getal (-) verslechtert het saldo.
Toelichting incidentele dekkingsmaatregelen
Gedeeltelijk afromen tijdelijk budget ontwikkeling TectB
Bij de Zomernota 2015 zijn incidentele middelen beschikbaar gesteld voor de ontwikkeling van TectB en de inzet van het Topteam. Op basis van nieuwe afspraken met het Topteam ten aanzien van hun inzet kan een deel van de gereserveerde middelen vrijvallen.
Nieuwe Rijksmiddelen toegankelijkheid peuterspeelzaalwerk
Enschede krijgt voor het vergroten van de toegankelijkheid van het peuterspeelzaalwerk rijksmiddelen. Aangezien de gemeente Enschede momenteel eigen algemene middelen beschikbaar stelt voor dit doel, kunnen deze middelen nu worden ingezet als dekking.
Inzet Flankerend Beleid en digitale werkprocessen
Bij de Programmabegroting 2015-2018 is 3 miljoen euro voor flankerend beleid opgenomen in het middelenkader. Hiervan is inmiddels 1 miljoen euro gereserveerd (personeel en verzelfstandigingen). Het voorstel is om in drie tranches hieruit middelen voor de digitale werkprocessen in te zetten.
Maatregelen eerste tranche verbeteren ICT
Maatregelen om de opgave van de intensivering voor businessprojecten IT te realiseren zijn:
IZA reserve aanwenden voor "reguliere" mobiliteitskosten
De gemeente beschikt over een IZA reserve (IZA middelen die in het verleden beschikbaar zijn gekomen) die tot op heden slechts beperkt is ingezet. Een voorwaarde voor de inzet van deze middelen is dat ze personeel gerelateerd moeten zijn.
Het voorstel nu is om deze IZA reserve in 3 jaar in te zetten voor stimulering van mobiliteit en opleiding van personeel. Hierdoor kan een gelijk bedrag uit reguliere opleidingsbudgetten vrijvallen. Dit vraagt wel om instemming van het Georganiseerd Overleg.
Bijdrage Algemene Uitkering voor Asiel & Integratie
Vanuit het Rijk wordt een bijdrage verwacht voor Asiel & Integratie waarmee in 2017 het incidentele tekort van deze opgave gedekt kan worden.
Inzet positief saldo Reserve Parkeerbedrijf
Het exploitatieresultaat 2015 binnen de reserve Parkeerbedrijf kan worden ingezet als dekking omdat de negatieve reserve verdwijnt en de reserve in 2018 het nulpunt bereikt. Het inzetten heeft geen invloed op het aanzuiveren van de reserve.
Middelen Parkeerroute Informatiesysteem (PRIS)
Voor vervanging en aanpassing van het PRIS-systeem is vanuit Mobiliteitsfonds in combinatie met project derde ingang Van Heek een ruimer budget gereserveerd dan nu in de praktijk nodig is.
Inzet bodemgelden in het kader van invoering Omgevingswet
In de verkregen bodemgelden zijn voor een periode van vier jaar rijksmiddelen beschikbaar voor de invoering van onderdelen van de Omgevingswet. Hierdoor kunnen bestaande middelen binnen beleid die hiervoor waren geraamd vrijvallen.
Stadsdeelbeheer areaaluitbreiding ADT en overige
Voor 2017 is een minder grote uitbreiding van het areaal openbare ruimte nodig dan eerder ingeschat. Daardoor kan incidenteel een bedrag vrijvallen.
De grote uitdaging voor de komende periode is te zorgen voor een solide grondbedrijf en tegelijkertijd ook een verbeterslag te maken in de gebieds- en locatieontwikkeling. In het traject “Richting aan Ruimte” komen deze ontwikkelingen samen. Hierbij wordt onderscheid gemaakt in saneren (gezond maken) en investeren. Saneren door plannen op het gebied van kantoren en woningbouw aan te passen. Investeren in gebiedsontwikkeling door bijvoorbeeld het afboeken van het SLO en het Wegener pand waarmee de weg wordt vrijgemaakt voor investeringen door derden in die gebieden.
Daarnaast heeft de aanpassing van wettelijke regelgeving (BBV) een financieel effect op het grondbedrijf veroorzaakt. De hieruit voortvloeiende administratieve wijzigingen hebben vooral nadelige rente- en opbrengsteffecten. Het gaat hierbij om een bedrag van 5,2 miljoen euro dat in 2016 effect heeft op de reserve Grondbedrijf en daarmee op de algemene reserve.
Voor de financiële effecten van de RAR en de aanpassing BBV is bij de programmabegroting 2016 een bedrag van 20 miljoen beschikbaar gesteld in de jaarschijf 2018. Door op korte termijn op bepaalde gebieden al te investeren/saneren wordt voorkomen dat op een later moment de rente-effecten op grond- en vastgoed een zwaarder beslag leggen op het financiële kader.
Daarom werken we aan het eerder financieel beschikbaar hebben van middelen waarbij deze effecten geen invloed hebben op het middelenkader 2017. Dit kan mogelijk gemaakt worden doordat er bij de jaarrekening 2015 al een extra voorziening is gevormd van 2 miljoen en we een deel van de reserve grondprijs op maat kunnen inzetten.
Uitgangspunt van ons beleid is versterking van onze financiële positie en verkleinen van de risico’s. In het coalitieakkoord is opgenomen dat we onderzoeken of de grondexploitaties teruggebracht kunnen worden naar maximaal 10 jaar.
Hiervoor is een eerste berekening gemaakt, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen de Usseler Es en overige grondexploitaties. Voor het terugbrengen van de Usseler Es is ongeveer 26 miljoen euro benodigd en voor de overige grondexploitaties 6 miljoen euro. Nog afgezien van de noodzakelijke BBV en RAR effecten, past dit niet binnen de 20 miljoen euro die beschikbaar is gesteld in de jaarschijf 2018. Het terugbrengen van de Usseler Es naar 10 jaar zorgt door de grote financiële afboeking niet voor een verbetering van de financiële positie.
De beoordeling van de lopende projecten is ambtelijk voorbereid en wordt, inclusief financiële consequenties, voor de programmabegroting aan college en raad voorgelegd. Hierbij gaan we in op de verscheidene onderdelen van investeren en saneren op korte termijn en op lange termijn. We bekijken daarbij niet alleen de nu lopende projecten / verbonden partijen, maar werken ook onze strategie op het gebied van bijvoorbeeld bedrijventerreinen verder uit. Naast het bepalen van de inhoudelijke strategie gaan we dit ook vertalen naar een financiële strategie, waarbij het uitgangspunt van de 20 miljoen gehandhaafd blijft. In de Programmabegroting 2017 zal dit financieel verwerkt worden.
Voor de Zomernota is een globale prognose gemaakt hoe het weerstandsvermogen zich zou kunnen ontwikkelen op basis van de stand van het middelenkader en een aantal aannames die in de programmabegroting 2017-2020 of in de Jaarrekening 2016 meer gedetailleerd berekend worden. Voor 2016 zijn enkele aannames gebruikt voor de inschatting van de effecten van de BBV-wijzigingen. Deze effecten landen in de reserve Grondbedrijf die onderdeel uitmaakt van de algemene reserve. Daarnaast is het risico van FC Twente opgenomen waardoor het totaal van de risico’s toeneemt. Beide hebben een nadelig effect op de ratio weerstandsvermogen.
In het jaar 2018 is, zoals in de Programmabegroting 2016 opgenomen, uitgegaan van inzet van de middelen t.b.v. de grondexploitaties en het terug sparen van jaarlijks 2 miljoen euro t.b.v. het weerstandsvermogen. Hierdoor komt de ratio in 2018 uit op 0,8. De overige jaren is de ratio naar verwachting groter of gelijk aan 1,0 conform de afspraak met uw Raad.
Volgens deze globale prognose ziet het ratioverloop er de komende jaren als volgt uit:
| 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | |
| Ratio | 1,0 | 1,0 | 1,0 | 0,8 | 1,1 | 1,2 |
Ontwikkelingen ratio weerstandvermogen in de Programmabegroting 2016-2019
Bij de programmabegroting 2016-2019 zag de ratio er als volgt uit:
| 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | |
| Ratio | 1,1 | 1,1 | 1,0 | 1,3 |
Toelichting verschillen:
A Flexibele begroting
De afgelopen jaren heeft Enschede fors moeten bezuinigen. Flexibel inzetbare budgetten zijn vooral ingeleverd, waardoor de gemeente minder mogelijkheden heeft om middelen in te zetten op prioritaire thema’s. Daarnaast is de begroting kwetsbaar voor externe tegenvallers, zoals kortingen die door het Rijk worden opgelegd. Het doel van de strategie voor een flexibele begroting is om budgetten flexibeler en meer op de politieke prioriteiten in te kunnen zetten en om de begroting van de gemeente minder kwetsbaar te maken voor externe factoren.
Meer financiële flexibiliteit is te bereiken door meerjarig aan twee strategische uitgangspunten vast te houden. Enerzijds het uitgangspunt om binnen de begroting een paar breed, inzetbare budgetten op te bouwen die ingezet kunnen worden op prioritaire, gemeentebrede thema's. Anderzijds door besparingen door te voeren op uitgaven die moeilijk op korte termijn te beïnvloeden zijn. Door een lange termijn strategie af te spreken om op deze zogenaamde 'vaste kosten' te besparen, ontstaat er op termijn meer flexibiliteit binnen de begroting om andere keuzes te maken of om onverwachte tegenslagen op te kunnen vangen.
Het voorstel is om in de Zomernota de volgende stappen te zetten om de flexibiliteit in de begroting te vergroten:
In het vervolg na de Zomernota kan de strategie voor een flexibele begroting geagendeerd worden in de rekeningencommissie en/of het randprogramma van de Raad, afhankelijk van de behoefte die er is om dit onderwerp te bespreken.
B Strategische Agenda
Na de zomer gaan we aan de slag met een strategische agenda die voor de lange termijn bij kan dragen aan een bestendige lijn voor de toekomst van Enschede. Daarbij ligt de focus op het faciliteren van de groei. We gaan hierover in gesprek met de raad. Onderdeel van dat gesprek is ook het vinden financiële dekking om die agenda tot uitvoering te brengen.
C Stand van zaken vernieuwing Besluit Begroting en Verantwoording
Diverse ontwikkelingen sinds de introductie van het Besluit Begroting en Verantwoording in 2004 vormen aanleiding voor vernieuwing van het BBV. Als uitwerking van de adviezen van de commissie Vernieuwing BBV zijn in het voorjaar het wijzigingsbesluit BBV en diverse ministeriële regelingen gepubliceerd. Ook heeft de commissie BBV een aantal notities opgesteld en herzien ter verduidelijking en nadere interpretatie van de BBV-regels. De voorgestelde wijzigingen richten zich op een versterking van de horizontale sturing door de raad en vergelijkbaarheid tussen gemeenten.
De wijzigingen betreffen:
De meeste wijzigingen treden in werking met ingang van het begrotingsjaar 2017. De wijziging financiële kengetallen is al ingevoerd bij de programmabegroting 2016 en de jaarrekening 2015. De voorstellen accountantscontrole worden nog nader uitgewerkt en leiden op een later moment tot wijziging van het BBV.
Bovengenoemde wijzigingen zullen in de begroting 2017-2020 worden opgenomen. Omwille van de vergelijkbaarheid hebben wij er voor gekozen om tijdens deze collegeperiode zoveel mogelijk vast te houden aan de begrotings- en programmaopzet zoals in het coalitieakkoord is vastgelegd. Wijzigingen zoals de vervanging van de huidige doelenboom, met bestaande productindeling, door de nieuwe taakveldindeling kunnen daardoor na de eerstvolgende verkiezingen worden doorgevoerd.
De invoering van deze wijzigingen loopt volgens planning. Hierna wordt kort ingegaan op de gevolgen voor de programmabegroting 2017. Naast de vrije programma-indeling wordt nu een uniforme taakveldindeling geïntroduceerd. Volgens deze vaste indeling van 51 taakvelden wordt niet alleen jaarlijks – via een bijlage – in de begroting en de jaarrekening verantwoording aan de raad afgelegd, maar ook aan derden (CBS, rijk) gerapporteerd. Ook wordt er een verplichte set van 39 beleidsindicatoren voorgeschreven om de beleidseffecten te meten en te monitoren, waarbij de nadruk ligt op outcome. Hierbij wordt grotendeels aangesloten bij de informatie die al beschikbaar is op www.waarstaatjegemeente.nl. Deze informatie wordt in het programmaplan van de begroting respectievelijk de programmaverantwoording van de jaarrekening opgenomen. Ook wordt meer zicht op de bijdrage van verbonden partijen aan het gemeentelijk beleid nagestreefd. Dit gebeurt door informatie over de verbonden partijen in de programma’s op te nemen (naast de huidige verplichte paragraaf).
Een andere belangrijke wijziging met gevolgen is die van de overhead. Met ingang van 2017 moet namelijk alle overhead verzameld worden op één taakveld. Dit betekent dat alle overhead die nu nog niet centraal staat overgeheveld wordt vanuit de producten van de verschillende programma’s naar dit taakveld. Een uitzondering wordt gemaakt voor de toerekening aan gesloten systemen en projecten. In de paragraaf lokale heffingen is daarom een inhoudelijke toelichting op de opbouw van overhead en de wijze van tarief- en legesberekeningen vereist.
Daarnaast hebben enkele wijzigingen betrekking op het verplicht activeren van investeringen van maatschappelijk nut en het opnemen van een meerjarig geprognosticeerde balans en een meerjarige berekening van het EMU-saldo in de begroting.
Overigens maken deze wijzigingen het ook noodzakelijk om onze financiële beleidsregels, zoals vastgelegd in de financiële verordening e.d., aan te passen. Deze actualisatie wordt in het laatste kwartaal van 2016 voorzien.
D. Ontwikkeling organisatie
Onze organisatie verbetert zich voortdurend in het werken vanuit de bedoeling en in het leveren van integrale dienstverlening. De concernopgave van directeuren zijn daar belangrijker bij, maar belangrijker nog zijn de voorbeelden op de 'werkvloer': bij EWO trekken adviseurs van het ondernemersloket steeds meer samen op om integrale dienstverlening aan ondernemers te leveren (rode loper) en wordt samen met Stedelijke Ontwikkeling (SO) een breed samengesteld team ingericht om acquisitie en vestigingsklimaat te verbeteren. Binnen SO is een nieuwe werkwijze rondom nieuwe initiatieven vanuit de stad gestart en wordt de brede projectenportefeuille elke week opnieuw gestuurd op voortgang en strategische doelen. Binnen MO slagen de wijkcoaches -in de breed samengestelde wijkteams van zowel gemeente als partners uit de zorg en welzijnswereld- er steeds beter in om multiproblemen integraal op te pakken. Binnen BMO worden initiatieven genomen om nu samenhangend vanuit de ondersteuning bijdragen te leveren aan verbetering van de primaire processen. Onderdelen zoals Onderhoud Enschede hebben stappen gezet naar een verdere verzelfstandiging. Voor tal van werkzaamheden wordt onderzocht welke mogelijkheden er zijn om deze taken in de markt in te kopen of in samenwerking in bijvoorbeeld het Twentebedrijf uit te voeren. SDM komt steeds beter in de rol om vanuit de wijken thema's voor de onze organisatie te adresseren, om te regisseren, te coördineren en te communiceren. En ‘last but not least’ scoren wij nog steeds een dikke voldoende voor de publieksdienstverlening en bieden we samen met UWV dienstverlening op terrein van arbeidsmarkt aan in het stadskantoor. De intentie is om de organisatie op de volgende punten verder te ontwikkelingen:
E Leegstand tax
Voor mogelijke toekomstige dekkingsbronnen zal in 2017 nader worden onderzocht wat de mogelijkheden zijn ten aanzien van het invoeren van een leegstand tax zodat kan worden bezien of het wenselijk is hier binnen de Gemeente gebruik van te maken bij de volgende begroting (2018).
F Toezegging aan de Raad
De raad heeft het college opdracht gegeven om bij de zomernota terug te komen op de moties ‘nieuw perspectief voor bijstand in Enschede’(aangenomen in de raadsvergadering van 9 november 2015) en ‘bijstellingen armoedebeleid op basis van de Nibud rapportage (aangenomen in de raadsvergadering van 22 februari 2016). In deze paragraaf wordt per motie een toelichting gegeven op de beantwoording door het college van de in de moties opgenomen opdrachten.
Motie: Nieuw perspectief voor bijstand in Enschede
Na nader onderzoek stelt het college de raad voor om in Enschede geen groot experiment op te zetten. Argumenten hiervoor zijn:
Het college is van mening dat Enschede met deze projecten al de nodige innovaties onderzoekt en het daarom, gezien de eerder genoemde argumenten, niet zinvol is om een grootschalig experiment op te zetten. Over de uitkomsten van de landelijke pilots en Enschedese (kleinere) experimenten wordt de raad nadrukkelijk geïnformeerd.
Motie: bijstelling armoedebeleid
Uw raad heeft de motie aangenomen: “bijstellingen armoedebeleid op basis van de Nibud rapportage” die mee moet worden genomen in deze zomernota. Afhankelijk van het huishoudtype kost effectuering van deze motie tussen de 0,6 miljoen euro en 5,1 miljoen euro op jaarbasis.
Bij de behandeling van de Minima Effectrapportage van het Nibud is aan u de toezegging gedaan om te onderzoeken om de inkomensgrens voor de voorzieningen van de stichting Leergeld te verhogen van 110% naar 120%. De meerkosten hiervan zijn: ruim 190.000 euro op jaarbasis.
In het kader van de integrale afweging bij de zomernota ziet het college geen mogelijkheden, gezien de hoge kosten hiervan en het oplopende financiële tekort op het armoedebeleid, de motie: “bijstellingen armoedebeleid op basis van de Nibud rapportage” en de verhoging van de inkomensgrens naar 120% bij de stichting Leergeld te effectueren.
Op dit moment wordt in samenwerking met de Universiteit Twente gewerkt aan een model voor het meten van de effectiviteit van het instrumentarium dat wordt ingezet binnen het armoedebeleid. De ‘Werkgroep werk’ van de gemeenteraad is hier ook bij betrokken. Er wordt toegewerkt naar een model waarmee de effecten van het instrumentarium op korte en lange termijn gemonitord kan worden.
Sociaal Economisch Plan
In het raadsvoorstel Sociaal Economisch Plan (SEP) is aangegeven dat op basis van voorstellen van de stuurgroep Wesselerbrink bij de Zomernota danwel Programmabegroting een besluit wordt genomen over verdere continuering van de financiering van de aanpak in 2017. Zodra de voorstellen binnen zijn, gaan we hierover in gesprek met de stuurgroep en komen wij hier bij u op terug in de programmabegroting 2017-2020.
G Voortgang taakstellingen uit voortgaande programmabegrotingen
Bij voorgaande Programmabegrotingen heeft de Raad besparingen vastgesteld. Voor 2017 zijn alle taakstellingen ingevuld en de invulling van deze taakstellingen ligt daarmee op koers.
Voor een aantal bezuinigingen uit voorgaande Programmabegrotingen geldt dat het College nog een Raadsvoorstel voor nadere concretisering uitbrengt. Daarmee wordt de Raad in positie gebracht om de afweging te maken hoe de invulling binnen het taakveld geëffectueerd moet worden.
Het College zal over de volgende invulling van bezuinigingen voorafgaand aan de Programmabegroting 2017-2020 een raadsvoorstel voorleggen.
Daarnaast zijn er nog andere taakstellingen op gebied van bedrijfsvoering. Hiervoor zet het college de lijnen uit in de organisatie om deze te realiseren. Voor de invulling van de taakstelling op de verbonden partijen heeft het college continu overleg met de andere deelnemende partijen.
In het u separaat gestuurde raadsvoorstel Sportaccommodaties en zwembaden wordt aangegeven hoe de taakstelling hierop wordt ingevuld. Over de taakstelling ‘Lager geraamd budget Griffie (PB 2015-2018)’ moet de raad nog nader besluiten.