8. Toelichting op het overzicht van baten en lasten

8.1. Toelichting op algemene dekkingsmiddelen

 In de begroting 2017 was geen bedrag voor onvoorzien opgenomen

8.2. Analyse op afwijking tussen begroting en overzicht baten en lasten

Maatschappelijke ontwikkeling

Toelichting/analyse
De acties ten aanzien van dit product zijn beschreven in thema 1 en 2 van hoofdstuk 2.1.

Dit product bestaat uit de onderdelen Algemene voorzieningen Wmo, Integratie, Jeugdgezondheidszorg, Burgerkracht, Mantelzorg, Natuureducatie, Preventie gezondheid & GGZ, Speeltuinwerk & speelvoorzieningen, Sport & recreatie, Vrijwilligerswerk en Welzijn.

Lasten
Het totale voordeel van 1,93 miljoen euro wordt voor 1,96 miljoen euro veroorzaakt door de lagere uitgaven van de diverse projecten van de Transformatieagenda Sociaal Domein. Daarnaast is er een voordelig saldo op het budget mantelzorgwaardering van 180.000 euro en is invulling gegeven aan de bijsturingsmaatregel Zomernota 2017 (275.000 euro). Bij de uitvoering van de Wet op de Lijkbezorging zijn de uitgaven 75.000 euro hoger dan begroot. Hier staan echter ook extra opbrengsten tegenover (zie toelichting bij de baten). Ook wordt beleid gevoerd om meer te verwijzen naar algemene voorzieningen in plaats van het inzetten van duurdere tweedelijns voorzieningen. Hierdoor zijn meer subsidies verstrekt dan begroot (circa 210.000 euro). Op de bedrijfsvoering van programma MO is een nadelig resultaat ontstaan in 2017. Dit nadeel is conform de toerekening van apparaatskosten verdeeld, hierdoor ontstaat een nadeel van 200.000 euro.

Baten
De hogere baten bestaan voor 60.000 euro uit twee meerjarige provinciale projecten voor positionering wijkverpleegkundige in de Integrale wijkaanpak en Lang zult u wonen. Daarnaast zijn de baten bij de Wet op de Lijkbezorging 65.000 euro hoger dan begroot.

Onttrekking reserve
Door de lagere uitgaven van de diverse projecten van de Transformatieagenda Sociaal Domein is 1,96 miljoen euro minder onttrokken aan de reserve Sociaal Fonds. Deze middelen zullen in 2018 ingezet worden om de transformatie verder vorm te geven.

Toelichting/analyse
De acties ten aanzien van dit product zijn beschreven in thema 7 van hoofdstuk 2.1. 

Dit product bestaat uit het onderdeel Beschermd wonen.

Lasten
Het voordeel op de lasten heeft meerdere oorzaken. Allereerst heeft een lobby op het verdeelmodel, de toekenning van loon- en prijscompensatie en de compensatie van de kosten van de huisvestingscomponent geleid tot een verhoging van het macro-budget en het budget voor de centrumgemeente. Het aantal cliënten in de verpleeg- en verzorgingshuizen is afgenomen van 75 naar 37 eind 2017. Daarnaast heeft een herbeoordeling van cliënten met een persoonsgebondenbudget tot lagere uitgaven geleid. Ook heeft het hanteren van een netwerktarief voor cliënten die de hulp inkopen in hun netwerk in plaats van het professionele tarief, geleid tot lagere kosten. Tenslotte heeft het subsidiëren op basis van werkelijke kosten ervoor gezorgd dat de kosten per plek beschermd wonen lager zijn. Totaal is hierdoor een voordeel behaald van 5 miljoen euro. Op de bedrijfsvoering van programma MO is een nadelig resultaat ontstaan in 2017. Dit nadeel is conform de toerekening van apparaatskosten verdeeld, hierdoor ontstaat een nadeel van 52.000 euro.

Baten
Het nadeel op de baten wordt veroorzaakt door minder ontvangen eigen bijdragen van het CAK. Er is op dit moment nog een discussie gaande omtrent de eigen bijdrage van ca. 120 cliënten die het CAK ten onrechte afdraagt aan het zorgkantoor. Eventuele hogere bijdragen zullen in 2018 worden verwerkt.

Storting reserve
Het positieve resultaat van 5,6 miljoen euro op dit product wordt conform raadsvoorstel toegevoegd aan de reserve beschermd wonen. 

Onttrekking reserve
Er is een voorstel met de centrumgemeenten gedeeld dat er in 2017 een uitname zal plaats vinden van 1,75 miljoen euro. Een deel van dit bedrag 700.000 euro zal verdeeld worden onder de overige zeven regio-gemeenten. Voor Enschede is een bedrag van ruim 1 miljoen euro beschikbaar.

Saldo
Het saldo bestaat uit een nadelig resultaat bedrijfsvoering van 52.000 euro en het aandeel van Enschede (ruim 1 miljoen euro) in het overschot op de middelen beschermd wonen.

Toelichting/analyse
De acties ten aanzien van dit product zijn beschreven in thema 9 van hoofdstuk 2.1. 

Dit product bestaat uit de onderdelen Bijzondere inkomensvoorzieningen, Individuele bijzondere bijstand, Schuldhulpverlening en uit middelen voor de maatwerkvoorziening inkomensondersteuning chronisch zieken en gehandicapten.

Lasten
Het aantal inwoners dat in 2017 een beroep deed op de Collectieve Zorgverzekering voor Minima (CZM) is ten opzichte van 2016 met zo'n 650 toegenomen. De kosten van de zorgverzekeringspremies vallen daardoor  269.000 euro hoger uit dan begroot. Ook het beroep op de regeling Tegemoetkoming Eigen Risico was in 2017 hoger dan in 2016. De kosten van tegemoetkoming zijn daardoor 278.000 euro meer dan begroot.

In het licht van versoberingsmaatregelen binnen het Sociaal Domein is een bedrag van 500.000 euro vrijgevallen van de extra middelen die ontvangen zijn voor kinderen in armoede. Daarnaast vallen de kosten van bijzondere bijstand 294.000 euro lager uit, onder meer door een afname in de voorzieningen voor het wonen.

Op de bedrijfsvoering van programma MO is een nadelig resultaat ontstaan in 2017. Dit nadeel is conform de toerekening van apparaatskosten verdeeld, hierdoor ontstaat een nadeel van 30.000 euro.

Per saldo zijn de lasten 225.000 euro lager dan begroot.

Baten
In 2017 is door Menzis de vergoeding aan de gemeente voor administratieve werkzaamheden van de CZM (de 1% regeling) over voorgaande jaren afgewikkeld. De baten zijn hierdoor hoger dan begroot.

Onttrekking reserve
De kosten van het Sociaal Huisvestingsfonds zijn gering. Als gevolg daarvan heeft de voorgenomen onttrekking van 30.000 euro aan de reserve Sociaal Huisvestingsfonds niet plaatsgevonden.

Toelichting/analyse
De acties ten aanzien van dit product zijn beschreven in thema 4 van hoofdstuk 2.1. 

Dit product bestaat uit de onderdelen Gesloten jeugdzorg, Jeugdbescherming, Jeugdreclassering, Jeugdzorg Plus en Pleegzorg.

Lasten
De uitgaven voor pleegzorg zijn substantieel hoger dan geraamd, in totaal gaat het om een nadeel van 800.000 euro. Dit wordt veroorzaakt door meer inzet op pleegzorg ten opzichte van vorig jaar en sluit aan bij het beleidsdoel om meer in te zetten op plaatsing van kinderen in duurzame gezinsvormen wanneer ze om veiligheidsredenen niet meer thuis kunnen wonen.

Daar staat tegenover dat de uitgaven voor jeugdbescherming en reclassering en jeugdzorgplus 120.000 euro lager uitvielen dan begroot. Ondanks een toename van de "verzilvering" (oplopende inzet van uren ten opzichte van de gemiddelde geïndiceerde zorg) is het aantal toewijzingen afgenomen waardoor de kosten lager zijn uitgevallen dan begroot.

Op de bedrijfsvoering van programma MO is een nadelig resultaat ontstaan in 2017. Dit nadeel is conform de toerekening van apparaatskosten verdeeld, hierdoor ontstaat een nadeel van 50.000 euro.

Toelichting/analyse

De acties ten aanzien van dit product zijn beschreven in thema 4 van hoofdstuk 2.1.
Dit product bestaat uit de onderdelen AMHK & crisis, Ambulante hulp & begeleiding, Jeugd-Awbz, Jeugd-GGZ, LTA-zorg, Maatwerkvoorziening jeugdzorg 18- en Specialistische jeugdhulp.

Lasten
De uitgaven voor jeugdhulp vrijwillig kader vallen in 2017 fors hoger uit dan begroot. Het effect van rijkskortingen (per saldo 3,5 miljoen euro sinds overgang 2015), een toenemend volume cliënten met duurdere zorgvormen en een hogere realisatie op de jeugdhulp verplichtingen (verzilvering) dragen zorg voor dit tekort. In het laatste kwartaal van 2017 zien we daarnaast een toename in het (gemiddelde) aantal voorzieningen per unieke cliënt. Voor 55% van de uitgaven is beïnvloeding van de kosten beperkt aangezien deze het gevolg zijn van verwijzingen door derden ((huis)artsen en gecertificeerde instellingen). De trend van verwijzen door derden versus intern (via de wijkteams) is in 2017 oplopend.

Op de bedrijfsvoering van programma MO is een nadelig resultaat ontstaan in 2017. Dit nadeel is conform de toerekening van apparaatskosten verdeeld, hierdoor ontstaat een nadeel 164.000 euro.

Het tekort op jeugdhulp in het vrijwillig kader wordt onder meer veroorzaakt door de inzet van meer zwaardere, intensievere zorgvormen. Het signaal, dat problematiek complexer wordt, wordt afgegeven door diverse aanbieders en kan deze toename verklaren. Ook de outreachende aanpak van de wijkteams door “achter de voordeur” te komen, heeft waarschijnlijk tot signalering van ook forsere problematiek geleid. Dit ten opzichte van voor 2015 toen de indicaties grotendeels door indicatieorganen werden gedaan die meer op afstand stonden.

In de zomernota 2017 zijn bezuinigingsprojecten gedefinieerd die het tekort op Jeugdhulp moeten terugbrengen, of daarmee de kosten van de "autonome" stijging in 2017 ondervangen worden is onzeker.

Voor de verschillende zorgvormen geldt de volgende financiële afwijking in 2017:

Maatwerkvoorzieningen (-/- 3,4 miljoen euro)
Het tekort op de maatwerkvoorzieningen wordt veroorzaakt door:

• een aanvullende tariefwijziging (toename) op het product ondersteuning zelfstandig leven (OZL);
• een toename van toewijzingen (volume) op het duurdere product OZL versus ondersteuning maatschappelijke deelname (OMD);
• een aanzienlijke stijging van het "verzilveringspercentage" tussen 2016 en 2017 (van 71 naar 86%

Maatwerkvoorzieningen worden vooral door de wijkteams ingezet. De bijsturingsmaatregel die genomen is in het tweede kwartaal laat in de tweede helft 2017 een afbuiging zien in de stijging.  

Jeugd AWBZ (-/- 3,4 miljoen euro)
Het tekort op Jeugd AWBZ wordt onder meer veroorzaakt door:

• de inzet van jeugd AWBZ als verlengde jeugdhulp voor jongvolwassenen (18+). Het gaat hier met name om inzet van jeugdhulp met verblijf omdat deze jongeren ondersteuning nodig hebben maar niet thuis kunnen wonen. Onvoldoende eigen inkomen hebben om zelfstandig te kunnen wonen speelt mee bij de inzet van een deel van deze hulp;
• een toename van de "verzilvering" (de mate van feitelijke declaratie versus het maximale recht uit de toewijzing) van 69% naar 74%.

Jeugd GGZ (-/- 2,2 miljoen euro)
Voor de jeugd GGZ geldt dat de zorgtrajecten na afloop van een volledig traject afgerekend worden. In 2017 geldt daarnaast dat de ingekochte jeugd GGZ-producten, de diagnosebehandelcombinaties (DBC’s), vanwege privacywetgeving eind 2017 omgezet moesten worden naar "gemeentelijke zorgproducten". Bij deze omzetting is gebleken dat er nog een aanzienlijk aantal cliënten in lopende en afgeronde zorgtrajecten niet waren gedeclareerd (ook uit eerdere jaren). Los van de onwenselijkheid en het niet tijdig nakomen van procesafspraken met zorgaanbieders zijn de hieruit voortvloeiende extra kosten volledig meegenomen in de afrekening voor 2017. Daarnaast is sprake van een verschuiving naar inzet van zwaardere vormen van Jeugd GGZ. Jeugd GGZ wordt hoofdzakelijk door externe verwijzers, te weten (huis)artsen, ingezet.

Jeugdzorg+ (neutraal)
Ondanks een toename van de "verzilvering" is het aantal toewijzingen afgenomen waardoor de kosten binnen begrotingsniveau liggen.

Specialistische jeugdhulp (-/- 2,9 miljoen euro)
De toename van kosten voor specialistische jeugdhulp zijn met name een gevolg van het toegenomen aantal verwijzingen naar 24-uurs zorg-arrangementen.

Landelijke transitie arrangementen ( -/- 210.000 euro)
De kosten voor LTA zijn hoger dan begroot. Het gaat hierbij om een klein aantal ingezette voorzieningen.

PGB (+ 300.000 euro)
Het volume en daarmee de kosten voor PGB zijn lager uitgevallen dan begroot.

Baten
De afwijking op baten is een gevolg van een hogere onttrekking uit het transformatiebudget dan begroot.

Toelichting/analyse

De acties ten aanzien van dit product zijn beschreven in thema 4 van hoofdstuk 2.1.
Dit product bestaat uit de onderdelen Jeugdgezondheidszorg ondersteuning, Toegang tweedelijns jeugdhulp en Toegangsbep. tweedelijns zorg en eerstelijns overig.

Lasten
De bijsturingsmaatregelen, te weten het niet inzetten van het gealloceerde bedrag van Jarabee (80.000 euro) en het niet besteden van materiële budgetten van 100.000 euro,  zijn gerealiseerd. Op de bedrijfsvoering van programma MO is een nadelig resultaat ontstaan in 2017. Dit nadeel is conform de toerekening van apparaatskosten verdeeld, hierdoor ontstaat een nadeel van 29.000 euro.

Baten
Op zaterdag 20 mei 2017 is de Dag van de Verbinding in Enschede gehouden. Hieraan hebben de gemeente, stadsdeel Zuid, betrokken organisaties en sponsoren in totaal een bijdrage van 47.000 euro geleverd, die niet was begroot.

Toelichting/analyse

De acties ten aanzien van dit product zijn beschreven in thema 8 van hoofdstuk 2.1.
Dit product bestaat uit de onderdelen Maatschappelijke opvang en Vrouwenopvang.

Lasten
Tegenover de niet begrote kosten van de bed, bad broodregeling (411.000 euro) die ten laste mogen worden gebracht van het resultaat, zijn op de maatschappelijke opvang en vrouwenopvang incidentele voordelen behaald op subsidie afrekeningen uit voorgaande jaren. Ook bleven een aantal uitgaven binnen de begroting. Totaal gaat het bij de maatschappelijke opvang om een bedrag van 399.000 euro en bij de vrouwenopvang om een bedrag van 110.000 euro. Met het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) is een overeenkomst aangegaan voor de huur van een locatie voor de bed, bad en broodregeling. De verwachte huur over 2017 (100.000 euro) is als verplichting in de jaarrekening verwerkt. Op de bedrijfsvoering van programma MO is een nadelig resultaat ontstaan in 2017. Dit nadeel is conform de toerekening van apparaatskosten verdeeld, hierdoor ontstaat een nadeel van 17.000 euro.

Storting reserves
De voordelen op de uitgaven voor maatschappelijke opvang en vrouwenopvang zijn toegevoegd aan de reserves maatschappelijke opvang resp. vrouwenopvang voor een bedrag van 509.000 euro. 

Saldo
Het saldo bestaat uit een nadeel van 17.000 euro op de bedrijfsvoering en nadeel van 411.000 euro op de regeling bed, bad en brood.

Toelichting/analyse

De acties ten aanzien van dit product zijn beschreven in thema 6 van hoofdstuk 2.1.
Dit product bestaat uit het onderdeel Maatwerkvoorziening Wmo nieuw 18+ (OMD en OZL).

Lasten
De afwijking in de lasten van -3,5 miljoen euro wordt veroorzaakt door per saldo een lagere rijksbijdrage van ca 1 miljoen euro onder andere als gevolg van een verwachte uitstroom van cliënten richting de WLZ (startstreepmutatie). Daarnaast zien we dat de werkelijke uitgaven ten opzichte van de begroting voor Ondersteuning Zelfstandig Leven (OZL) fors zijn gestegen (3,5 miljoen euro). De uitgaven voor Ondersteuning Maatschappelijk Deelname zijn gedaald (500.000 euro). Dit kan enerzijds verklaard worden door een daling van het aantal cliënten OMD en een stijging van het aantal cliënten OZL en anderzijds doordat sprake is van een toename van de zorgzwaarte binnen OZL waardoor de kosten per cliënt zijn gestegen.

Bovendien zien we in 2017 dat de uitgaven van het persoonsgebonden budget (pgb) lager zijn dan begroot (600.000 euro), dit is een gevolg van het beleid om PBG's te beperken en meer ZIN te verstrekken. Op de bedrijfsvoering van programma MO is een nadelig resultaat ontstaan in 2017. Dit nadeel is conform de toerekening van apparaatskosten verdeeld, hierdoor ontstaat een nadeel van 185.000 euro.

Baten
Het nadeel op de baten wordt veroorzaakt door minder ontvangen eigen bijdragen van het CAK (150.000 euro).

Toelichting/analyse
De acties ten aanzien van dit product zijn beschreven in thema 6 van hoofdstuk 2.1. 

Dit product bestaat uit de onderdelen Hulpmiddelen & aanpassingen, Ondersteuning huishouden en Collectief vraagafhankelijk vervoer (CVV).

Lasten
De uitgaven voor hulpmiddelen (aanpassingen en vergoedingen voor wonen, rolstoelen, vervoer en scootmobielen) zijn in 2017 sterk gestegen. Enerzijds als gevolg van een nieuw contract met ingang van 1 oktober 2016 met daarin opgenomen hogere prijzen en een indexatie daarop per 1-1-2017 en anderzijds als gevolg van een stijging van de volumes. Tevens is er sprake van een verschuiving van cliënten naar een derde gecontracteerde leverancier die in veel gevallen hogere prijzen hanteert dan de andere gecontracteerde leveranciers. Totaal gaat het om een overschrijding ten opzichte van de begroting van 1,6 miljoen euro.

Voor het onderdeel OH zien we per saldo een positief resultaat op de uitgaven van circa 800.000 euro. Als gevolg van een uitspraak van de Centrale Raad van Beroep hebben we ons beleid voor huishoudelijke ondersteuning moeten aanpassen en alle cliënten opnieuw moeten indiceren. Hierdoor hebben we extra personele kosten gemaakt van 800.000 euro. Daarnaast hadden we de verwachting dat er een toename aan kosten zou ontstaan voor voorzieningen OH. Naast een basismodule zijn namelijk 5 extra modules toegevoegd. We zien wel een toename van het aantal voorzieningen, maar ten opzichte van de begroting nog wel een incidenteel voordelig resultaat van circa 1,5 miljoen euro. Dit is te verklaren door een lager verzilveringspercentage en het feit dat de omzetting naar het nieuwe beleid voor het overgrote deel pas in de loop van 2017 heeft plaatsgevonden. Bij de Huishoudelijke Hulptoelage (HHT) is sprake van een overschrijding van 100.000 euro. Bij de PGB's (persoonsgebonden budgetten) is een  voordeel gerealiseerd van 500.000 euro. Tevens is nog een vergoeding voor het regresrecht VNG (afkoopsom Wmo-kosten als gevolg van een ongeval te verhalen op de wettelijk aansprakelijke persoon) van 100.000 euro de uitgaven van het persoonsgebonden budget (pgb) lager zijn dan begroot (600.000 euro). Op de bedrijfsvoering van programma MO is een nadelig resultaat ontstaan in 2017. Dit nadeel is conform de toerekening van apparaatskosten verdeeld, hierdoor ontstaat een nadeel van 415.000 euro.

Op het onderdeel CVV vervoer zijn geen afwijkingen ten opzichte van begroting gerealiseerd.

Baten
Het nadeel op de baten wordt veroorzaakt door minder ontvangen eigen bijdrage van het CAK van 671.000 euro op het onderdeel OH. Daarnaast zijn er minder eigen ritbijdragen ontvangen voor het regiovervoer 100.000 euro. Van de provincie is voor het vervoer een hogere bijdrage ontvangen van 60.000 euro.

Versterken economie

Toelichting/analyse

Lasten
De effecten van het plan ‘Bijstandsuitgaven binnen rijksbudget’ zijn minder dan gedacht, waardoor de afname van het aantal mensen in de bijstand achter blijft bij de ramingen. Gevolg hiervan is 2,5 miljoen euro hogere bijstandsuitgaven dan waar in de begroting rekening mee is gehouden. De periodieke herbeoordelingen op het gebied van rechtmatigheid (RAP methodiek) hebben geleid tot een aanzienlijke toename van het aantal geboekte terugvorderingen van bijstand. Om het totaal van bijstandsvorderingen in overeenstemming te brengen met de mate van inbaarheid is in 2017 bijna 5 miljoen euro afgewaardeerd. Dat is inclusief een aanvullende afwaardering van 900.000 euro van vorderingen die dateren van voor 2017. In de begroting is met deze afwaardering geen rekening gehouden. De bijstandverlening aan zelfstandigen was circa 209.000 euro minder dan begroot. Tenslotte zijn de personele en materiële uitvoeringskosten circa 67.000 euro lager dan geraamd.

Baten
Zoals hierboven aangegeven hebben de periodieke herbeoordelingen op het gebied van rechtmatigheid in 2017 geleid tot een aanzienlijk aantal terugvorderingen van bijstand. De 'opbrengsten' zijn hierdoor bijna 5 miljoen euro meer dan begroot. Doordat de omvang van het tekort op de BUIG meer is dan het eigen risico van de gemeente komen wij in aanmerking voor een Vangnetuitkering 2017 van 406.000 euro. In de begroting is hiermee geen rekening gehouden. Tenslotte zijn de werkelijke baten in verband met de bijstand ter voorziening in de behoefte aan bedrijfskapitaal Bbz (Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004) meer dan door het Rijk genormeerd (de zogenaamde 'norm-baten'), maar is de subsidie van het Rijk voor bijstandverlening aan zelfstandigen lager doordat er minder bijstand is verleend aan zelfstandigen. Per saldo zijn de BBZ baten circa 32.000 euro meer dan begroot. 

Onder het product Algemene bijstand levensonderhoud vallen de verstrekking van bijstandsuitkeringen en de (kosten van) fraudebestrijding. Het nadelige resultaat 1,76 miljoen euro bestaat uit: 

Bundeling van Uitkeringen Inkomensvoorziening aan Gemeenten (BUIG) (2,1 miljoen euro nadelig)
De bijstandsuitgaven zijn in 2017 hoger dan het door het Rijk toegekende BUIG-budget. Er is sprake van een tekort op het BUIG-budget van 5,4 miljoen euro. Het deel van het tekort dat Enschede zelf moet dragen - het zogenaamde eigen risico - bedraagt 5 miljoen euro. Doordat in de begroting rekening is gehouden met een eigen risico van 2,9 miljoen euro resteert een tekort op het BUIG-budget van 2,1 miljoen euro. Het deel van het tekort dat meer is dan het eigen risico kan worden gecompenseerd via een zogenaamde Vangnetuitkering. Verondersteld is dat wij voor het jaar 2017 een Vangnetuitkering van 406.000 euro aanvragen en toegekend krijgen. Deze toekenning is nog niet zeker aangezien hieraan de nodige voorwaarden zijn verbonden. Definitieve vaststelling van de vangnetuitkering vindt naar verwachting in het najaar van 2018 plaats. 

Het aantal bijstandsuitkeringen is gedurende 2017 afgenomen met 274, een daling van 3,9% ten opzichte van 2016. Eind 2017 is sprake van een bestandsomvang van 6.669 bijstandsgerechtigden.

Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2014 (Bbz) (241.000 euro voordelig)
De bijstandverlening aan zelfstandigen is minder dan begroot. Hierdoor is de subsidie van het Rijk voor bijstandsverlening aan zelfstandigen ook lager. Gericht kredietbeheer heeft ertoe geleid dat de werkelijke baten in verband met de bijstand ter voorziening in de behoefte aan bedrijfskapitaal Bbz (Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004) meer zijn dan de door het Rijk genormeerd (de zogenaamde 'norm-baten'). Per saldo is in 2017 sprake van een voordeel van 241.000 euro.

Fraudebestrijding / Sociale Recherche Twente (SRT) (9.000 euro voordelig)
In 2017 is minder beroep gedaan op de dienstverlening van de sociale recherche. De kosten van deze dienstverlening zijn daardoor circa 9.000 euro lager dan verwacht.

Personele en materiële uitvoeringskosten (67.000 euro voordelig)
De personele en materiële uitvoeringskosten zijn circa 67.000  euro lager dan geraamd.

Beroep eigen risico Meerjarig Aanvullende Uitkering (MAU)
In 2014 is een bezwaarprocedure gestart tegen het besluit van het eigen risico van 5%. In maart 2016 werd dit bezwaar door het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ongegrond verklaard. Kort daarop is de gemeente hiertegen in beroep gegaan. In juni 2017 verklaarde de rechtbank dit beroep gegrond. In juli 2017 is hier tegen door het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid hoger beroep ingesteld. Deze beroepsprocedure loopt nog.

Toelichting/analyse

Lasten
De toename van de statushouders heeft geleid tot een budgettoename van 500.000 euro. Daarnaast is 300.000 euro bijgedragen aan projecten gericht op versterken economie, waaronder Internationaal (Duitsland), ontwikkeling Kennispark en Smart City.

Naast de bovengenoemde hogere kosten waren er ook voordelen. Een langere doorlooptijd binnen het project Applicatie-rationalisatie  heeft geleid tot 100.000 euro aan lagere kosten. Verder is de start van Nieuw Beschut opgeschoven. Dit leidde tot een kostenvoordeel van 200.000 euro. Tot slot is er voor 100.000 euro minder aanspraak gemaakt op middelen ter ondersteuning van Loonkostensubsidie.

Baten
Een voordeel van 500.000 euro betreft een bijdrage uit middelen van Asiel en Integratie voor de kosten van Statushouders (zie ook bij de lasten). 310.000 euro betreft middelen voor specifieke educatie-activiteiten binnen de Regio. Enschede is hier centrumgemeente. Omdat het gaat om een specifieke uitkering, worden jaarlijkse saldi overgeheveld naar volgende jaren. In de derde plaats is 120.000 euro ontvangen van het ROC. Met het ROC zijn afspraken gemaakt om mensen uit de bijstand te scholen naar betaalde banen op basis van no-cure no-pay. Tot slot zijn er inleenvergoedingen ontvangen voor medewerkers met een WIW-regeling bij derden. 

Onttrekking reserve
In 2017 is 300.000 euro minder onttrokken uit de reserve ten behoeve van Arbeidsmarktparticipatie. Deze middelen waren voornamelijk bestemd voor de fasering van de Bestuuropdracht Buig naar 0. Met name de acquisitie-werkzaamheden (rode loper) hebben een langere doorlooptijd. Daarnaast is het project Applicatie-rationalisatie verlengd tot en met 2018. De extra kosten van dit project zijn niet meegenomen in de begroting van 2018. Op de achtergrond speelt mee dat de vergoeding vanuit het rijk voor arbeidsmarktparticipatie naar verwachting de komende jaren fors gaat afnemen, omdat de afname van de bijstand van Enschede afgelopen tijd hoger was dan het landelijk gemiddelde. 

Toelichting/analyse

Lasten
Op het thema Brede talentontwikkeling is geïntensiveerd in onder meer de stimulering van Wetenschap & Techniek en de vouchers Onderwijsbegeleiding. Daarvoor is een extra bedrag van 156.000 euro uit de Reserve LEA (Lokale Educatieve Agenda) onttrokken. Per saldo zijn de uitgaven op dit thema iets hoger dan begroot. Doordat er minder invulling van de combinatiefuncties heeft plaatsgevonden zijn de lasten voor de onderdelen Combinatiefunctionarissen en Beroepenoriëntatie lager. Daarentegen zijn de uitgaven voor vouchers en de stimulering van specifieke thema’s (Wetenschap & Techniek, Duits) hoger. Per saldo verklaart dit de afwijking van 40.000 euro.

Storting
Dit betreft een storting van 44.000 euro in de Reserve LEA voor onderdeel Actielijn 5 Beroepenoriëntatie, die verband houdt met de lagere uitgaven zoals hierboven vermeld.

Onttrekking
Om te kunnen intensiveren op het thema Brede Talentontwikkeling is 156.000 euro onttrokken aan de Reserve LEA op de onderdelen 3a Stimulering Thema's, 4 Begeleidingsstructuur en de Voucher Onderwijsbegeleiding. Deze onttrekking is niet begroot.

Toelichting/analyse

Baten
De afwijking in de baten bestaat voor 30.000 euro uit een ontvangen bijdrage ten behoeve van CeeCee Community. Deze bijdrage is ook verstrekt.

Toelichting/analyse

Lasten
Het voordelige resultaat is voor 700.000 euro het gevolg van lagere uitgaven aan peuter-arrangementen ten opzichte van de begroting. Het aantal peuter-arrangementen en de bijbehorende uitgaven in 2017 zijn overigens vergelijkbaar met 2016 en voorgaande jaren. Er is ruimer begroot, omdat rekening is gehouden met een terugloop in het rijksbudget voor onderwijsachterstanden, waardoor vanuit het product  Kinderopvang mogelijk aangevuld zou moeten worden. Ook de uitgaven in het kader van de zogenoemde doelgroep-regeling (o.a. bijdrage in kosten kinderopvang voor mensen in participatie-trajecten) zijn door afname van het aantal plaatsingen 218.000 euro lager dan geraamd.

Storting
De niet benutte middelen Actielijn 3c Kindcentra zijn gestort in de Reserve LEA. Deze storting van 700.000 euro is niet begroot.

Toelichting/analyse

Lasten
De afwijking op de lasten bestaat enerzijds uit hogere lasten voor Busbegeleiding van 57.000 euro en anderzijds uit 90.000 euro lagere lasten van het leerlingenvervoer.

Baten
De afwijking op de baten betreft een 21.000 euro lagere eigen bijdrage voor het leerlingenvervoer.

Toelichting/analyse

Lasten
Via dit product worden onder andere de uitgaven in het kader van het Onderwijsachterstandenbeleid (OAB) verantwoord. OAB is een doeluitkering van het rijk. De voorgaande jaren is het jaarbudget niet ieder jaar volledig benut. Niet bestede middelen zijn via de balans doorgeschoven naar volgende jaren. In 2017 is het budget wel volledig benut. Maar door de overschotten in eerdere jaren resulteert een positief saldo van 1,5 miljoen euro. Ook de kosten van Vroegtijdig Schoolverlaten (VSV) worden via dit product verantwoord. Doordat nog niet alle maatregelen VSV geëffectueerd zijn, vallen de kosten 402.000 euro lager uit dan begroot.

Baten
Bovenstaande verklaart ook grotendeels de afwijking van de baten. In aanvulling daarop geldt dat Enschede als centrumgemeente voor RMC-taken nu ook rechtstreeks subsidie ontvangt die voorheen via het ROC liep.

Toelichting/analyse 

Lasten
De lasten laten een nadelig saldo zien van 895.000 euro. 150.000 euro heeft betrekking op een aanvullende bijdrage aan het Fysieke Domein. 745.000 euro afwijking aan de lastenkant wordt verklaard door hogere uitgaven aan Technology Base Twente, te weten: 120.000 euro hogere plankosten, 450.000 euro kosten Space53 en 175.000 euro Safety & Security.

Baten
De afwijking aan de batenkant van 605.000 euro bestaat voornamelijk uit co-financiering door de Provincie Overijssel van 305.000 euro. Verder was er een bijdrage uit het participatiebudget van 190.000 euro. Het restant bestaat uit bijdragen van het ADT van 41.000 euro, veiligheidsregio van 28.000 euro en Domein Fysiek 41.000 euro.

Toelichting/analyse

Lasten
De afwijking op de lasten van 550.000 euro bestaat met name uit hogere loonkosten van 300.000 euro en hogere kosten van vervoer medische indicatie. De hogere loonkosten zijn het gevolg van hogere transitievergoedingen en het wegvallen van LIV-voordelen (Lage Inkomensvoorziening), die wel in de begroting waren opgenomen. De hogere kosten van vervoer betreft een navordering van de vervoerder. Door een softwarefout bij de vervoerder zijn er te lage facturen in rekening gebracht in 2016 en 2017. Volgens de vervoerder zijn er zowel minder ritten als te lage tarieven in rekening gebracht.

Baten
Per saldo zijn de baten 735.000 euro hoger.

729.000 euro betreft een incidenteel voordeel als gevolg van de subsidie-afrekening over 2014, die in 2017 is vastgesteld. 2014 is het laatste jaar van SW-bekostiging op basis van gerealiseerde aantallen. Daarnaast is de omzet van de SW met 160.000 euro lager uitgevallen. Detacheringen had een lagere omzet van 300.000 euro door vertrek en afbouw van detacheringen door inleners. Beschut had daarentegen een hogere omzet van 140.000 euro. Verder zijn er extra middelen ontvangen van de rijksoverheid voor de uitvoering van het sectorplan. Hier tegenover staan ook uitgaven. 

Het saldo van de baten en lasten bedraagt 185.000 euro positief. Conform de geldende systematiek is dit voordeel verevend met het product Arbeidsmarktparticipatie (via het participatiebudget). Hiermee komt het saldo van de baten uit op 550.000 euro.

Toelichting/analyse
In dit eindproduct zijn alle lasten en baten van de meerjarige mobiliteitsprojecten opgenomen. Alle stortingen en onttrekkingen in en uit de reserve mobiliteit en de ontvangen subsidiebijdragen worden in dit eindproduct verantwoord conform de verslagleggingsregels (BBV). De Notitie materieel vaste activa (publicatie december 2017) van de commissie BBV en de hieruit voortkomende wijzigingen zijn verwerkt in de gerealiseerde cijfers. De begrotingscijfers 2017 zijn niet gewijzigd. De kredietverstrekking voor nieuwe projecten vindt jaarlijks plaats terwijl de werkelijke bestedingen veelal in meerdere jaren plaats vinden waardoor lasten en baten afwijken van de begroting.

Lasten
De lasten zijn dit jaar 5 miljoen euro lager dan begroot. Dit wordt veroorzaakt door de wijziging op basis van de Notitie materieel vaste activa (rechtstreekse uitname uit de reserve mobiliteit wordt vervangen door het activeren van projecten) en een langere doorlooptijd van de meerjarige mobiliteitsprojecten in 2017.

Baten
De baten zijn 349.000 euro lager dan verwacht doordat subsidie opbrengsten in 2017 als dekking voor meerjarige projecten later worden ontvangen dan begroot.

Storting en onttrekking
Per saldo heeft een lagere mutatie in de reserve mobiliteit van 4,1 miljoen euro ten opzichte van de begroting 2017 plaatsgevonden. De lagere onttrekking aan de reserve wordt veroorzaakt door toepassing van de Notitie materiële vaste activa en een langere doorlooptijd van de meerjarige mobiliteitsprojecten in 2017.

Toelichting/analyse 

Lasten
Een nadeel van 168.000 euro wordt verklaard door een hogere bijdrage aan de Regio Twente dan begroot binnen dit product. Voor de gemeentebrede toelichting verwijzen wij naar het product Regionale Samenwerking onder het programma Dienstverlening Financieel Beleid. 

Een voordeel van 162.000 euro wordt verklaard door een lagere uitgekeerde (en ontvangen) subsidiebijdrage aan de Internationale School. De totale meerjarige subsidie wordt jaarlijks, in overleg met de Internationale School, in andere bedragen uitgekeerd. Vanaf 2018 wordt de begroting hierop aangepast.

Tot slot bestaat een overschrijding van 252.000 uit hogere kosten van de Duitsland-agenda (50.000 euro), hogere kosten gebiedsontwikkeling Kennispark (150.000 euro) en hogere kosten Smart City (52.000 euro).

Baten
Per saldo is er voor 55.000 euro meer aan baten gerealiseerd. 

Dit komt voor 168.000 euro door een nadeel op een lagere ontvangen subsidiebijdrage voor de Internationale School (zie ook bij de lasten).

217.000 euro voordeel wordt verklaard door een hogere bijdrage van Domein Fysiek voor de hogere kosten van Kennispark (73.000 euro) en een extra bijdrage vanuit het Participatiebudget (110.000 euro) voor de kosten van Smart City en de Duitsland-agenda. Tot slot wordt 20.000 euro verklaard door de afwikkeling in verband met liquidatie van de Stichting Binnenstad.

Duurzame leefomgeving

Toelichting/analyse

Het resultaat van het product afvalstoffen valt uiteen in twee gedeelten: projecten die onderdeel uitmaken van het gemeentelijk resultaat (wettelijke taak die geen onderdeel van de afvalstoffenheffing mag zijn) en projecten die onderdeel uitmaken van de afvalstoffenheffing.

Product afvalstoffen (wettelijke taak, onderdeel gemeentelijk resultaat)
Op het product afvalstoffen is per saldo een nadeel ontstaan van 108.000 euro. Dit wordt veroorzaakt doordat het aantal acties in 2017 voor calamiteiten en plaagdierbestrijding hoger is geweest dan begroot. De lasten voor calamiteiten en plaagdierbestrijding maken geen onderdeel uit van de afvalstoffenheffing en komen derhalve ten laste van het resultaat 2017.

Dit betekent dat de lasten op projecten afvalstoffenheffing 228.000 euro lager zijn dan begroot.

Afvalstoffenheffing

Projecten

Op projecten die onderdeel uitmaken van de afvalstoffenheffing zijn de totale lasten 228.000 euro lager dan begroot. Hiertegenover staat dat de baten op projecten afvalstoffenheffing ook 228.000 euro lager zijn dan begroot. Het resultaateffect op projecten afvalstoffenheffing is nihil.

Voorziening

In de voorziening afvalstoffen is rekening gehouden met een nadelig resultaat van 1,2 miljoen euro voor de projecten die deel uitmaken van de afvalstoffenheffing. In 2017 is een nadelig resultaat gerealiseerd van 671.000 euro ten laste van de voorziening afvalstoffen.

De realisatie (ad 671.000 euro) wordt veroorzaakt door lager in rekening te brengen afvalstoffenheffing (1,34 miljoen euro) en een per saldo lagere besteding (669.000 euro) op overige afvalstromen en overhead.

Toelichting/analyse

Lasten
De lasten zijn 44.000 euro hoger dan begroot. Dit wordt grotendeels veroorzaakt door de gerechtelijke uitspraak dat de btw op uitbestede werkzaamheden niet compensabel is.

Baten
De baten zijn 7.000 euro lager dan begroot. Dit wordt veroorzaakt door lagere dan begrote opbrengsten leges begraafrechten.

Toelichting/analyse

Het product beheer wegen sluit af met een voordelig saldo van 46.000 euro. Dit wordt onder andere veroorzaakt door het beperken van uitvoeringswerkaamheden bij infrastructurele kunstwerken. 

Lasten
De lasten zijn 102.000 euro lager dan begroot. Dit wordt onder andere veroorzaakt door vertraging van investeringen in het verleden. Dit levert een voordeel in de kapitaallasten op (862.000 euro voordeel). Daarnaast is als gevolg van risico gestuurd werken sprake van hogere lasten groot onderhoud (432.000 euro nadeel). Hogere dan begrote lasten door meer aanvragen voor herstel kabels en leidingen (324.000 euro nadeel). In 2017 zijn projecten gecombineerd met bijdragen uit andere Producten en van externen (bijdragen vanuit Mobiliteit, Rijkswaterstaat, etcetera). Dit resulteert in hogere lasten dan begroot  (120.000 euro nadeel). Tot slot is de uitvoering binnen het product Infrastructurele Kunstwerken beperkt tot het minimaal noodzakelijke op basis van inspectieuitkomsten en als bijsturing in 2017 (116.000 euro voordeel).

Baten
De baten zijn 444.000 euro hoger dan begroot. Dit wordt veroorzaakt door het ontvangen van 46.000 euro voor gecombineerde interne projecten, waaronder Mobiliteit, en door de hogere dan begrote MOOR opbrengsten en leges telecommunicatie ad 324.000 euro als gevolg van meer aanvragen voor kabels en leidingen, en door het combineren van projecten meer bijdragen van externen te ontvangen, waaronder Rijkswaterstaat voor het herstel N35-Oostweg, in totaal 74.000 euro. 

Storting
Het uiteindelijke verschil van 500.000 euro aan kapitaallasten is toegevoegd aan de reserve kapitaallasten.

Toelichting/analyse
Er is sprake van een voordelig productresultaat Beleid leefomgeving ad 360.000 euro. Dit vloeit voort uit het herijken van het Bodem Uitvoeringsprogramma, de van COA ontvangen afrekening AZC 2016, en het niet besteden van een incidentele meevaller explosievensubsidie binnen het product Beleid en uitvoering milieu. De bijbehorende bedragen zijn respectievelijk 128.000 euro, 146.000  euro en 86.000 euro.

Lasten
De totale lasten zijn 409.000 euro hoger dan begroot.

De lasten zijn in 2017 86.000 euro lager dan begroot door een incidentele meevaller vanuit de explosievensubsidie binnen het product Beleid en uitvoering milieu.  De afkoopovereenkomst voor saneringswerkzaamheden Kongsberg is volledig in de voorziening geboekt waardoor de lasten 200.000 euro hoger zijn dan begroot. In 2017 is er zowel voor de gemeente Enschede als de overige regio gemeenten een bodemkwaliteitskaart gemaakt. Dit heeft geleid tot 46.000 euro hogere lasten dan begroot (zie ook baten). Daarnaast zijn, in combinatie met een subsidie van de provincie, werkzaamheden verricht in de ondergrond waardoor de lasten 33.000 euro hoger zijn dan begroot.

Gedurende 2016 is uitloop van een aantal bodemprojecten opgetreden. Dit resulteert in 2017 in 356.000 euro hogere lasten dan begroot. Daarnaast is in 2017 op diverse onderdelen en door het herijken van het bodemprogramma sprake van lagere lasten dan begroot, respectievelijk 15.000 euro en 125.000 euro.

Baten
De totale baten zijn 410.000 euro hoger dan begroot. Dit komt onder andere door de afkoopovereenkomst inzake de saneringswerkzaamheden aan de Noord-Esmarkerrondweg van Kongsberg. Hierdoor zijn de baten 200.000 euro hoger dan begroot. In 2017 is er een afrekening gekomen van het COA in verband met de bodemsanering van AZC locatie Esmarkerveld. Hierdoor zijn de baten 146.000 euro hoger dan begroot. In 2017 hebben we werkzaamheden gedaan voor zowel de provincie (33.000 euro) als voor regio gemeenten (46.000 euro). De baten zijn hierdoor 79.000 euro hoger dan begroot. Daarnaast is sprake van 15.000 euro lagere baten dan begroot (onder andere lagere baten reclame openbare terreinen).

Stortingen
De voor 2017 begrote storting in de reserve Nog uit te voeren Werkzaamheden bedraagt 500.000 euro (verkregen uit de meicirculaire 2015). Als gevolg van uitloop van in 2016 geplande bodemprojecten zijn de werkzaamheden in 2017 uitgevoerd (356.000 euro). Hierdoor is per saldo 144.000 euro in de reserve gestort.

Toelichting/analyse

Het saldo van het product Bestemmingsplannen laat een nadelig resultaat van 7.000 euro zien.

Lasten
Er zijn meer bestemmingsplannen voor Stedelijke Ontwikkelingsprojecten gemaakt dan begroot. Dit resulteert in 134.000 euro hogere lasten dan begroot. Daarnaast is binnen het reguliere lastenbudget sprake van 66.000 euro lagere lasten dan begroot (vooral door lagere planschadevergoedingen dan begroot).

Baten
Er zijn meer bestemmingsplannen voor Stedelijke Ontwikkelingsprojecten gemaakt dan begroot. Dit resulteert in 61.000 euro hogere baten dan begroot.

Toelichting/analyse

Lasten
De lasten zijn 1,3 miljoen euro hoger dan begroot. Dit komt door de subsidie verhuizing van de Nationale Reis Opera gedekt door een provinciale subsidie (1 miljoen euro), de subsidie van 255.000 euro aan TwentseWelle voor de versterking van Roombeek Cultuurpark, de accountantskosten due dilligence onderzoek Atak-Metropool ad 10.000 euro en meerdere onverwachte lasten ad 31.000 euro voor onder andere dubieuze debiteur en onverwachte kosten inhuur trainee uit 2015.

Baten
De baten zijn 1,3 miljoen euro hoger dan begroot. Dit komt vooral door ontvangen subsidies waaronder de provinciale subsidie van 1 miljoen voor de verhuizing van de Nationale Reis Opera, de interne bijdrage van 255.000 euro vanuit de culturele pijler Roombeek, de provinciale subsidie van 44.000 euro voor cultuur aan de basis, de bijdrage van 10.500 euro vanuit de gemeente Oldenzaal voor de cultuurmakelaar, en meerdere kleine provinciale subsidies van 18.500 euro onder andere voor week van de amateurkunst en ipads voor laaggeletterden.

Toelichting/analyse

Resultaat
Het resultaat van het product Duurzaamheid is nihil.

Lasten
De lagere lasten van 31.000 euro worden onder andere veroorzaakt door efficiënte inzet van het duurzaamheidsbudget voor de projecten uit het actieplan duurzaamheid en enkele uitgestelde lasten naar 2018.

Baten
De hogere baten ad 42.000 euro worden voornamelijk veroorzaakt door een provinciale subsidie van 12.000 euro voor onderzoek geothermie, een provinciale subsidie van 13.000 euro voor biomassa en een lagere onttrekking uit de reserve van 65.000 euro in verband met de hoogte van de lasten.

Toelichting/analyse
Het product 'evenementen en citymarketing' sluit met een positief saldo van 32.000 euro

Lasten
De lasten zijn 79.000 euro hoger dan begroot. Dit wordt grotendeels veroorzaakt door het EK vrouwenvoetbal (Weuro), 119.000 euro. Hier staan subsidiebaten tegenover (zie Baten). Daarnaast is sprake van een besparing van 20.000 euro door het niet uitvoeren van de evenementenmonitor, en van een aantal kleinere meevallers.

Baten
De baten zijn 112.000 euro hoger dan begroot. Dit komt door een provinciale subsidie van 100.000 euro en een interne bijdrage van 12.000 euro, beide voor de Weuro.

Toelichting/analyse

Het product Gladheidsbestrijding laat een nadelig resultaat van 96.000 euro zien als gevolg van het uitvoeren van meer strooiacties dan begroot. De weersomstandigheden in 2017 hebben meer gladheidsbestrijdingsactiviteiten gevraagd dan in een normale winter. In de zomernota werd rekening gehouden met een financieel tekort van 116.000 euro.

Toelichting/analyse

Mutaties in het eindproduct Grondbedrijf hebben betrekking op alle mutaties die gedurende het jaar plaatsvinden in het verantwoordingsdocument Meerjaren Perspectief Grondbedrijf 2018 (MPG). Het positieve resultaat van al deze mutaties over 2017 van 7,5 miljoen euro is aan de reserve grondbedrijf toegevoegd. Uitzondering hierop is een bedrag van 266.000 euro dat betrekking heeft op de RO bijdragen die van vanuit particuliere grondexploitaties worden ontvangen en bestemd zijn voor ruimtelijke ontwikkeling. Met het raadsvoorstel bij de gemeenterekening 2017 wordt voorgesteld om deze bijdragen, overeenkomstig voorgaand jaar, toe te voegen aan de Reserve Gebiedsontwikkeling.

Hieronder wordt per categorie (lasten, baten, stortingen en onttrekkingen reserves) ingegaan op de belangrijkste afwijkingen ten opzichte van de begroting.

De lasten zijn 11,0 miljoen euro lager dan begroot. Dit wordt voor 3,7 miljoen veroorzaakt doordat de begrote kosten vanuit het raadsvoorstel RAR/BBV niet (volledig) zijn gerealiseerd in 2017, zijnde het besluit tot afboeken van gronden in Leuriks-Oost (3,3 miljoen euro) en de reservering voor kosten RBT (400.000 euro). Het verschil wordt voor 17,3 miljoen euro veroorzaakt doordat minder kosten in projecten zijn gemaakt dan begroot. Dit wordt vooral veroorzaakt doordat de kosten bouw- en woonrijp maken en hoofdinfrastructuur lager zijn dan begroot in vooral de volgende projecten: Roombeek-Binnenstad (5,9 miljoen euro), WC Stokhorst (1,5 miljoen euro), Velve-Lindenhof (1,3 miljoen euro), B&S Park (2,4 miljoen euro), Hornbach (4,9 miljoen euro), Zuiderval (1,3 miljoen euro). In al deze projecten is hiervan de reden dat de geplande uitgaven later worden verwacht dan geraamd was. Tegenover de hierboven geanalyseerde lagere kosten van in totaal 21,0 miljoen euro staat een mutatie van 10,0 miljoen euro als gevolg van de slotboeking van het gesloten systeem dat het MPG is. In de slotboeking wordt de tussentijdse winstneming op winstgevende grondexploitaties geboekt, de benodigde verliesvoorziening voor de verlieslatende grondexploitaties, de afwaardering van de grondposities en de mutaties met de reserve grondbedrijf.

De baten laten een afwijking zien van 1,0 miljoen euro hogere lasten dan begroot. De baten in de grondexploitatieprojecten zijn in 2017 6,8 miljoen hoger geweest dan begroot. Dit wordt vooral veroorzaakt door de betere kavelverkopen dan begroot in ‘t Brunink (2,0 miljoen euro), ’t Vaneker (3,3 miljoen euro) en Roombeek-Binnenstad (1,5 miljoen euro). De baten in de overige projecten weken minder af ten opzichte van de begroting en compenseerden elkaar. Omdat het MPG een gesloten systeem is wordt ook de mutatie op de balans van de post Onderhanden Werk begroot. In 2017 is deze mutatie per saldo 12,4 miljoen euro lager geweest dan begroot vooral als gevolg van minder gemaakte kosten dan begroot. Het restant verschil van 6,6 miljoen euro hogere baten betreft de slotboeking van het MPG als gevolg van het gesloten systeem. In de slotboeking wordt de tussentijdse winstneming op winstgevende grondexploitaties geboekt, de benodigde verliesvoorziening voor de verlieslatende grondexploitaties, de afwaardering van de grondposities en de mutaties met de reserve grondbedrijf.

De storting aan de reserves uit het eindproduct grondbedrijf is 5,5 miljoen euro hoger dan begroot. Dat wordt veroorzaakt door het positieve resultaat van het MPG 2017 in de diverse complexen en de mutaties tussen de reserves, de voorzieningen en het MPG.

De onttrekking uit de reserves aan het eindproduct grondbedrijf is 6,1 miljoen euro lager dan begroot en dit wordt vooral veroorzaakt doordat de begrote onttrekking (5,7 miljoen euro) als dekking voor de kosten van het raadsvoorstel RAR/BBV in 2017 niet nodig is gebleken. Dit omdat de afboeking van de gronden in Leuriks-Oost (3,3 miljoen euro) niet heeft plaatsgevonden, de kosten voor RBT lager zijn geweest (400.000 euro) en de dekking vanuit de Reserve Gronduitgifte (2,0 miljoen euro) niet nodig is geweest.

Toelichting/analyse
Het product Handhaving bouwwerken en bedrijven laat een voordelig resultaat van 61.000 euro zien. Dit wordt veroorzaakt door de in de loop van het jaar ontvangen incidentele baten voorvloeiend uit opgelegde dwangsommen. Opbrengsten dwangsommen worden niet begroot.

Toelichting/analyse
Het product Handhaving openbare ruimte laat een voordelig resultaat van 13.000 euro zien.

Lasten
Er is sprake van lagere lasten dan begroot voor vervanging en onderhoud van voertuigen en materieel (uitgavenstop). Ook aan opleidingen en dienstkleding is minder uitgegeven dan begroot. Hier staat tegenover dat incidenteel meer kosten zijn gemaakt voor Intensivering Handhaving en DIFTAR-taken.

Toelichting/analyse

Havens
Het product Havens sluit af met een voordelig saldo van 24.000 euro.

Lasten
De lasten zijn 12.000 euro lager dan begroot. Dit wordt veroorzaakt door lagere kosten voor het onderhoud van de haven.

Baten
De baten zijn 12.000 euro hoger dan begroot. Dit wordt veroorzaakt door hogere dan begrote inkomsten uit havengelden.

Markten
Het product Markten sluit af met een nadelig saldo van 63.000 euro

Lasten
De lasten zijn 116.000 euro lager dan begroot. Dit wordt veroorzaakt door het vervallen van vaste lasten (100.000 euro) als gevolg van de verzelfstandiging van de dinsdagmarkt en de gedereguleerde standplaatsen en minimarkten, de verkoop van dagmarktkiosken aan ondernemers medio 2017, waardoor een deel van de kosten is komen te vervallen (25.000 euro) en hogere dan begrote kosten van de overige markten (9.000 euro negatief).

Baten
De baten zijn 205.000 euro lager dan begroot. Dit wordt veroorzaakt door lagere inkomsten uit marktgelden als gevolg van verzelfstandiging van de dinsdagmarkt, gedereguleerde standplaatsen en minimarkten (158.000 euro nadeel), de verkoop van dagmarktkiosken 2017 aan ondernemers medio 2017, waardoor een deel van de huuropbrengsten is komen te vervallen (54.000 euro nadeel) en hogere dan begrote inkomsten uit marktgelden van de overige markten (7.000 euro voordeel).

Reserve
Uit de egalisatiereserve is 26.000 euro onttrokken ter afwikkeling van de reinigingskosten Van Heekplein.

Toelichting/analyse
Het product Locatieontwikkeling sluit af met een voordelig resultaat van 239.000 euro. Er is sprake van 549.000 euro hogere lasten en 1,3 miljoen euro lagere baten. Daarnaast is sprake van een lagere dan begrote storting in, en een hogere dan begrote onttrekking uit de reserve van respectievelijk 1,7 miljoen euro en 401.000 euro.

Lasten
De lasten zijn 549.000 euro hoger dan begroot. Dit wordt voor 389.000 euro veroorzaakt door hogere plankosten in de opstartfase van projecten (initiatief- en definitiefase) en herstructureringsprojecten. Het restant van 160.000 euro heeft betrekking op een verplichting inzake investeringsbijdrage aan RBT (zie ook de verklaring van de hogere onttrekking uit de reserve).

Baten
De baten zijn 1,3 miljoen euro lager dan begroot. Dit wordt voor 1,8 miljoen euro veroorzaakt door het niet inzetten van de begrote voorziening als dekking voor de kosten van het afboeken van (een deel van) de boekwaarde van Leuriks Oost, omdat ook het afboeken van Leuriks Oost in 2017 niet heeft plaatsgevonden (zie ook de verklaring bij de lagere storting in de reserve). Tevens is de benodigde voorziening voor de verbonden partijen ADT (490.000 euro) en RBT (30.000 euro) verlaagd, hetgeen samen 520.000 euro niet begrote bate opleverde.

Storting
De 1,7 miljoen euro lagere dan begrote storting in de reserve wordt veroorzaakt doordat in 2017 geen afboeking van (een deel van) de boekwaarde van Leuriks Oost heeft plaatsgevonden, waardoor ook geen dekkingsbijdrage aan de reserve grondbedrijf heeft plaatsgevonden voor deze afboeking (zie ook de verklaring bij de lagere baten).

Onttrekking
De 401.000 euro hogere dan begrote onttrekking uit de reserve wordt voor 160.000 euro veroorzaakt door de dekkingsbijdrage inzake de investeringsbijdrage aan het RBT. Het restant van 241.000 euro wordt verklaard door de onttrekking uit de Reserve MSI ten behoeve van het project Actieprogramma Binnenstad en het afgesloten project Koningsplein.

Toelichting/analyse
Het product Openbare orde en veiligheid sluit met een voordelig saldo van 138.000 euro

Lasten
De lasten zijn 31.000 euro lager dan begroot door lagere kosten voor brandweer (VRT) en bluswater (Vitens).

Baten

De baten zijn 107.000 euro hoger dan begroot. Dit komt door de niet begrote rijks-subsidie voor de Kameleon aanpak (circa 50.000 euro) en lagere eindafrekening voor het vervangen van de camera's in de binnenstad.

Toelichting/analyse
Het product Openbare Verlichting sluit met een voordelig saldo van 62.000 euro.

Lasten
De lasten zijn 166.000 euro lager omdat in het verleden investeringen vertraagd zijn, dit levert een voordeel op in de kapitaallasten van 149.000 euro. Daarnaast is sprake van een extra afschrijving van verkochte armaturen 17.000 euro. In 2017 komt het beroep op het waarborgfonds voor schades aan de masten 34.000 euro lager uit dan begroot.

Baten
De baten zijn 45.000 euro hoger dan begroot. Dit wordt onder andere veroorzaakt door het in rekening brengen van de in 2016 gemaakte kosten voor de achterpaden (21.000 euro) bij de woningbouwverenigingen in Enschede, en de verkoop van een aantal armaturen (17.000 euro ).

Storting
Het uiteindelijke verschil van 149.000 euro in de kapitaallasten is toegevoegd aan de reserve kapitaallasten.

Toelichting/analyse
Het parkeerbedrijf Enschede (PBE) realiseert 13 miljoen euro aan opbrengsten. Na aftrek van de gemaakte exploitatiekosten leiden deze opbrengsten tot een resultaat van 1,727 miljoen euro, dat gestort wordt in de reserve ‘parkeren’ en gebruikt wordt ter dekking van de aanloopkosten van de ontwikkeling van de Van Heek parkeergarage.

Lasten
De lasten zijn incidenteel 237.000 euro hoger dan begroot. Dit wordt met name veroorzaakt door een hogere storting in de voorziening onderhoud.

Baten
De gerealiseerde baten zijn incidenteel 625.000 euro hoger en dat wordt veroorzaakt door hogere baten kort parkeren/vrijuitrijkaarten (159.000 euro), hogere opbrengsten fiscalisering (169.000 euro), hogere bijdrage derden (240.000 euro), bijdrage afkoop garage de brouwerij (57.000 euro)

Storting en onttrekking
Voor 2017 is een bedrag begroot om in de reserve te storten van 1,7 miljoen euro. De ontvangen afkoop garage de brouwerij (57.000 euro) is gestort in de reserve de brouwerij. Uit de bestemmingsreserves is 862.000 euro (begroot 1,2 miljoen euro) onttrokken. Er is 1,2 miljoen euro ten laste gebracht van de voorziening groot onderhoud. In de voorziening groot onderhoud is 1,0 miljoen euro gestort.

Voor parkeerovertredingen worden naheffingsaanslagen opgelegd. Op de hoogte van de vordering uit deze aanslagen wordt een correctie aangebracht in de vorm van een voorziening dubieuze debiteuren (het betreft hier een afwaardering uit hoofde van het risico op niet betalen van de naheffingsaanslagen). In deze voorziening dubieuze debiteuren is in 2017 84.000 euro gestort en 84.000 euro onttrokken. Er resteert in deze voorziening 90.000 euro. Dit is conform advisering van het GBT.

Toelichting/analyse
Het resultaat van het eindproduct Riolering is gestort in de voorziening riolering waardoor het saldo nihil is. De lasten en baten zijn beide 580.000 euro hoger dan begroot.

Lasten
De lasten zijn 916.000 euro lager dan begroot. En de baten zijn 580.000 euro hoger dan begroot. Hierdoor wordt onder de lasten een extra toevoeging aan de voorziening riolering van 1.496.000 euro verantwoord. Daardoor is de afwijking lasten per saldo 580.000 euro hoger dan begroot. Het bedrag 916.000 euro is als volgt opgebouwd. Onder andere lagere kapitaallasten (13.000 euro) als het gevolg van het risico gestuurd werken. En omdat de investeringen vertraagd zijn is er in 2017 268.000 euro minder besteed aan Voorbereiding Toezicht Uitvoering. Daarnaast zijn de onderhoudskosten 173.000 euro lager en de kosten voor onder andere subsidies, plannen, bijdrages, etcetera zijn 273.000 euro lager. Een gevolg hiervan is dat er daardoor ook minder BTW is afgedragen, namelijk 189.000 euro.

Baten
De baten zijn 580.000 euro hoger dan begroot. Dit omdat er voor 2017 gekozen is om de aantal aanslagen gelijk te maken aan het aantal OZB aanslagen. Voor 2018 is dit bijgesteld.

Toelichting/analyse

Lasten
De lasten zijn 131.000 euro hoger dan begroot. Dit wordt veroorzaakt door lagere financieringslasten voor duurzaamheidsleningen (voordeel 32.000 euro), lager lastenbudget Regio Twente als gevolg van een gewijzigde interne verdeling (voordeel 50.000 euro) en kosten van Landinrichting (nadeel 213.000 euro).

Baten
De baten zijn 262.000 euro hoger dan begroot. Dit wordt veroorzaakt door een subsidiebijdrage in het kader van Landinrichting Enschede-Zuid en Enschede-Noord (voordeel 213.000 euro), eenmalig voordeel op het project Energiebesparing duurzame woningvoorraad (voordeel 57.000 euro) en een nadeel op projecten derden (nadeel 8.000 euro).

Toelichting/analyse

Lasten
De lasten zijn 6.000 euro hoger dan begroot. Dit wordt veroorzaakt door lagere kapitaalslasten van het woonwagencentrum, omdat de boekwaarde van de activa vorig jaar is afgeboekt (voordeel 60.000 euro), en door het project “Verkoop reststroken openbaar groen” (nadeel 338.000 euro), en de kosten aanleg van uitwegen (nadeel 43.000 euro), en het activeren van investeringen in maatschappelijk nut, in tegenstelling tot voorgaande jaren, overeenkomstig BBV-regelgeving (voordeel 315.000 euro).

Baten
De baten zijn 683.000 euro hoger dan begroot. Dit wordt veroorzaakt door opbrengsten van het project “Verkoop reststroken openbaar groen” (voordeel 338.000 euro), en door opbrengsten van aanleg van uitwegen (voordeel 43.000 euro), en bijdrages vanuit de wijkbudgetten en overige bronnen die ingezet zijn voor diverse projecten (voordeel 302.000 euro)

Toelichting/analyse

Resultaat
Het product Stadsdeelsgewijs werken sluit af met een voordelig saldo van 470.000 euro.

Lasten
De lagere dan begrote lasten van 391.000 euro worden voornamelijk veroorzaakt door vrijval uit de reserve wijkbudgetten (183.000 euro), lagere uitgaven van intensiveringsgelden en werkbudgetten als gevolg van de uitgavenstop (respectievelijk 158.000 euro en 50.000 euro).

Storting en onttrekking reserves
Op basis van de verordening wijkbudgetten en de daarbij geformuleerde spelregels, is voor 117.000 euro aan spaarverzoeken binnengekomen en gedoteerd aan de reserve. In 2016 is 183.000 euro gestort in de reserve als spaarsaldo voor 2017. Dit bedrag is onttrokken aan de reserve.

 Toelichting/analyse

Monumenten
Dit product heeft in 2017 12.000 euro minder lasten dan begroot. Het exploitatiesaldo is in de monumentenreserve gestort.

Vergunningen

Lasten
De lasten zijn 529.000 euro hoger dan begroot.  Dit is vooral het gevolg van een grotere hoeveelheid vergunningaanvragen dan begroot.

De hogere lasten hebben betrekking op: meer inzet van inhuurcapaciteit , extra inzet van Handhaving Bouwen & Milieu, en hogere advieskosten dan begroot voor onder andere Welstand, Publicatie, Griffie en Ontwerp.

Baten
De baten zijn 678.000 euro hoger dan begroot. Dit is vooral het gevolg van een grotere hoeveelheid vergunningaanvragen dan begroot, waaronder 2 grote bouwprojecten met bouwkosten groter dan 10 miljoen euro. Daarnaast is sprake van een stijging in de categorie aanvragen met bouwkosten tussen de 150.000 - 1.000.000 euro

Reserve/onttrekking
De onttrekking is 300.000 euro hoger dan begroot. Dit betreft de bijdrage van duurzaamheid voor de systematiek groene leges 2017.

Dienstverlening en financieel beleid

Toelichting/analyse

Resultaat
Het resultaat van het product Algemene belastingen is ruim 1,5 miljoen positief.

Lasten
De hogere lasten van 121.000 euro worden voornamelijk veroorzaakt door hogere kosten voor (verwachtte) oninbare inkomsten (195.000).Dit leidt tot een hogere dotatie in de voorziening voor oninbaarheid van belastingen. Daarnaast heeft het Gemeentelijk belastingkantoor een voordelig bedrijfsvoerings resultaat behaald in 2016 wat tot een voordeel van 74.000 euro geleid heeft in het boekjaar 2017.

Baten
Zoals vermeld in de Zomernota vallen de belastinginkomsten ruim 1,5 miljoen ten hoger uit. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door de areaaluitbreiding.

Toelichting/analyse

Lasten
De hogere lasten worden voornamelijk veroorzaakt door:

• 248.000 euro meer uitgegeven aan Asiel en Integratie dan is begroot, daarentegen staat een bijdrage van het COA;
• circa 1.562.000 euro is het saldo van de voor- en nadelen op taakstellingen (effect diverse circulaires), waarvan 500.000 gecompenseerd wordt door een bijdrage in de baten;
• circa 142.000 euro aan uitgaven voor het dossier FC Twente. Dit zijn de kosten die zijn gemaakt boven de vergoeding van in totaal 750.000 euro die FC Twente de gemeente gaat vergoeden;
• 113.000 euro meer uitgeven aan subsidies. Deze worden gedekt uit de subsidieopbrengsten.

Baten
De hogere baten worden voornamelijk veroorzaakt door:

• 125.000 euro hogere opbrengsten voor BTW - compensatiefonds uit de kostendekkende tarieven;
• circa 304.000 euro voordeel uit betalingen uit het Innovatiefonds waaronder het saldo van de bankrekening van het fonds die is opgeheven;
• circa 68.000 euro voordeel uit compensabele BTW voor taken die de VNG heeft uitgevoerd voor de gezamenlijke gemeente;
• Circa 582.000 euro voordeel op een afrekening met COA. Zie hiervoor ook de hogere lasten;
• 500.000 euro bijdrage aan het saldo voor- en nadelen op de taakstelling efficiencyvoordeel;
• 330.000 nadeel vanuit de diverse circulaires van het gemeentefonds;
• 17.000 euro meer subisidefee ontvangen ter dekking van de lasten. (ivm ziekte zijn niet alle kosten terugverdiend).

De afwijking tussen de stortingen en onttrekkingen aan de reserves wordt veroorzaakt doordat de reserves innovatiefonds is opgeheven als gevolg van de liquidatie van het innovatiefonds. Hierdoor is 2 miljoen euro niet meer gedoteerd maar ook niet meer onttrokken.

Toelichting/analyse
Het resultaat bestaat uit nabetalingen over de jaren 2015 en 2016.

De resultaten voor 2017 vanuit de decembercirculaire 2016, de meicirculaire 2017, de septembercirculaire 2017 en de decembercirculaire 2017 zijn gedurende het jaar verwerkt in de begroting. Met dit resultaat was dus al rekening gehouden. Het saldo hiervan à 1,2 miljoen euro is opgenomen bij de concernstelposten onder algemene inkomsten.

 Toelichting/analyse

Het tekort op het product basisregistratie ontstaat door de wettelijke verplichting om een nieuwe basisadministratie voor personen (BRP) in te voeren. In de programmabegroting 2017 (hoofdstuk 2.6) hebben wij aangegeven dat wij bij het opstellen van de programmabegroting de omvang van deze operatie nog niet in konden schatten. In de zomernota hebben we een verwacht tekort van 820.000 euro afgegeven. Slechts een gedeelte hebben we gerealiseerd in 2017, de overige uitvoering vindt plaats in 2018.

Toelichting/analyse

Zoals vermeld in de zomernota 2017 vallen de kosten voor bezwaar en beroep ca 100.000 euro hoger uit door de stijging van het aantal bezwaarzaken door de overheveling van taken naar de gemeente (decentralisaties) en de stijging van de tarieven voor rechtszaken.

Toelichting/analyse

Het resultaat van het eindproduct 'College van B&W' betreft 721.000 euro voordeel en wordt voornamelijk veroorzaakt door de vrijval vanuit de pensioenvoorziening wethouders.

Lasten
Het voordeel op in de lasten wordt veroorzaakt door lagere kosten voor wachtgeldverplichtingen (circa 60.000 euro) en lagere bestuurskosten voor college van B&W (circa 100.000 euro).

Baten
De afwijking in de baten wordt veroorzaakt door de vrijval uit de voorziening op basis van de meest recente berekeningen door onze externe pensioen-experts voornamelijk door de stijgende rente. De nieuwe berekeningen leiden tot een lagere voorziening waardoor 556.000 vrij valt.

Toelichting/analyse
De afwijking op het product gemeentearchief wordt veroorzaakt door het wegwerken van archiefachterstanden.

Toelichting/analyse

Hieronder worden de oorzaken van het nadelige resultaat 190.000 euro verklaard. Dit resultaat moet in samenhang gezien worden met het resultaat op het product regionale dienstverlening. De bedrijfsvoeringsactiviteiten binnen BMO worden voor zowel Enschede als een aantal partners uitgevoerd. De kostenafwijkingen worden volledig verantwoord bij het product interne dienstverlening. Afwijkende opbrengsten van derden bij het product regionale dienstverlening.

Bedrijfsvoering BMO (55.000 voordelig)

• Er is in 2017 incidenteel voordeel van 291.000 euro op de kosten voor brandverzekering, waarvan het grootste deel in verband met de vrijval van eigen risico 210.000. Het overige voordeel is ontstaan door lagere premies voor de brandverzekering.
• Als gevolg van de energiebesparende maatregelen is er een voordeel van 110.000 euro op de energiekosten.
• Een nadeel van 179.000 euro op de personeelslasten. Dit is het gevolg van extra personele inzet op het gebied van ICT en Juridische Zaken. De inhuur was noodzakelijk voor vervanging bij ziekte, realisatie van projecten en doorontwikkeling van het serviceplein.
• Een voordeel van 83.000 euro op diverse materiële bedrijfsvoeringsbudgetten (o.a. reguliere onderhoudsbudgetten, kosten van data en telefonie etc).

Individueel keuzebudget (266.000 euro voordelig) Lagere uitgaven voor het individueel keuzebudget in 2017 ten opzichte van het gereserveerde bedrag, heeft een incidenteel voordeel van 266.000 euro tot gevolg.

Werkgeverslasten WIA (71.000 euro nadelig) als gevolg van het eigen risico voor de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA) sprake van een hogere last in 2017 dan begroot.

Voorziening personeel (690.000 euro nadelig) De voorziening personeel is een concernbrede voorziening en is bedoeld om toekomstige ongedekte lasten uit wachtgeld-, WW- en bovenformatieve regelingen op te kunnen vangen. De voorziening personeel wordt jaarlijks geactualiseerd op basis van de meest recente informatie en inschattingen van toekomstige verplichtingen. Regelmatig worden wij geconfronteerd met 'terugkerende' WW-verplichtingen van voormalige collega's met een eerder tijdelijk dienstverband die in 2017 opnieuw werkloos zijn geworden. De gemeente is dan nog aansprakelijk voor het restant van de WW-periode. Daarnaast is er sprake van bovenformatieve personeelslasten die niet volledig gedekt zijn en/of worden door detacheringsopbrengsten. Op basis van de actualisatie is een aanvullende dotatie van 690.000 euro noodzakelijk.

Onttrekkingen aan reserves (1.953.000 euro). Per saldo is er 1.953.000 euro minder onttrokken dan geraamd. Hier staan voor hetzelfde bedrag lagere lasten tegenover. Dit wordt veroorzaakt door:

• Lagere onttrekking aan de reserve flankerend beleid (1.091.000 euro) De uitgaven voor flankerend beleid waaronder transitiekosten voor Sportaal en Onderhoud Enschede BV, organisatieontwikkeling en uitstroom personeel zijn in 2017 lager dan verwacht met name door lagere uitstroom van personeel (426.000 euro). Ten behoeve van de informatie investeringsplan (IIP) en de versnelling digitalisering is in 2017 1.300.000 euro beschikbaar gesteld in de begroting. In 2017 is 726.000 euro besteed aan IIP en de versnelling digitalisering. Een deel van de trajecten voor IIP die zijn gestart in 2017 lopen door in 2018. De middelen die niet zijn aangewend worden in 2018 besteed. Op de IZA middelen is in 2017 in mindere mate een beroep gedaan (90.000 euro) dan verwacht. Conform de doelstelling worden de middelen aangewend voor het bevorderen van de mobiliteit. De acties voor het bevorderen van mobiliteit nemen een periode van meerdere jaren in beslag.
• Lagere onttrekking aan de (vervangings)-reserves IT (565.000 euro). De lagere onttrekking uit deze reserve komt voort uit de aanpassing van enkele contracten, de verlaging van de omslagrente, het verschuiven van investeringen in de tijd waardoor de onderuitputting van de kapitaallasten ten opzichte van de begrote bedragen is ontstaan.
• Lagere onttrekking aan de (vervangings)-reserves Werkplekinrichting (60.000 euro) Dit wordt veroorzaakt door lagere kosten voor kapitaallasten en de bijstelling van de omslagrente.
• Lagere onttrekking aan de reserve leegstand ( 237.000 euro) Dit wordt veroorzaakt door lagere kosten voor de huisvesting van ambtelijk personeel en het langer doorlopen van contracten met derden.

Storting in reserves (75.000 euro) Per saldo is er 75.000 euro meer gedoteerd dan geraamd.

• Er is 75.000 euro meer gedoteerd aan de (vervangings-)reserve IT.  Hier tegenover staat een bijdrage vanuit het decentralisatie budget (3 D’s). 

Toelichting/analyse
Het voordeel van 30.000 euro op het klachtencommissariaat is ontstaan door lagere salarislasten in verband met personele wisselingen. Deze personele wisselingen hebben tot tijdelijke vacatureruimte geleid.

Toelichting/analyse
Het product ondersteuning college van B&W' sluit met een negatief saldo van 283.000 euro. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door een afwijking in de lasten.

Lasten
De lasten zijn 294.000 euro hoger dan begroot. Dit wordt grotendeels veroorzaakt door:

• circa 260.000 euro hogere personeelskosten door intensiveringen (zie zomernota);
• circa 25.000 hogere accountantskosten door de eindafrekening van Deloitte;
• diverse kleinere posten. 

Toelichting/analyse
Het voordelig resultaat op Onderwijhuisvesting wordt grotendeels veroorzaakt door een voordeel op de kapitaallasten (453.000) vanwege de vermindering van de boekwaarden op onderwijsgebouwen bij de jaarrekening 2016. Daarnaast ontstaat een klein voordeel vanwege extra huur- en overige inkomsten en verkoop van gronden.

Toelichting/analyse

Resultaat
Het resultaat van het product Publieksdienstverlening is 94.000 euro positief.

Lasten
De hogere lasten van 293.000 euro worden voornamelijk veroorzaakt door: 

• Een hogere afdracht aan het rijk van 162.000 euro 
• Hogere personeelskosten van 86.000 euro
• En daarnaast een nadeel van 45.000 euro op diverse materiële budgetten

Baten
De legesopbrengsten van publieksdienstverlening zijn 387.000 euro hoger dan begroot. Het voordeel betreft voornamelijk de reisdocumenten. De leges van uittreksel bevolking blijft ten opzichte van de begroting achter.

Toelichting/analyse
Het voordeel van 64.000 euro wordt veroorzaakt door een optelsom van diverse lagere uitgaven op kleine  posten bij Raad en Raadsgriffie.

Toelichting/analyse 

Het resultaat van het product Regionale Dienstverlening is 63.000 euro positief.

Lasten

• 245.000 euro hogere uitgaven als gevolg van fiscale afdracht voor vennootschapsbelasting (VPB) voor werkzaamheden voor derden. In de zomernota is dit tekort gerapporteerd bij het product algemene inkomsten.
• 30.0000 lagere lasten voor diverse activiteiten ten behoeve van regionale dienstverlening.

Baten 

• 325.000 euro  opbrengsten voor huisvesting in verband met nieuwe contracten  en verlenging van contracten voor facilitaire dienstverlening. Voorts de boeking van huurkosten voor UWV (289.000)  in het Stadskantoor die administratief nog is verwerkt. De extra opbrengsten zijn gestort in de leegstandsreserve ter compensatie van de vervallen opbrengsten (zie ook storting in de reserve);
• 40.000 euro hogere opbrengsten voor incidentele dienstverlening en structurele uitbreiding van de afdeling H&S voor de gemeente Losser in verband met de vorming van het Kulturhus.
• 385.000 euro extra opbrengst bij het IT bedrijf in verband met aanvullende dienstverlening voor Dimpact en GBT en het langer doorlopen van het contract voor dienstverlening aan de  Stadsbank.
• 79.000 euro nadeel voor minder dienstverlening van P&O aan de BV Onderhoud Enschede, Bibliotheek en GBT.  
• 62.000 euro nadeel voor lagere doorbelasting van verzekeringspremies aan derden die zijn verbonden aan de gemeente Enschede. Tegenover dit nadeel staat een voordeel van lagere verzekeringspremies die niet worden toegewezen aan regionale dienstverlening
• 6.000 euro lagere baten voor diverse dienstverleningsactiviteiten.

Onttrekking aan de reserve
Conform de begroting.

Storting in de reserve
Er is 325.000 aan huuropbrengsten gestort in de leegstandsreserve voor  het opvangen van de vervallen omzet door het vertrek van de politie in de servicecentra Noord, Oost en West die ten laste is gebracht van de reserve leegstand. Zie ook de toelichting bij baten van dit product. 

Toelichting/analyse
Het product regionale samenwerking betreft de bedrijfsvoeringskosten voor de Euregio en de Regio Twente. De Regio Twente kent echter een eigen P&C cyclus met tussentijdse begrotingswijzigingen. Deze begrotingswijziging betreffen verschillende producten binnen verschillende programma's. Het nadeel op deze post wordt grotendeels gecompenseerd binnen de andere producten (waar diensten via de regio geleverd worden) binnen onze gemeentebegroting.

Toelichting/analyse
Het resultaat op rente en treasury bedraagt bijna 5,5 miljoen euro positief. Onderdeel hiervan is de opbrengst van de verkoop van de aandelen Vitens ter waarde van 4 miljoen euro aan de provincie Overijssel. Het overige positieve resultaat ontstaat door de aanhoudend lage rentestanden die vooral een voordeel voor de gemeente oplevert bij de aangetrokken kasgeldleningen, die tegen negatieve rentes zijn geleend gedurende 2017. Daarnaast zijn geen nieuwe langlopende leningen aangetrokken terwijl hier wel rekening mee was gehouden. Er waren geen nieuwe leningen nodig door o.a. de verkoop van de aandelen Vitens en de middelen al verkregen uit de verkoop van een deel van de aandelen Enexis in december 2016.

De afwijking in de stortingen in reserves is het gevolg van de herfinanciering van FC Twente waarbij de gemeente een borgstelling van 8,4 miljoen euro heeft verstrekt. De club betaalt hiervoor in termijnen een risicopremie die nodig is ter afdekking van het voordeel van staatssteun. Hiervan is 0,4 miljoen euro betaald in 2017. Dit bedrag is gestort in de reserve weerstandsvermogen.

Toelichting/analyse

Dit product heeft een nadelig resultaat van 305.000 euro.

De afwijking op lasten ontstaat door:

• Conform het raadsbesluit omtrent de Military en Sportpark Boekelo is een eenmalige afwaardering voorzien op de grond van Sportpark Boekelo van 116.000 euro.
• Personele afwikkelingen van het vaste personeel van 135.000 euro, die niet gedekt worden uit het flankerend beleid
• Door de afwikkeling van oude zaken is er een nadeel ontstaan op diverse materiele budgetten van 30.000 euro.  

De afwijking op baten ontstaat door:

• Een afboeking van oninbare vorderingen in verband met onder andere een failliete debiteur zorgt ervoor dat er een nadeel van 30.000 is op baten.

Toelichting/analyse
Het Vastgoedbedrijf Enschede (VBE) is een gesloten systeem waardoor het saldo, conform het vastgoedbeleid, verrekend wordt met de egalisatiereserve 'vastgoed'. Het resultaat van het VBE over 2017 is hierdoor nihil. De afwijkingen komen vooral door de gerealiseerde boekresultaten van vijf verkochte panden. In het resultaat is ook de afwaardering van één pand verwerkt, dit pand is afgewaardeerd omdat de boekwaarde hoger was dan de taxatiewaarde. Uitzondering op het gesloten systeem van VBE is de exploitatie van de wijkcentra. Dit deel wordt gedekt vanuit de Algemene Middelen. Het resultaat op de wijkcentra over 2017 was 41.000 euro positief. Dit resultaat is conform beleid toegevoegd aan de egalisatiereserve Vastgoed.

Toelichting/analyse
In maart 2017 zijn de Tweede Kamerverkiezingen georganiseerd. Dit heeft geresulteerd in een voordeel van 17.000 euro.

8.3. Taakvelden

Het volgende overzicht geeft inzicht in de gerealiseerde baten en lasten per taakveld en het verdelingsprincipe van de taakvelden naar de programma's voor het boekjaar 2017. De lasten en baten zijn exclusief reservemutaties.

Overhead

Om de Raad op eenvoudige wijze meer inzicht te geven in de totale kosten van de overhead voor de gehele organisatie en ook meer zeggenschap over die kosten te geven, is wettelijk voorgeschreven om vanaf 2017 de kosten van de overhead apart te presenteren. In de programma’s zijn alleen de kosten opgenomen die betrekking hebben op het primaire proces. 

Overhead bevat alle kosten die samenhangen met de sturing en ondersteuning van de medewerkers in het primaire proces. Wij onderscheiden hierin 3 categorieën:

1. Facilitaire overhead: alle kosten van de ondersteunende taken binnen de zogenaamde PIOFACH-functies;
2. Bestuurszaken en bestuursondersteuning: de ambtelijke ondersteuning en beleidsadvisering van de burgemeester en het College van B&W;
3. Programmaoverhead: alle kosten van leidinggevende en ondersteunende functies die binnen de programma's zijn georganiseerd.

In onderstaande tabellen geven we een beeld van de overhead (saldo: lasten en baten).

Binnen de gemeente administratie is sprake van gesloten systemen (rioleringen, afval, etc.). In deze gevallen blijft een deel van de overhead conform ons verdelingsprincipe toegerekend aan deze programma's. Daardoor is naast het programma Dienstverlening en financieel beleid ook binnen Versterken economie en Duurzame leefomgeving overhead aanwezig voor respectievelijk 1,4 en 2,9 miljoen euro. Zie ook taakveld 0.4 Overhead in het taakvelden overzicht hierna.

De totale lasten voor het taakveld overhead vormen de basis voor de toerekening van de overhead aan leges en heffingen. Dit is opgenomen in paragraaf 3.1 lokale heffingen.

8.4. Analyse begrotingsafwijkingen en begrotingsrechtmatigheid

Toelichting categorie uit kadernota platform rechtmatigheid.

1. Kostenoverschrijdingen die worden gecompenseerd door direct gerelateerde opbrengsten.
2. Kostenoverschrijdingen bij open einde (subsidie)regelingen.
3. Kostenoverschrijdingen die worden gecompenseerd door opbrengsten die niet direct gerelateerd zijn.
4. Mutaties in reserves waarover de Raad wel heeft besloten maar waarvan de hoogte van de bedragen bij de jaarrekening worden vastgesteld.

**Bij de behandeling van de Zomernota 2017 is een verwacht tekort gepresenteerd en heeft de raad besloten om bij de Gemeenterekening 2017 9,8 miljoen euro in te zetten uit de algemene reserve.

Toelichting
Bovenstaande afwijkingen zijn hieronder nader toegelicht. Voor een gedetailleerde toelichting wordt verwezen naar onderdeel 8.2 Analyse van de afwijkingen tussen begroting (na wijziging) en programmarekening. De afwijkingen passen binnen het door de Raad geformuleerde beleid en zijn daarmee rechtmatig. Met de vaststelling van deze jaarrekening worden de afwijkingen formeel geautoriseerd.

Maatschappelijke ondersteuning
De overschrijding op de lasten wordt veroorzaakt door de producten Jeugdhulp vrijwillig kader en WMO begeleiding. De lasten voor het product Jeugdhulp vrijwillig kader zijn overschreden met 11,2 miljoen euro. Het effect van rijkskortingen, een toenemend volume cliënten met duurdere zorgvormen en een hogere realisatie op de jeugdhulp verplichtingen (verzilvering) dragen zorg voor dit tekort.

De lasten van het product WMO begeleiding zijn overschreden met 3,7 miljoen. Dit wordt veroorzaakt door per saldo een lagere rijksbijdrage van ca 1 miljoen euro. Op het product Ondersteuning Zelfstandig Leven (OZL) zijn de werkelijke uitgaven ten opzichte van de begroting met 3,6 miljoen euro gestegen.

Door de lagere uitgaven van de diverse projecten van de Transformatieagenda Sociaal Domein is 1,96 miljoen euro minder onttrokken aan de reserve Sociaal Fonds. 
Het positieve resultaat van 5,6 miljoen euro op het product Beschermd wonen wordt conform raadsvoorstel toegevoegd aan de reserve beschermd wonen. Er is een voorstel met de centrumgemeenten gedeeld dat er in 2017 een uitname zal plaats vinden van 1,752 miljoen euro. Een deel van dit bedrag 700.000 euro zal verdeeld worden onder de overige zeven regio-gemeenten. Voor Enschede is een bedrag van ruim 1 miljoen euro beschikbaar.
De kosten van het Sociaal Huisvestingsfonds zijn gering. Als gevolg daarvan heeft de voorgenomen onttrekking van 30.000 euro aan de reserve Sociaal Huisvestingsfonds niet plaatsgevonden.

De voordelen op de uitgaven voor maatschappelijke opvang en vrouwenopvang zijn toegevoegd aan de reserves maatschappelijke opvang resp. vrouwenopvang voor een bedrag van 509.000 euro.

Versterken economie
De overschrijding op de lasten wordt veroorzaakt door de producten Algemene bijstand levensonderhoud, Arbeidsmarktparticipatie, Projecten economische ontwikkelingen, Uitvoering WSW en Versterken economische structuur.

Voor het product Algemene bijstand levensonderhoud is gebleken dat er 2,5 miljoen euro hogere bijstandsuitgaven waren dan waar in de begroting rekening mee is gehouden. En  bijna 5 miljoen euro aan bijstandsvorderingen is afgewaardeerd in overeenstemming met de mate van inbaarheid.
Voor het product Arbeidsmarktparticipatie heeft de toename van de statushouders geleid tot een budgettoename van 500.000 euro.
De lastenoverschrijding op het product Projecten economische ontwikkelingen ad  895.000 euro wordt verklaard door hogere uitgaven aan Technology Base Twente en heeft voor een deel betrekking op een aanvullende bijdrage aan het Fysieke Domein.
Voor het product Uitvoering WSW heeft de lastenoverschrijding voor 550.000 euro betrekking op hogere loonkosten en 300.000 euro betrekking op hogere kosten van vervoer medische indicatie. 
Voor het product Versterken economische structuur wordt de overschrijding verklaard door een hogere bijdrage aan de Regio Twente, een lagere uitgekeerde en ontvangen subsidiebijdrage aan de Internationale School. In combinatie met hogere kosten voor: de Duitsland-agenda, gebiedsontwikkeling Kennispark en Smart City.

De hogere storting in de reserves wordt veroorzaakt door de niet bestede middelen van 700.000 euro bij Lokaal Educatieve Agenda (LEA). En een lagere onttrekking aan de reserve door toepassing van de Notitie materieel vaste activa en een langere doorlooptijd van de meerjarige mobiliteitsprojecten in 2017.

Duurzame leefomgeving
De afwijking in de storting in de reserves is met name terug te voeren op de reserve Grondbedrijf, als gevolg van de nog te boeken baten en lasten vanuit het MPG naar het eindproduct. 

Dienstverlening en financieel beleid
De overschrijding van de lasten zijn vooral terug te voeren op de producten Algemene inkomsten en Vastgoedbedrijf. Voor Algemene inkomsten is het tekort te verklaren doordat er 248.000 euro meer is uitgegeven aan Asiel en Integratie dan is begroot, circa 1.562.000 euro van de voor- en nadelen op taakstellingen (effect diverse circulaires), circa 142.000 euro aan uitgaven voor het dossier FC Twente. Dit zijn de kosten die zijn gemaakt boven de vergoeding van in totaal 750.000 euro die FC Twente de gemeente gaat vergoeden en113.000 euro meer uitgeven aan subsidies.

Bij Vastgoedbedrijf zijn de lasten 7,4 miljoen euro hoger dan begroot. Dit wordt vooral veroorzaakt door het  afboeken van de vijf verkochte panden. Hierdoor zijn ook de baten hoger dan begroot.

8.5. wet Normering Topinkomens (WNT)

WNT-verantwoording 2017 Gemeente Enschede
Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) ingegaan. Deze verantwoording is opgesteld op basis van de volgende op de Gemeente Enschede van toepassing zijnde regelgeving: Het algemene WNT-maximum.

Het bezoldigingsmaximum in 2017 voor de Gemeente Enschede is 181.000 euro. Het weergegeven toepasselijke WNT-maximum per persoon of functie is berekend naar rato van de omvang (en voor topfunctionarissen tevens de duur) van het dienstverband, waarbij voor de berekening de omvang van het dienstverband nooit groter kan zijn dan 1,0 fte.

Bezoldiging topfunctionarissen

8.6. Incidentele baten en lasten

Onder incidentele baten en lasten worden de baten en lasten verstaan  die zich gedurende maximaal drie jaar voordoen. Het is daarbij van belang dat het gaat om 'eenmalige' zaken. Het zijn vooral de uitschieters die er echt toe doen. Bijvoorbeeld een eenmalige extra legesopbrengst vanwege een groot en bijzonder project, boekwinst bij de verkoop van eigendommen of een winst dan wel verlies bij het grondbedrijf.

Toelichting 

Maatschappelijke ondersteuning

Noaber 053 eerste fase: Vanuit de provincie Overijssel is een incidentele subsidie voor "Noaber 053, eerste fase" verleend voor een bedrag van 74.000 euro. Hier staan ook kosten van 74.000 euro tegenover.

Bed, bad en brood: Naast de kosten van bed, bad en brood van 333.000 euro van het Leger des Heils is de huur van de Getfertsingel van 21.000 euro ook meegenomen.

Uitvoering Transformatieagenda: Voor de uitvoering van de diverse projecten binnen de Transformatieagenda zijn in 2017 720.842 euro aan bestedingen gerealiseerd.

Versterken economie

Impuls klantprofielen: Alle centrumgemeenten van de arbeidsregio’s ontvangen deze bijdrage om het aantal gemeentelijke klantprofielen op het gewenste niveau te krijgen en zo bij te dragen aan het realiseren van de banenafspraak.

Impuls grensoverschrijdende arbeidsbemiddeling: De centrumgemeenten van de arbeidsregio’s in de grensstreek met Duitsland en België ontvangen elk dit bedrag om bestaande kans voor bemiddeling van werkzoekenden beter te benutten.   

Economische zelfstandigheid: Dit budget wordt uitgekeerd aan de centrumgemeenten van de arbeidsregio’s met als doel de economische zelfstandigheid van vrouwen te vergroten.

Arbeidsparticipatie mensen psychische beperking: De centrumgemeenten van de arbeidsregio’s ontvangen extra budget om de arbeidsparticipatie van mensen met een psychische aandoening te vergroten.

Verander- en versnellingstrajecten sociaal domein: Deze bijdrage is toegekend aan 12 gemeenten voor uitvoering van thematrajecten in het kader van het Programma Sociaal Domein.

Technology Base Twente: Dit betreft de kosten voor het Enschedese aandeel in de projectkosten voor Technology Base Twente in 2017

Duurzame leefomgeving

Handhaving: In 2017 heeft handhaving 200.000 euro besteed, aan de intensivering, conform Programmabegroting.

Omgevingswet: In 2017 heeft het Cluster Omgeving & Recht 205.000 euro besteed aan de implementatie Omgevingswet. E.e.a. conform Programmabegroting.

Grondbedrijf: in 2017 is 160.000 euro besteed aan Afwaardering BBV, Richting Aan Ruimte (RAR). Omdat de grond van Leuriks-Oost niet in 2017 is afgeboekt (3,3 miljoen euro) en de kosten voor RBT lager zijn uitgevallen (340.000 euro) is de realisatie in 2017 3.640.000 euro lager dan begroot.

Locatie-ontwikkeling: in 2017 is conform de Programmabegroting 2017 375.000 euro besteed aan het Actieprogramma binnenstad. Daarnaast zijn de verliesvoorzieningen van de verbonden partijen ADT en RBT bijgesteld op basis van de geactualiseerde grondexploitaties.

Dienstverlening en financieel beleid

Vrijval voorziening Wethouders

Op basis van de actuariële berekeningen voor de actualisatie van de voorziening is, voornamelijk door stijgende rente,  een bedrag van 566.000 euro vrijgevallen.

Structurele stortingen en onttrekkingen