Inhoudsopgave
Om te weten of we de juiste beslissingen nemen voor de lange termijn, hebben we dit jaar de zomernota voorbereid vanuit de vijf strategische opgaven van de stad. Goed bestuur, bereikbaarheid van banen, talent aantrekken en vasthouden, inclusieve stad en groene en duurzame stad[1]. Deze opgaven zijn ook terug te vinden in de doelenboom van de begroting. We hebben in de voorbereiding op deze zomernota (landelijke) onderzoeken betrokken bij de analyse van de opgaven voor de langere termijn[2] en een scenariostudie uitgevoerd. Tot slot hebben we gewerkt met signalensessies (ambtelijk, met het college en met de raad).
In deze zomernota geeft het college antwoord op de motie “Enschede sterker uit de crisis” . Voor alle vijf strategische opgaven is geïnventariseerd: waar staan we met de opgave? Wat hebben we er voor gedaan? Wat was de impact van corona op de opgave? En: waar moeten we dan op bijsturen? Deze vragen waren ook de basis voor de signalensessies.
Doel van deze inhoudelijke benadering is om voor de lange termijn te prioriteren op de inhoud. Door de prioriteiten per opgave af te zetten tegen de middelen en mogelijkheden, worden dilemma’s duidelijk. Deze dilemma’s vormen de basis voor keuzes in deze zomernota.
Waar staan we met de opgaven, terugblik
Alle vijf strategische opgaven zijn lange termijn opgaven. Ze stoppen niet aan het einde van een raadsperiode. De opgaven zijn bovendien met elkaar verweven. De talentopgave heeft bijvoorbeeld effecten op het sociale domein (arbeidsmarkt, inkomen), de duurzaamheidsopgave (meer groen) heeft effect op de gezondheid (gezonde lucht), goed bestuur is een voorwaarde om de andere opgaven te bereiken etc.
De opgaven zijn complex. We zijn steeds meer een partner in een netwerk dat aan een opgave werkt. Dit vraagt van ons een open houding en dat we duidelijker worden in: waar zijn wij van? Wat doen wij als gemeente? Waar hebben wij invloed op? Met wie werken wij samen aan onze opgaven? En wat doen onze partners? Dit vraagt om loslaten, maar ook meer dialoog en het bewust kiezen van passende allianties. In sommige opgaven (bijvoorbeeld de duurzaamheidsopgave) zijn andere partners soms meer aan zet dan wij.
In de afgelopen drie jaar hebben de opgaven gezorgd voor meer focus in acties en beleid, maar het kan nog scherper. Binnen alle opgaven zijn veel beleidsvisies opgeleverd. Met deze zomernota gaat het college ervoor om voor realisatie van deze visies ook middelen vrij te maken.
We zien ook duidelijke resultaten: Het is de afgelopen 3 jaar gelukt om steeds meer jongeren en mensen in de gezinsfase te binden aan onze stad, de banen groeiden ieder jaar (vooral in het MKB en in de binnenstad en Kennispark), er zijn nieuwe woonmilieus gerealiseerd, de stad groeide in aantal inwoners, er zijn grote projecten op klimaatadaptatie gerealiseerd, wij zijn wijkgerichter gaan werken aan sociale en duurzaamheidsopgaven en het aandeel huishoudens met een uitkering is gedaald.
Actuele ontwikkelingen binnen de opgaven zorgen ervoor dat we zaken anders moeten gaan bekijken. Bij de opgave “inclusieve stad” zien we dat de uitgangspunten van de decentralisaties ter discussie worden gesteld. Hoe zelfredzaam zijn de inwoners? En bij “goed bestuur” spelen de thema’s “vertrouwen”, “inwoner centraal” en “behoefte aan menselijke maat en maatwerk” heel sterk op dit moment. Thema’s die ook het sociale domein weer raken. Maar ook invloed zullen hebben op de uitvoering van de Omgevingswet.
In het algemeen zien we bij alle opgaven dat de rol van de gemeente aan het veranderen is en dat brede welvaart meer en meer voorop komt te staan.
Invloed van corona op de opgaven
De vijf strategische opgaven zijn lange termijn opgaven. Deze veranderen niet door corona. De coronacrisis beïnvloedt wel de weg er naartoe. Door corona komen er op de korte termijn andere accenten te liggen binnen de opgaven. Deze korte termijn accenten zijn goed te koppelen aan kansen om nu te investeren in duurzame wederopbloei.
De grootste invloed van corona zien we bij de jongeren en bij de binnenstad. De impact van de coronacrisis op jongeren is groot: onderwijs op afstand, flexibele banen, minder mogelijkheden tot ontmoeting, activiteiten of sporten etc. In Enschede is vooral de binnenstad hard getroffen: veel door corona getroffen sectoren zoals horeca, cultuur en winkels of activiteiten (evenementen) zijn gebundeld in de binnenstad. We hebben gezien dat de verbinding met de inwoners belangrijker werd tijdens de lockdown. Deze verbinding was belangrijk voor draagvlak voor maatregelen en het vertrouwen[3].
Aan de andere kant werden we ook verrast door de kracht die in de stad aanwezig was en door positieve ontwikkelingen. De studentenaantallen namen ondanks alles toe in 2020, ons inwoneraantal bleef gelijk, de projecten voor klimaatadaptatie werden niet gehinderd door corona en de buitenruimte werd belangrijker. Daarnaast zagen we dat de bijstand bijna niet toenam, het aantal banen tegen alle verwachting in zelfs iets gestegen is in 2020 en we zagen geen toename in schulden.
Er is ook veel onduidelijk. Dit vraagt om het voorbereid zijn op onzekerheden. De consequenties van het stopzetten van de steunmaatregelen van de overheid zijn nog niet in te schatten. Hetzelfde geldt voor de ondersteuningsvragen van inwoners. We kunnen ook nog niet voorspellen of thuiswerken na corona een trend blijft. En of dat van invloed is op de digitale bereikbaarheid van banen en woon- werkbewegingen.
Kortom: corona vraagt op korte termijn om andere accenten in wat we doen, de effecten zijn zowel positief als negatief, versnellend of vertragend, maar er blijven ook nog veel zaken onzeker. Daarom is het belangrijk om bij alle keuzes de blik vooruit vast te houden: we willen sterker uit de crisis komen.
Sterker uit de crisis, blik vooruit
Om sterker uit de crisis te komen, zijn anticyclisch investeren, groen herstel en plannen op de plank hebben liggen voor als de economie weer aantrekt, belangrijke uitgangspunten. Wat we doen, moet goed zijn voor de hele stad en bijdragen aan de brede welvaart. Als we keuzes maken, dan kiezen we voor acties die bijdragen aan meerdere opgaven.
We moeten profiteren van de kansen die er liggen, van onze ligging als groene woonstad, mogelijkheden tot kwalitatieve groei, samenwerken met partners in de stad of in de regio om opgaven te realiseren en meer inzetten op subsidies en succesvolle lobby. De dialoog met de inwoner moet worden versterkt. Kennisinstellingen en de studenten worden steeds belangrijker voor de innovatie (en daarmee economische groei) en voor het meedenken in oplossingen voor de uitdagingen in onze stad. We zijn daarbij datagedreven maar ook databedreven.
We hebben het afgelopen jaar gezien dat er slagkracht mogelijk is. Door dingen los te laten hebben we snel kunnen handelen tijdens de coronacrisis. Uitdaging is om dit door te vertalen naar meer slagkracht in de toekomst.
[1] Link naar infographics opgaven van de stad
[2] Deze onderzoeken betreffen onder andere: “koers van Enschede” (door Atlas voor Gemeenten, 2020), “kracht van Oost II” (2020), “Corona en de stad” (Platform 31, 2020), “sociaal domein op koers?” (SCP, 2020), “stelsel in groei” (AEF, 2020),
[3] In dit kader hebben we afgelopen jaar ingezet op nieuwe vormen van dialoog met de inwoners via stadsgesprekken en een initiatief als “octopus”