Inhoudsopgave
De veranderende rol van de overheid in de samenleving heeft ook gevolgen voor de manier waarop stadsdeelmanagement haar rol vervuld. We stimuleren eigenaarschap bij inwoners, collega’s en partners als het gaat om de maatschappelijke opgaven in de stad. Daarbij hoort het maken van een goede analyse van de vraag en behoefte bij inwoners, het formuleren van een passende aanpak en het verleiden van betrokken partijen om samen tot het beste resultaat te komen.
In dit hoofdstuk gaan we in op de rol van stadsdeelmanagement anno 2016. We gaan in op de successen die deze manier van werken ons gebracht heeft, maar hebben ook oog voor de dilemma’s en de innovatie die het meegaan met de tijd van ons vraagt. Het is duidelijk dat de manier van werken die 5 jaar geleden effectief was, nu vaak niet meer voldoende is. Dat vraagt om innovatie en een open blik om te zorgen dat we, op nieuwe manieren, het contact met onze inwoners blijven houden. Onze ideeën hierover lichten we toe in dit hoofdstuk
In de eerste paragraaf van dit hoofdstuk blikken we terug op de ontwikkeling van het stadsdeelgewijs werken in Enschede. Daarna zoomen we in op de acties die we de afgelopen twee jaar hebben ingezet in het contact met inwoners. Tot slot kijken we vooruit naar waar het, vanuit het perspectief van het college, naartoe zou moeten met het stadsdeelgewijs- en samenlevingsgericht werken.
De ontwikkeling van het stadsdeelgewijs werken
In Enschede zijn we in 1995 gestart met het stadsdeelgewijs werken. Met onze vijf stadsdelen (noord, oost, zuid, west en centrum) behoren we daarmee al 20 jaar tot de koplopers van deze manier van werken! Onze stadsdeelcommissies laten zien dat we het stadsdeelgewijs werken sterk verankerd hebben in onze manier van werken. Dit werd door Pieter Tops in 2004 het “wonder van Enschede” genoemd. Enschede is hiermee nog steeds nagenoeg uniek in Nederland.
In het coalitieakkoord 2014 - 2018 ‘Samen duurzaam sterker’ is de ambitie uitgesproken opnieuw een impuls te geven aan de wijkgerichte aanpak waarbij stadsdelen nog altijd de basis vormen. Met het vaststellen van de visie op samenlevingsgericht werken is nog nadrukkelijker gekozen voor de benadering vanuit de samenleving: samen met de inwoners, ondernemers, organisaties en partners werken we aan de opgaven van de wijk.
Verbinding met de samenleving
We hebben mooi instrumentarium ontwikkeld om samenlevingsgericht te kunnen werken. Denk bv aan de website jijmaaktdebuurt.nl en aan de wijkbudgetten. We zouden graag zien dat het aantal inwoners dat deze instrumenten gebruikt en betrokkenheid toont verder toeneemt. Het blijkt lastig om álle inwoners te bereiken en om iedereen zijn stem te laten horen. Vorig jaar hebben inwoners via de stadsconsultatie, het Enschede Panel en de Weken van de Wijken aan kunnen geven wat zij belangrijk vinden in hun wijk, met wie ze daar samen aan willen werken en wat ze daar zelf in gaan doen, bijvoorbeeld door inzet van het wijkbudget. De opbrengst van al deze gesprekken is vertaald in de stadsdeelagenda’s en de wijkprogramma’s en krijgt nu tevens vorm in deze zomernota.
We hebben het afgelopen jaar veel meer inzicht gekregen in de inwonersvertegenwoordiging door wijkraden en inwonerscommissies. We zien veel diversiteit tav bezetting, representativiteit, energie en rolopvatting, enz. Dit nodigt uit tot nader onderzoek. Wij gaan duidelijker aan inwoners uitleggen welke vorm van participatie of betrokkenheid er voor hen mogelijk is op de diverse onderwerpen en hen daarvoor uitnodigen. Soms is er ruimte voor inwoners om mede de keuzes te bepalen; soms ook nemen we als gemeente een besluit, en willen we inwoners daar zo goed mogelijk over informeren.
Een trend die we in de gehele samenleving zien is de toenemende polarisatie en fragmentatie. We merken dat op onderwerpen de verdeeldheid toeneemt en nuances verdwijnen. Het verschil tussen ‘links’ en ‘rechts’ neemt toe. Verschillen tussen standpunten worden groter en discussie wordt harder. De oorzaken zijn divers: de economische crisis, de mondiale situatie waardoor mensen op drift raken, maar ook de nieuwe regels van woningtoewijzing, het huidige onderwijssysteem en het gebruik van sociaal media. In Enschede is belangrijk:
De resultaten van de afgelopen 2 jaar
In de afgelopen jaren hebben Enschedese inwoners veel bijgedragen aan het vormgeven van hun stad onder de naam “Jij maakt de buurt”. De wijkbudgetten helpen actieve bewonersinwoners die dingen te doen die zij belangrijk vinden voor hun leefomgeving. Op de bijbehorende website staan vele voorbeelden van activiteiten. We noemen hier:, Voetbalkooi Oosterveld, Houtdorp Stroinkslanden, Multiculturele markten, buurtmaaltijden en huiswerkbegeleiding. Inwoners vinden het belangrijk elkaar te kennen en iets voor elkaar te kunnen betekenen. Ze zetten daarbij hun eigen talenten in.
In elk stadsdeel zijn voorbeelden te noemen van onderwerpen en projecten die een succes waren, en onderwerpen die we achteraf bezien beter anders aan hadden kunnen pakken. Hierna volgt van ieder stadsdeel een voorbeeld; het eerste voorbeeld gaat over een succesvol traject of aanpak. Het tweede voorbeeld geldt als traject waarbij we expliciete lessen trekken uit het verloop.
Stadsdeel Centrum
Gezamenlijke aanpak op initiatief bewoners
Gezamenlijke aanpak van overlast op het Boerenkerkhof door alle betrokken partners. Belangrijke bijdragen aan het succes: aanpak van 
onderop, integraal, iedere partij pakt zijn rol (inwoners, stadsdeelbeheer, Tactus, politie), er zit een goede werkgroep op. Extra speciaal is dat met de opschoonacties ook cliënten van Tactus meedoen.
Gebruik maken van de taal van inwoners
Wanneer we inwoners uitnodigen om mee te praten (bijvoorbeeld over een verkeersplan in Zuid-Oost) over een ontwikkeling moeten we explicieter duidelijk maken wat de consequenties kunnen zijn. Hierdoor kunnen inwoners voor zichzelf beter de afweging kunnen maken of ze mee willen praten. . Bijvoorbeeld: “We nodigen u uit mee te praten over sluipverkeer in de wijk. Dit kan leiden tot invoering van eenrichtingsverkeer in uw straat.“ in plaats van “We nodigen u uit mee te praten over een verkeerscirculatieplan in uw wijk”.
Stadsdeel Noord
Voor inwoners – door inwoners
Inwoners van Twekkelerveld als vrijwilligers actief zijn geworden vanuit de opdracht aan welzijnswerk (Budget Burgerkracht), zijn door de wijkcoach opgeleid tot budgetcoach. De vrijwilligers 
helpen hun buurtbewoners met het invullen van formulieren en hun budgetbeheersing. Hierdoor heeft de wijkcoach meer tijd voor andere mensen die meer ondersteuning nodig hebben.
Samenlevingsgericht werken vraagt oog voor alle belangen
Inwoners in Mekkelholt willen de leefbaarheid vergroten in het Centrumgebied (Fazantplein) nu de winkels naar Roombeek zijn vertrokken. Inwoners hebben 600 handtekeningen ingediend om een buurtwarenmarkt te realiseren. Op basis van beleid is een buurtwarenmarkt niet toegestaan, alleen een themamarkt is mogelijk. Dit leidde tot weerstand bij de vertrokken ondernemers uit dit gebied omdat het niet passen binnen de afspraken die gemaakt zijn over de herontwikkeling van het Centrumgebied. Op basis van juridische gronden, het contract met de eigenaar en de projectontwikkelaar van het winkelcentrum Roombeek, was vanuit de gemeente geconcludeerd dat er geen detailhandel mocht in de panden aan het Fazantplein. Er was vooral vanuit de legitimiteits- en marktbenadering gekeken naar deze behoefte van bewoners. Na bespreking in de stadsdeelcommissie heeft de wethouder een onafhankelijke second opinion toegezegd. Op basis van deze second opinion is geconcludeerd dat de gemeente wel een themamarkt in het Centrumgebied zou kunnen toestaan.
Stadsdeel Oost
Samenwerking om conflicten te voorkomen
Buurtbemiddeling wordt ingezet als buren en buurtgenoten met elkaar in conflict zijn of overlast van elkaar hebben. De (vrijwillige) buurtbemiddelaars proberen beide partijen rond
de tafel te krijgen, zodat zij de problemen kunnen bespreken. Zij maken afspraken tussen partijen om overlast gevend gedrag na te laten en om te voorkomen dat ergernissen escaleren en uitmonden in een (ernstiger) strafbaar feit. Buurtbemiddeling is een Succesvolle samenwerking tussen de woningcorporaties Domijn en Ons Huis, Politie en gemeente en loopt als pilotproject in het Stadsdeel Oost.
Samenlevingsgericht werken vraagt oog voor alle belangen
De besluitvorming rondom het AZC Esmarkerveld was een proces dat veel maatschappelijke impact had in Enschede-Oost. Terugkijkend is de ervaring dat het van belang is om met name partners als belangrijke wijkvertegenwoordigers vroegtijdig over het proces te informeren. De partijen betrekken en daarbij vooraf de mate van participatie duidelijk maken is een leerpunt. Net als ruim de tijd nemen voor het besluitvormingsproces en de wijze waarop het advies van Stadsdeelmanagement meegenomen wordt in het besluitvormingsproces.
Stadsdeel Zuid
Uitnodiging tot meedoen in je eigen buurt
Vanuit Wesselerbrink Doen, inwoners en woningbouwcorporaties is een opzet bedacht om inwoners met een WWB-uitkering te stimuleren actief te worden in hun wijk. Op de beurzen: partijen 
die vrijwilligers zoeken (wijkraad, Power) en het Werkplein met banen. De samenwerking van de partijen met ondernemers en inwonersorganisaties heeft inwoners actief gemaakt en tot veel enthousiasme geleid.
Bij vrijwilligheid moet ook oog zijn voor zakelijkheid
In twee wijken is door vrijwilligers gewerkt aan een Bewonersbedrijf. De gemeente heeft gefaciliteerd, o.a. door inwoners met adviseurs en experts hierbij te ondersteunen. Het bleek dat vrijwilligers die activiteiten voor mede inwoners organiseren, hun werk op een andere manier (willen) doen dan mensen die hen daar bij willen helpen soms denken (zoals professionals). In een van de Bewonersbedrijven heeft de wisseling van vrijwilligers geleid tot een verandering in de wens tot oprichting van een Bewonersbedrijf. Leermoment: voor een vrijwilligersorganisatie als bewonersbedrijf blijkt een (parttime) betaalde kracht noodzakelijk voor continuïteit in de bedrijfsvoering.
Stadsdeel West
Faciliteren van echt samen verbeteren van de stad
De gemeente heeft directe betrokkenheid georganiseerd en gefaciliteerd van alle betrokkenen
bij de ontwikkeling van de Stadsbeek via een open uitnodiging. Het resultaat was dat 200 inwoners hebben deelgenomen in het ontwerpproces. Ook andere partijen zoals scholen en het waterschap speelden een actieve rol.
Soms moet je als gemeente doorpakken
Er bestond behoefte bij inwoners en professionals om inzichtelijk te hebben welke voorzieningen en activiteiten waar en wanneer in West zijn. De oplossing hiervoor is een Sociale kaart met daarop alle voorzieningen. Deze voorzieningen zijn in afgelopen jaren meerdere keren vanuit verschillende domeinen (zorg, cultuur, sport enz.) geïnventariseerd. Pas begin 2016 is een integraal aanbodboekje gemaakt, gecoördineerd vanuit 1 partij.
Vooruitblik op de komende 2 jaar: Via stadsdeelagenda’s aan het werk met de doelen uit de samenleving
De rol van de gemeente verandert. Het doel is regievoeren op een goede en integrale kwaliteit van dienstverlening én het stimuleren van eigenaarschap bij inwoners, collega’s en partners als het gaat om de maatschappelijke opgaven in de stad. Deze opgaven zijn vertaald in een zestal thema’s. Hiermee werkt de gemeentelijke organisatie aan een nieuwe balans tussen externe en interne gerichtheid.
Dit vraagt om een organisatie die in staat is om:
Stadsdeelmanagement legt hierbij de verbinding tussen de verschillende partijen. . Met als resultaat meer investering aan de voorkant en minder herstel aan de achterkant. Regie is nodig om alle activiteiten van de partners of betrokkenen op elkaar af te stemmen. Samenlevingsgericht werken vormt hier de basis voor. Ervaring en feedback hebben ons geleerd dat het belangrijk is om op continue basis verwachtingen over en weer te toetsen. Waarbij de gemeentelijke organisatie optreedt als eenheid en eenduidig communiceert. Hierdoor creëren we duidelijkheid en voorkomen we dat mensen op verschillende plekken verschillende informatie krijgen . Dat doen we door het bevorderen van interne afstemming van processen en contacten met inwoners.
Via de stadsdeelgesprekken en de Weken van de Wijken zijn in het afgelopen jaar in alle stadsdelen de thema’s opgehaald die inwoners als belangrijk aangemerkt hebben. De thema’s zijn geclusterd naar 4 ‘hoofdonderwerpen’. In ieder stadsdeel worden deze onderwerpen ingevuld met de voor dat stadsdeel relevante specifieke acties voor de komende jaren. Hieronder volgt een overzicht van de onderwerpen met de daarbij behorende subonderwerpen waar in de stadsdelen specifieke actie op wordt ondernomen door inwoners, ondernemers, partners (zoals politie, welzijnsorganisaties, corporaties, onderwijs, stadsbank…) en gemeente:
|
Meedoen en werk |
|
|
Veilige leefomgeving |
|
|
Sociale leefomgeving |
|
|
Samenlevingsgericht |
|
