3. Stand van zaken 2020

Inleiding

In de gemeentebegroting 2020-2023 zijn de beleidsplannen voor de periode tot en met 2023 gepresenteerd. Halverwege het begrotingsjaar 2020, bij de behandeling van de zomernota, wordt altijd een update van de stand van zaken gegeven. Conform de financiële verordening gaat deze tussenrapportage normaal gesproken ook in op de voortgang van uitvoering van beleid. Vanwege het coronavirus is gekozen om de voortgang van beleidsuitvoering niet nu, maar bij de actualisatie van oktober dit jaar mee te nemen. Verwachting is dat dan de voortgang en impact van het coronavirus beter te bepalen is. Normaal gesproken zou de rapportage van oktober alleen voor behandeling naar de Rekeningencommissie gaan. Voorgesteld wordt om deze dit jaar ook door uw Raad te behandelen.

In dit hoofdstuk volgt per programma een toelichting op de verwachte jaarafwijkingen en risico’s met betrekking tot 2020. Bij het bepalen van de voortgang is 1-5-2020 als peildatum genomen. Verder is met betrekking tot 2020 een aantal bijlagen bij deze zomernota relevant:

- Bijlage 1 Samenvatting van alle beslispunten uit hoofdstuk 3 (stand van zaken 2020) binnen de bevoegdheid van de raad.

- Bijlage 2 Technische wijzigingen. Deze begrotingswijzigingen zijn administratief-technisch van aard. De wijzigingen betreffen veelal een verschuiving of een verhoging van budget (bijv. door toevoeging van Rijksmiddelen) maar hebben geen effect op de aard van de output zoals opgenomen in de gemeentebegroting 2019. Of de wijzigingen betreffen een administratieve verwerking van een al eerder genomen besluit.

- Bijlage 3 Begrotingswijzigingen, waarin we inzicht geven in de financiële consequenties van de hierboven genoemde beslispunten op de doelenboom.

Prognose 2020
Om tot een prognose van voor het jaar 2020 te komen worden de op dit moment bekende financiële afwijkingen op de begroting toegelicht. De impact van corona wordt in de prognose meegenomen voor zover de consequenties nu duidelijk zijn. Daar waar de consequenties financieel nog niet vast te stellen zijn, of onduidelijk is of het effect zich daadwerkelijk voor gaat doen, zijn deze in de risicoparagraaf meegenomen. Daarnaast is in de prognose geen rekening gehouden met nog niet bekend zijnde compensatie door het Rijk. Dat betekent dat de prognose 2020 heel nadrukkelijk een voorlopige prognose betreft. In de tussenrapportage van oktober 2020 zal een scherper beeld afgegeven kunnen worden omdat dan ook meer duidelijk is over de compensatie door het Rijk.

Bijsturing 2020
Conform artikel 5 lid 5 van de financiële verordening doet het college bij de tussenrapportage voorstellen voor bijsturing wanneer het geprognosticeerde jaarresultaat 1 miljoen euro (of meer) negatief is. Het verwachte tekort bedraagt op dit moment 5,1 miljoen euro. Gezien de uitzonderlijke situatie wordt voorgesteld om dit jaar van deze regel af te wijken en geen korte termijn bezuinigingen door te voeren. Dit vanuit de overweging dat het in deze crisisperiode niet wenselijk is om de stad met aanvullende bezuinigingen te confronteren en de impact van de crisis nog verder te vergroten. Daarbij zijn onze reserves ook zodanig op niveau dat daarin een buffer beschikbaar is om het geprognosticeerde tussenresultaat op te vangen. De focus kan daarmee liggen op maatregelen die nodig zijn voor directe verlichting van de impact op de stad, maatregelen nodig voor wederopbloei en de lange termijn financiële opgave waarvoor onze gemeente staat.

Wij stellen voor:

Af te wijken van artikel 6 lid 2 “De tussenrapportage bedoeld in lid 1a bevat een uiteenzetting over de uitvoering van het beleid”
Af te wijken van artikel 5 lid 5 “Bij een geprognosticeerd negatief jaarresultaat in de tussenrapportage van 1 miljoen euro of meer, doet het college een voorstel hoe bij te sturen op dit resultaat”.
Akkoord te gaan met de technische wijzigingen zoals opgenomen in bijlage 2 en de begroting te wijzigen.

Verwacht resultaat 2020

De voorlopige prognose gaat uit van een negatief saldo van 5,1 miljoen euro. Opgemerkt wordt dat dit heel nadrukkelijk een voorlopige prognose voor 2020 is. Gezien de risico’s uit de risicoparagraaf is het aannemelijk dat zonder afdoende compensatie vanuit het Rijk dit resultaat lager zal uitvallen.

Programma (x 1.000 euro)		Resultaat 2020
Programmaresultaat:
Samenleving en bestuur		-90
Duurzaam wonen, leven, werken		-6.716
Vitaal en sociaal		-330
Financiën en organisatie		+626
Resultaat 2020 vóór meicirculaire		-6.510
Effect meicirculaire voor 2020		+1.369
Totaal resultaat 2020		-5.141

Effect corona in het verwachte resultaat 2020

In onderstaand overzicht is een nadere uitsplitsing gemaakt van het resultaat. Hierin wordt duidelijk of het resultaat wordt veroorzaakt door corona of door overige effecten. Op dit moment is de verwachting dat corona een negatief effect van 10,5 miljoen euro op de begroting van de gemeente Enschede heeft in 2020. Doordat op niet corona gerelateerde onderwerpen een voordeel van 4 miljoen euro wordt geprognosticeerd komt het resultaat 2020 uit op een nadeel van 6,5 miljoen euro. Door het positieve effect van de meicirculaire voor 2020 (+1,4 miljoen euro) komt het geprognosticeerde totaal resultaat 2020 uit op 5,1 miljoen euro negatief.

Onderwerpen (x1.000 euro)	Effect corona	Overige effecten	Verwacht resultaat 2020
Publieksdienstverlening	-140	0	-140
Openbare orde en veiligheid	+75	0	+75
Overige onderwerpen	0	-25	-25
Samenleving en Bestuur	-65	-25	-90
Vergunningen	-50	0	-50
Cultuur	-558	0	-558
Parkeerbeheer	-5.300	0	-5.300
Overige onderwerpen	0	-808	-808
Duurzaam Wonen, Leven en Werken	-5.908	-808	-6.716
Sociale werkvoorziening	-500	+600	100
Algemene bijstand levensonderhoud	-3.300	+2.124	-1.176
Overige onderwerpen	0	+746	746
Vitaal en Sociaal	-3.800	+3.470	-330
Bedrijfsvoering	-330	-739	-1.069
Interne Dienstverlening	-155	+265	+110
Algemene Belastingen	-285	0	-285
Overige onderwerpen	0	+1.870	+1.870
Financien en Organisatie	-770	+1.396	+626
Resultaat 2020 vóór meicirculaire	-10.543	+4.033	-6.510
Effect meicirculaire voor 2020			+1.369
Totaal resultaat 2020			-5.141

Toelichting:

Programmaresultaat (6,5 miljoen euro negatief)

Algemene beeld binnen de programma's is dat een fors negatief resultaat voor 2020 wordt verwacht. Belangrijkste oorzaak hiervan zijn de consequenties van het coronavirus welke vrijwel binnen ieder onderdeel van de begroting terug te vinden zijn. Naast de nu al bekende tegenvallers zijn tevens diverse risico's voor de begroting in de risicoparagraaf opgenomen. Alleen binnen Financiën en Organisatie wordt een positief resultaat verwacht. Oorzaak hiervan is gelegen in een eenmalige meevaller van 1 miljoen euro op de stelpost loon- prijscompensatie. Hieronder worden de belangrijkste ontwikkelingen per programma toegelicht. In de volgende paragrafen is een uitgebreidere toelichting op het resultaat per programma opgenomen.

Samenleving en bestuur (90.000 euro negatief) belangrijkste ontwikkelingen:

Publieksdienstverlening kent een negatief resultaat van 140.000 euro vanwege achterstanden die weggewerkt moeten worden.

Duurzaam Wonen, Leven en Werken (6,7 miljoen euro negatief) belangrijkste ontwikkelingen:

Beheer en onderhoud openbare ruimte verwacht een negatief resultaat van 200.000 euro vanwege een belastingplicht op reclame-inkomsten.
Bestemmen, Vergunnen, Toezicht en Handhaving verwacht een negatief resultaat van 208.000 euro vanwege het ontbreken van legesinkomsten door afgelaste evenementen en een korting in het gemeentefonds vanwege de implementatie van de omgevingswet.
Cultuur, Evenementen en Citymarketing kent een negatief resultaat van 558.000 euro doordat Enschede een bijdrage levert in de vitale culturele regionale infrastructuur.
Locatieontwikkeling verwacht een negatief resultaat van 300.000 euro door extra investering op cultuurhistorie en het deels niet behalen van een taakstelling.
Het grootste nadelige resultaat bestaat uit het ontbreken van parkeerinkomsten. Verwacht wordt dat dit voor 2020 een negatief resultaat van 5,3 miljoen euro tot gevolg heeft.

Vitaal en Sociaal (0,3 miljoen euro negatief) belangrijkste ontwikkelingen:

Binnen Jeugdhulp wordt een negatief resultaat verwacht van 1,7 miljoen euro vanwege met name een toename in de zorgvraag in de eerste vier maanden van dit jaar, alsmede de oplopende taakstellingen met ruim 2 miljoen euro.
Voor de ondersteuning centrumtaken (Wmo) wordt een voordeel van 964.000 en een nadeel van 676.000 euro bij de ondersteuning lokaal (WmoO) geprognosticeerd.
Voor de algemene bijstand levensonderhoud wordt een nadeel van 1,2 miljoen euro verwacht. Oorzaak hiervan is gelegen in de effecten van het coronavirus. Onduidelijk is nog hoe deze ontwikkeling zich in 2020 door zal zetten.
Vanwege diverse voordelen binnen arbeidsmarktparticipatie wordt er een voordeel van 1,1 miljoen euro verwacht.

Financiën en Organisatie (0,6 miljoen euro positief) belangrijkste ontwikkelingen:

Een nadeel binnen de bedrijfsvoering van het programma Duurzaam, Wonen, Leven en Werken zorgt voor een verwacht tekort van 1 miljoen euro.
Een voordeel ontstaat door een incidentele vrijval van 1 miljoen euro uit de stelpost loon- en prijscompensatie.
Door wijziging in regelgeving en hogere dividendopbrengsten wordt er binnen rente en treasury een voordeel van 750.000 euro verwacht.

Wij stellen voor:

4.	Om op dit moment niet bij te sturen op het verwachte resultaat van 2020 en resterende tekorten en overige verwachte voordelen te betrekken bij de Gemeenterekening 2020.

Meicirculaire (1,4 miljoen euro positief effect voor 2020)

Zoals reeds in 2.1 is aangegeven laat de meicirculaire voor 2020 een positieve bijstelling zien. Bijzonderheden ten aanzien van die bijstelling:

Het definitieve accres over 2019 valt positief uit ten opzichte van het accres uit de septembercirculaire 2020 doordat de rijksuitgaven (voor o.a. onderwijs en de problematiek rondom stikstof) hoger uitvielen. Dit voordeel over 2019 wordt in 2020 verrekend.
In 2019 is minder gedeclareerd uit het BTW-compensatiefonds (over 2018) dan waarmee rekening was gehouden. Het verschil wordt daarom nu alsnog toegevoegd aan het gemeentefonds in 2020.
Aan de budgetten van het sociaal domein wordt voor een laatste keer separaat de indexatie toegevoegd voor 2019. Vanaf 2020 is de indexatie onderdeel van het accres.
In 2020 zijn meerdere verrekeningen gedaan die in de decembercirculaire 2019 verwerkt hadden moeten worden. Deze leiden echter voor Enschede tot een positief saldo aan nabetalingen van ruim 853.000 euro.

Wij stellen voor:
5.	Om de effecten uit de meicirculaire 2020 meerjarig te verwerken in de begroting.

Risicoparagraaf

Inleiding

Normaal gesproken kent de tussenrapportage geen risicoparagraaf. Vanwege de crisis door het coronavirus is daar dit jaar wel voor gekozen. Het betreffen onderwerpen waarvan in enkele gevallen nog onzeker is of het zich ook daadwerkelijk voor gaat doen. Daarnaast zijn het onderwerpen waarvan met redelijke zekerheid gesteld kan worden dat het risico zich zal gaan voordoen. Echter is de (financiële) impact op dit moment nog te onzeker om ook in de prognose op te nemen. Veel is namelijk afhankelijk van de duur van de door het kabinet opgelegde beperkende maatregelen en de mate van compensatie van corona nadelen door het Rijk. Bij de actualisatie in oktober 2020 verwachten we over meer informatie en duidelijkheid te beschikken zodat een nauwkeurigere prognose voor 2020 te presenteren is.

Programma	Onderwerp	Toelichting
Alle	Regio Twente	De financiële consequenties van het coronavirus zijn in beeld gebracht in een bandbreedte berekening in twee scenario’s. De bandbreedte berekening laat zien dat de coronacrisis voor Regio Twente een negatieve bandbreedte (tekort) kent van naar schatting tussen de 1,5 miljoen euro en 3,3 miljoen euro. Door nog veel onduidelijkheden is dit niet meegenomen. De komende periode wordt meer duidelijk. De kans is reëel dat gemeenten moeten bijspringen. Het aandeel van Enschede hierin is circa 25%.
Alle	Werkdruk	Uitval medewerkers door te hoge werkdruk op wettelijk verplichte taken.
Samenleving & Bestuur	Publieksdienstverlening	Vanwege Corona is er nu beperkte beschikbaarheid van balies en daarmee loopt afgifte van de diverse documenten achterstand op. Deze achterstand moet straks weer ingehaald worden, naast de reguliere stroom aanvragen. Dit leidt tot meerkosten. Op dit moment is echter niet precies aan te geven hoe hoog die zijn. Dat is sterk afhankelijk van wanneer de balies weer volledig open kunnen, hoe hoog de achterstand precies is en hoe lang het duurt voordat de achterstand is ingelopen. Dat kan zelfs tot ver in 2021 zijn. Een ruwe schatting is dat als de balies pas weer op 1 oktober 2020 volledig open kunnen, de extra kosten kunnen oplopen tot ruim 700.000 euro waarvan het grootste deel landt in 2021.
Vitaal & Sociaal	Wachttijden RvdK en GGZ	Toename beroep op Wijkteams als gevolg van wachttijden Raad voor kinderbescherming en GGZ, bij verder oplopende wachttijden bij deze instanties neemt de druk op zowel inzet Wijkteams als inzet op tweedelijns voorzieningen toe.
Vitaal & Sociaal	Financiële positie zorgaanbieders Wmo en Jeugdhulp	Druk op "zorglandschap" Jeugdhulp en Wmo, een aantal zorgaanbieders staat er financieel zodanig slecht voor dat niet uitgesloten kan worden dat dit in 2020 nog leidt tot aanvullende (steun-)maatregelen.
Vitaal & Sociaal	Boeggolf uitgestelde zorg	Afhankelijk van de duur van de coronacrisis kan er sprake zijn van “uitgestelde zorg”. Zorgaanbieders worden nu gecompenseerd voor “vraaguitval” en deze middelen zijn niet meer beschikbaar als deze zorg “ingehaald” moet worden (boeggolfeffect). VNG is met het Rijk hierover in gesprek, in de prognose is uitgegaan van een “neutraal” effect, in de praktijk kan dit afwijken.
Vitaal & Sociaal	Zorgverzwaring door Corona crisis	Zorgverzwaring als gevolg van de coronacrisis maakt, los van het reguliere beeld op zorgtoewijzingen en declaraties nog geen deel uit van deze prognose. Met name toekomstige werkloosheid en daarmee armoede- en schuldenproblematiek kan zorgen voor een opwaarts effect op de zorginzet.
Vitaal & Sociaal	Onzekerheid BUIG	Onzekerheid of we binnen de raming van de BUIG blijven. Het rijk heeft onlangs het nader voorlopig budget 2020 bekend gemaakt waarbij Enschede met 3,45 miljoen euro gekort wordt. Deze korting is in de prognose meegenomen. Daarnaast zien we de laatste 2 maanden een stijging van het bijstandsvolume als gevolg van de coronacrisis. We hebben deze stijging in onze prognose meegenomen volgens de gebruikelijke ramingsmethodiek. Naarmate de stijging zich echter in verscherpte mate doorzet en langer aanhoudt zonder dat het rijk hiervoor compenseert zal het tekort enkele miljoenen euro’s hoger kunnen uitvallen.
Vitaal & Sociaal	Hoger beroep armoedevoorzieningen	Het beroep op armoedevoorzieningen kan gaan stijgen. Op dit moment zien we nog geen grote stijging op het beroep op deze voorzieningen, zoals de bijzondere bijstand als gevolg van de coronacrisis. Met enige vertraging kan dit beroep nog gaan toenemen.
Vitaal & Sociaal	Omzetverlies Sociale Werkvoorziening	De mate waarin omzetverlies bij de Sociale Werkvoorziening optreedt is niet exact te voorspellen. We hebben in de prognose rekening gehouden met een forse omzetdaling tot de zomer die daarna weer gaat aantrekken. Het is bij de medewerkers die gedetacheerd zijn niet zeker of iedereen aan het werk kan blijven bij de werkgever
Financiën & Organisatie	G.B.T	Door het wijzigen van het invorderingstraject ontstaan er inkomstendervingen bij het GBT. Deze tekorten moeten nog vertaald worden naar de diverse gemeenten. De verwachting is dat dit tekort kan oplopen tot 40.000 euro voor de gemeente Enschede
Financiën & Organisatie	1 Twente	Door teruglopende advertentie-inkomsten en minder opdrachten kampen zij met financiële problemen. Er is een garantstelling van 250.000 euro.
Financiën & Organisatie	Faillissement aannemers en contractpartners	Faillissementen van aannemers en contractpartners kunnen leiden tot extra kosten bij de uitvoering van projecten. Dit speelt zich met name af bij het Vastgoedbedrijf, Huisvesting & Services, IT-bedrijf en Onderwijshuisvesting.
Financiën & Organisatie	Uitgestelde huur niet te innen	Van de externe huurinkomsten voor het vastgoedbedrijf wordt 70% in rekening gebracht bij grote instellingen, waaronder Wilminktheater, Sportaal, Metropool en Concordia. Op maandbasis is dit een bedrag van 600.000 euro. Door het verslechteren van de liquiditeitspositie van deze instellingen is de kans aanwezig dat de huurinkomsten deels of niet kunnen worden geïnd.
Financiën & Organisatie	Prijsstijgingen	Nu fabrieken deels/volledig gesloten zijn kan het zijn dat voorraden ten dele/niet worden aangevuld. Risico van prijsstijgingen i.v.m. gewijzigde verhouding vraag/aanbod van werkplekmiddelen en middelen voor het rekencentrum.
Financiën & Organisatie	Tijdsduur oplossen major incidenten	De tijdsduur van het oplossen van storingen in het rekencentrum/netwerk kan langer zijn i.v.m. niet aanwezig zijn/niet tijdig kunnen leveren van essentiële onderdelen om de storingen op te lossen.
Financiën & Organisatie	Aanpassing gebouwen	Aanpassingen huisvesting zodat werkzaamheden in gebouwen waar ambtelijk personeel werkzaam is kunnen worden uitgevoerd conform voorgeschreven corona protocollen. Betreft o.a. bewegwijzering in gebouwen, eventueel aanpassen sanitaire voorzieningen en werkplekken.
Financiën & Organisatie	Aanpassen werkplekken IT	Verstrekken IT werkplekmiddelen vanwege voorschriften Corona. Dit kan aanvullende investeringen betreffen indien alle medewerkers op individueel niveau moet worden voorzien van een laptop, toetsenbord, muis. De kosten kunnen dan structureel vanaf 2021 toenemen met 275.000 euro tot 350.000 euro per jaar.
Financiën & Organisatie	Aanpassen werkplekken bureau	Bij een structurele toename van het thuiswerken moet het personeel thuis beschikken over een ergonomische werkplek. Dat kan aanleiding zijn voor het verstrekken van een vergoeding aan het personeel voor de aanschaf van werkplekmiddelen. De bandbreedte voor het inrichten van een thuiswerkplek afhankelijk van de prijs per werkplek ligt tussen de 600.000 euro en 1,2 miljoen euro.
DWLW	Reclame openbare terreinen	Er liggen overeenkomsten met externe partijen waar een opbrengst voor de gemeente tegenover staat, ca 850.000 euro. Als gevolg van de coronacrisis zijn de betalingsverplichtingen voorlopig opgeschort. De kans bestaat dat deze partijen uiteindelijk de betalingsverplichting niet kunnen nakomen waardoor er sprake kan zijn van inkomstenderving.
DWLW	Volkspark	Door de coronacrisis is het onzeker of de herfstkermis in het Volkspark doorgang kan vinden. Dat zou 150.000 euro verlies voor de commissie van beheer van het Volkspark op kunnen leveren. Deze commissie heeft geen buffers beschikbaar waarbinnen dit opgevangen kan worden. Uiteindelijk zal eventuele inkomstenderving dan ook bij de gemeente terecht komen.
DWLW	Legesinkomsten bouw	Door de coronacrisis is de verwachting dat de legesinkomsten m.b.t. de bouw in de tweede helft van 2020 lager zullen uitvallen dan in de begroting is opgenomen. Het is echter nog te onzeker vom dit nu al te kunnen kwantificeren. Op dit moment is de verwachting een afname van 10%.
DWLW	Ruimtelijke plannen	Het niet benutte budget voor planschade wordt nu ingezet om het tekort in de kostenplaats bestemmen op te vangen. Op het moment dat in de tweede helft van 2020 sprake is een (grote) planschade, dan zal een tekort ontstaan. Op dit moment is dit echter niet de verwachting.
DWLW	Cultuur	Het Rijk stelt middelen beschikbaar voor de vitale culture regionale infrastructuur om de gevolgen van Corona op te vangen. Door de beperkende maatregelen zien de instellingen hun inkomsten drastisch teruglopen. Voor de opgaven van Enschede is het cruciaal dat de basisinfrastructuur voor cultuur en evenementen in stand kan blijven. Voorwaarde voor de Rijksregeling is dat gemeenten de bijdrage van het Rijk matchen. In Enschede zijn het Wilmink theater, Metropool en Concordia onderdeel van die vitale infrastructuur. De provincie wil de helft van de matching voor haar rekening nemen. Daarnaast is de verwachting dat de gemeente Hengelo bij zal dragen voor de helft bij van de matching voor Metropool. Mocht dit niet zo zijn, dan loopt het tekort op (70.000 euro).

* Instructie schrijven toelichting: Gebruik voor de toelichting maximaal 2 regels.