Inhoudsopgave
Inleiding
In deze paragraaf wordt met de huidige kennis zo goed mogelijk inzicht gegeven in de mogelijke gevolgen van het coronavirus op de gemeentelijke financiën van Enschede. Deze gevolgen dienen te worden beschouwd als een ‘gebeurtenis na balansdatum’ en geven geen nadere informatie over de feitelijke situatie per balansdatum, zijnde 31 december 2019, maar wél over de omstandigheden die zijn ontstaan ná deze datum. Ook zal de strekking van de controleverklaring van de accountant hierdoor niet wijzigen.
Het Corona virus slaat hard om zich heen in de wereld en heeft effect op alles en iedereen. Hoelang deze crisis gaat duren weet niemand. Er zijn ingrijpende maatregelen genomen door het kabinet met als doel het virus maximaal te controleren. Dat deze crisis toekomstige effecten zal hebben ligt in de lijn der verwachtingen, hoe hevig deze effecten zullen zijn is mede afhankelijk van de termijn dat de genomen maatregelen van kracht zijn en de duur van het herstel.
Het Corona virus heeft geen financiële gevolgen voor de jaarrekening 2019, maar wel voor naar verwachting veel beleidsterreinen van onze begroting 2020 en mogelijk voor de jaren daarna. Hoe groot de financiële impact zal zijn is nu onmogelijk te bepalen. We monitoren onze risico’s en die van onze partners voortdurend. Onze organisatie loopt geen risico voor de continuïteit. We bewaken onze liquiditeitspositie goed en nemen zo nodig maatregelen om onze taken gedurende deze crisis zo goed mogelijk te blijven uitvoeren.
De gevolgen tot op heden en doorkijk
Inkomstenderving
Als gevolg van de corona pandemie heeft het kabinet beperkende maatregelen opgelegd die bij gemeenten tot inkomstenderving leiden. Het gaat dan om gemiste inkomsten uit het parkeerbedrijf, de DCW, gedetacheerde SW medewerkers, toeristenbelasting, projectwerkzaamheden bij het fysieke domein die extern worden doorbelast en teruglopende legesinkomsten. De omvang van die inkomstenderving is sterk afhankelijk van de duur van de beperkende maatregelen door het kabinet. Gemeente Enschede heeft de afgelopen jaren een robuust financieel beleid gevoerd gericht op afbouwen van schulden en risico’s en versterken van de algemene reserve. Dat maakt dat er nu enige buffer / weerstandsvermogen beschikbaar is om deze eerste klappen van de coronacrisis op te kunnen vangen.
Grondexploitatie
Ook voor de grondexploitaties ligt het in de lijn der verwachting dat er toekomstige effecten zullen zijn door het Corona virus, deze zijn nu nog niet in te schatten. Hierbij bestaat de mogelijkheid dat grondexploitaties verder uitgefaseerd dienen te worden doordat grondverkopen geen of latere doorgang vinden. Daarnaast is het onzeker of samenwerking met marktpartijen doorgezet kan worden. . Het is nu ook nog onduidelijk of projecten vertraging zullen oplopen doordat bijvoorbeeld procedures en besluitvorming langer gaan duren. In de loop van 2020 zal dus bekeken moeten worden wat de mogelijke effecten zijn voor het MPG2021. Het grondbedrijf heeft op dit moment een solide basis en positieve reserve welke deels is gevormd door voortijdige winstneming conform POC methode. De kans is reëel aanwezig dat door bijstelling van faseringen door de mogelijke effecten van de Coronacrisis een deel van deze winst terug genomen dient te worden. In hoeverre hier sprake van zal zijn is nu nog niet in te schatten. Bij het vaststellen van het benodigde weerstandsvermogen is met een eventuele terugname rekening gehouden.
Vorderingen, leningen en deelnames
In verband met de gevolgen van het Corona virus is door het college besloten dat de diverse verenigingen gedurende vooralsnog 6 maanden uitstel van betaling krijgen voor hun rente en aflossing die zij verschuldigd zijn vanuit de verstrekte leningen. Hierbij gaat het voor nu enkel om sportverenigingen. Zij hebben hun accommodaties moeten sluiten en missen nu inkomsten waardoor zij hun schulden niet kunnen voldoen. Naar verwachting zullen de verenigingen na de herstart van de competitie in staat zijn om hun betalingen te hervatten. De aflossing van de diverse leningen lopen vertraging op maar als de crisis binnen enkele maanden is opgelost, zullen de verenigingen daarna hun activiteiten hervatten. Overigens geldt eenzelfde periode van uitstel ook voor de verenigingen die een gemeentegarantie hebben verkregen. De banken hebben ingestemd met een soortgelijke uitstel (https://sws.nl/nieuws/banken-en-sws-geven-sportclubs-lucht-met-uitstel-van-aflossingsverplichtingen/)
Voor de grotere partijen die leningen en garanties hebben ontvangen van de gemeente, is vooralsnog niet duidelijk of zij aan hun verplichtingen kunnen voldoen. De consequenties worden pas duidelijk als de activiteiten weer kunnen worden hervat. De eerstvolgende betalingen moeten overigens pas vanaf eind juni 2020 worden gedaan. Zo is FC Twente per 1 juli 2020 een betaling van risicopremie van 400.000 euro verschuldigd. Overigens hoeft FC Twente verder geen betalingen aan de gemeente te doen in 2020. FC Twente moet eerst afwachten of en wanneer de competitie wordt hervat, voordat de financiële consequenties bekend zijn. Het bovenstaande is geen aanleiding om de waardering van de verstrekte leningen te wijzigen.
De waardering van de deelnemingen van de gemeente hoeven ook niet bijgesteld te worden. De 100% deelnemingen van de gemeente (Schouwburg, Sportaal en Onderhoud Enschede) staan allen voor 1 euro op de gemeentebalans. Bij de overige deelnemingen (o.a. Twence, Twente Milieu en BNG Bank) worden geen grote financiële nadelen verwacht aangezien hun werkzaamheden niet zijn gestopt door het Coronavirus.
Inkomensvoorzieningen, arbeidsparticipatie
Hoe diep de recessie zal zijn en hoe lang deze gaat duren moet nog blijken. Vooralsnog ondersteunt het Rijk bedrijven middels werktijdverkorting en overbruggingsregelingen waardoor het aantal ontslagen op korte termijn beperkt kan blijven. Ook ZZP’ers worden geholpen door aanvulling tot het sociaal minimum. Echter bij een langdurige economische impact zal de werkloosheid en daarmee het beroep op bijstand en arbeidsparticipatie voorzieningen toenemen. Enschede kent daarbij historisch gezien zeker in de beginperiode van een recessie een sneller dan landelijk oplopende werkloosheid. De gemeentelijke lumpsum financiering van bijstand vanuit het Rijk (via een eigenstandig verreken-model) resulteert in een verhoogd financieel risico voor Enschede. Daarnaast is het mogelijk dat als gevolg van een verslechterde financiële situatie van inwoners het beroep op de bijzondere bijstand en andere armoedevoorzieningen zal toenemen.
Zelfstandig ondernemers
Het kabinet heeft een tijdelijke versoepelde regeling afgekondigd om zelfstandig ondernemers (inclusief zzp’ers) te ondersteunen zodat zij hun bedrijf kunnen voortzetten, de zogenaamde Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Torzo). Het Rijk heeft aangegeven dat gemeenten volledig gecompenseerd worden voor het extra beroep op aanvullende bijstand, bedrijfskapitaal en voor uitvoeringskosten. Enschede heeft inmiddels, eind maart 2020, ook een voorschotbetaling ontvangen 1,6 mln. euro. Echter afhankelijk van de definitieve uitwerking van de regeling kunnen er wel degelijk risico’s aan verbonden zijn voor de gemeente. In de huidige regeling Besluit Bijstandverlening Zelfstandigen is het namelijk zo dat de gemeente voor 25% van verstrekte leningen bedrijfskapitaal risicodragend is. Het is nog niet duidelijk of dit in de nieuwe verbijzonderde regeling ook zo zal gelden. Op 31 maart was al voor 1,6 miljoen euro aan leningen aangevraagd door Enschedese ondernemers wat nog verder op kan lopen. Afhankelijk van de uitwerking van de regeling en de mate waarin aanvragers in staat zullen blijken de lening terug te betalen kan de gemeente een substantieel financieel risico lopen.
Schuldhulpverlening
Afhankelijk van de economische impact is een toename van het aantal klanten voor schuldhulp-verlening bij de Stadsbank te verwachten.
Sociale werkvoorziening
Bij de sociale werkvoorziening is de verwachting dat de omzet sterk terugloopt. Zo is momenteel de DCW volledige gesloten (minimaal 30.000 euro per week aan inkomstenderving). Daarnaast komen gedetacheerde SW medewerkers terug. Afhankelijk van de periode loopt dit financiële risico op tot enkele tonnen.
Wmo- en jeugdhulp
Door de opgelegde beperkingen ontstaan direct extra Wmo- en Jeugdhulpkosten bij zorginstellingen doordat zorgvormen worden aangepast (bijv. isolatie faciliteiten bij opvang en beschermd wonen) door quarantainevoorzieningen en de 1,5 meter afstandsgrens. Ook kan de toekomstige zorgbehoefte stijgen doordat kwetsbare gezinnen dicht op elkaar thuiszitten en grote groepen onzekerheid hebben over (financiële) gevolgen die de crisis met zich meebrengt. Deels zullen zorginstellingen zorg en ondersteuning momenteel niet meer kunnen leveren. Het Rijk heeft aangegeven dat zorginstellingen daarvoor geen beroep op werktijdverkorting kunnen doen en tegelijkertijd gemeenten opgeroepen voor deze omzetderving toch door te blijven betalen. Dit met als doel om het zorglandschap intact te houden en zorgcontinuïteit op lange termijn te blijven borgen. Dit brengt diverse financiële risico’s met zich mee; allereerst de vraag in hoeverre de steunmaatregelen vanaf april door het Rijk zullen worden vergoed (een afspraak op hoofdlijnen is gemaakt tussen het Rijk en VNG maar wordt nog nader uitgewerkt). Daarnaast zal de huidige vraaguitval naar verwachting tot zowel een hoger aantal aanvragen als (door uitstel) meer zwaardere zorgvragen leiden na de periode waarover de coronamaatregelen gaan. Daarbij is het onzeker of die extra vraag ook daadwerkelijk kan worden ingehaald door de actuele (krappe) arbeidsmarkt en capaciteitsbeperkingen van zorgaanbieders. Kortom, de financiële risico’s voor Enschede zijn meervoudig en ook mede afhankelijk van de termijn van de maatregelen-periode .
Overige samenwerkingen
Op het gebied van overige samenwerkingen, partners in het sociaal domein zijn er momenteel nog niet in te schatten dervingen te voorzien voor gesubsidieerde instellingen (die vaak via p x q worden bekostigd), vervoerders en overige partijen, relaties. Dit leidt tot reële en substantiële financiële risico’s.
Afsluiting
Met deze paragraaf hebben we u zo goed mogelijk inzicht proberen te geven in de huidige effecten, maar wij kunnen niet vaak genoeg benadrukken dat de toekomstige gevolgen voor de financiën van de gemeente Enschede op dit moment niet goed zijn in te schatten.
Naast deze informatie treft u op verschillende plekken in deze gemeenterekening informatie aan over de gevolgen van het coronavirus, zoals in de beleidsbrief, de paragraaf grondbeleid en de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing.