2.4 Financiën en organisatie

.. Financiën en organisatie

Doel	Subdoel Link
01. Enschede heeft een betrouwbare en voor lange termijn houdbare financiële huishouding en organisatie totale lasten (x 1.000 euro): 132.656,00	01.01 Enschede is in staat om financiële tegenvallers het hoofd te bieden. Aantal acties: 0 01.02 Enschede investeert toereikend Aantal acties: 0 01.03 De gemeentelijke organisatie is wendbaar en alert Aantal acties: 0

Wat hebben we bereikt?

Het beeld van financiën en organisatie van Enschede kent 2 gezichten. Terugkijkend is de financiële positie het afgelopen decennium goed op orde gebracht. In 2012, na de financiële crisis moest fors worden afgeboekt op grondposities. Enschede stond er financieel gezien slecht voor. Jarenlang is een strak financieel beleid gevoerd gericht op het versterken van de financiële positie. Dit ging gepaard met bezuinigingen, een spaarprogramma en het terughoudend investeren. Enkele jaren terug was de financiële positie weer op orde. Het spaarprogramma kon worden afgebouwd en een strategische investeringsagenda en fonds konden worden opgezet. De arbeidsmarkt kende in het verleden een overvloed aan hoogwaardig gekwalificeerde medewerkers. Dat is steeds verder aan het teruglopen. De krapte op de arbeidsmarkt zorgt voor uitdagingen om goede medewerkers te werven. Dit is nodig om te werken aan de lange termijn strategische opgaven waar Enschede voor staat. Inmiddels wordt hiermee in de komende decennia voor tientallen miljoen euro geïnvesteerd op grotere ontwikkelingen in de stad. Doordat we goed uitgewerkte plannen en eigen financiële inbreng hebben slagen we erin om hierop cofinanciering van medeoverheden en strategische partners los te krijgen. Op het vlak van personeel investeren we in het binden, boeien en ontwikkelen van medewerkers en werken we in de regio samen. Op die manier wordt de investering in de stad verder vergroot.  

 

De andere kant van het verhaal is dat er in onze meerjarenbegroting een groot tekort zit en de druk op de ambtelijke organisatie steeds verder toeneemt. De laatste jaren ziet de gemeente zich al geconfronteerd met forse financiële nadelen als gevolg van de sterk opgelopen inflatie. Verder zien we met name in het sociaal domein financiële knelpunten optreden. Dit ontstaat door volumeontwikkeling in de jeugdzorg, onder andere als gevolg van effecten uit de coronaperiode en bij WMO als gevolg van vergrijzing. Na 2026 loopt het begrotingstekort fors op doordat het Rijk voornemens is een fikse korting op het gemeentefonds door te voeren. Daarnaast zien we dat als gevolg van vergrijzing en een krappe arbeidsmarkt, het lastig is om ambtenaren te werven om extra taken van het rijk uit voeren. Dit raakt niet alleen Enschede. Alle gemeenten worden geconfronteerd met een steeds groter wordend takenpakket dat niet meer in verhouding staat tot de financiering die het Rijk daarvoor beschikbaar stelt. Er moet een oplossing komen voor dit begrotings- & personele tekort. Uit het in 2023 gehouden medewerkerstevredenheidsonderzoek komt naar voren dat de werkdruk voor medewerkers van de gemeente te hoog is en bijsturing noodzakelijk is.  

We zijn daar op meerdere manieren mee aan de slag. Enerzijds zetten we volop in op de lobby richting het Rijk om het voornemen van een korting op het gemeentefonds terug te draaien. Middels een breed ondersteunde motie hebben we de VNG verzocht om “teruggeefgesprekken” te voeren met het Rijk in het geval de uitname uit het gemeentefonds niet wordt teruggedraaid. Daarin moet het gaan over welke taken gemeenten dan niet meer uitvoeren. Daarnaast zijn we ook gestart met een traject om richting de zomernota 2024 scherpe keuzes in taken, personeel & financiën in beeld te brengen die ertoe bij kunnen dragen dat de begroting en organisatie weer in balans komen. Kortom, de financiële huishouding in Enschede staat er op dit moment goed voor, maar aandacht is nodig om dit op middellange termijn ook zo te houden. De personele bezetting in relatie tot het totaal aan taken staat momenteel onder druk en vraagt volledige aandacht om de juiste (bestuurlijke) prioriteiten te stellen. 

.. Wat hebben we voor Financiën en organisatie gedaan?

01. Enschede heeft een betrouwbare en voor lange termijn houdbare financiële huishouding en organisatie De afgelopen jaren zijn de schulden afgebouwd en de reserves versterkt. Er is een start gemaakt met het op peil brengen van de solvabiliteit. Het weerstandsvermogen om risico’s op te vangen is op goed niveau. De structurele begrotingsruimte (verschil tussen jaarlijks terugkerende baten en lasten) is nog wel beperkt. Het vraagt de komende jaren dan ook aandacht om het huishoudboekje op orde te houden. De rentelasten worden geminimaliseerd door de schulden te beperken en de financiering van de gemeente te optimaliseren. Een mogelijkheid hiertoe is de afkoop van hoogrentende leningen als de liquiditeitspositie van de gemeente dit toelaat. Tot slot is het afgelopen decennium weinig geïnvesteerd. Investeringen zijn noodzakelijk om het voorzieningenniveau en daarmee de aantrekkelijkheid van de stad overeind te houden. Daarom maken we gebruik van een strategische investeringsagenda en fonds waarmee we naar de toekomst borgen dat Enschede een aantrekkelijke stad blijft. 01.01 Enschede is in staat om financiële tegenvallers het hoofd te bieden. Enschede is een ambitieuze en ondernemende stad. Bij het realiseren van opgaven en doelen loopt de gemeente ook (financiële) risico’s. We zetten risicomanagement in om pro- actief met risico’s om te gaan. Om tegenslagen het hoofd te kunnen (blijven) bieden houden we ook voldoende weerstandsvermogen aan om ze op te kunnen vangen als ze zich voordoen. We blijven streven naar een weerstandsratio tussen 1,0 en 1,4. Dat is ook zo opgenomen in onze in 2022 vastgestelde nota weerstandsvermogen. We voeren realistisch en degelijk financieel beleid. Vanuit voorzichtigheidsbeginsel speculeren we niet op onzekere inkomsten. Structurele uitgaven dekken we met structurele middelen. We sturen stevig op het realiseren van afgesproken taakstellingen. We blijven bij het Rijk aandacht vragen voor de financiële en sociale situatie van onze stad. Op deze manier blijven we ook in de toekomst in staat om onverwachte financiële tegenvallers op te kunnen vangen.                  Acties 2023 TR23 JR23 Aantal acties: 3 01. College legt een rechtmatigheidsverklaring af.   De rollen en verantwoordelijkheden zijn in de organisatie belegd. De normenkaders voor de risicovolle processen zijn opgesteld. Het proces voor de verantwoording rond de jaarrekening 2023 en de rechtmatigheidsverklaring door het college zijn eind 2023 in gang gezet. 02. We doen in 2023 nader onderzoek naar en implementeren de door de Raad geprioriteerde onderwerpen uit het rapport Verdiencapaciteit.   03. We gaan ons risicomanagement verder professionaliseren.   Bijdrage verbonden partij: Bank Nederlandse gemeenten Bijdrage verbonden partij: Enexis Bijdrage verbonden partij: Gemeentelijk Belastingkantoor Twente Bijdrage verbonden partij: Voormalig Essent . Legenda: = loopt achter, bijsturing heeft onvoldoende effect; = loopt achter, bijsturing mogelijk;  = conform verwachting; = boven verwachting;  = neutrale wijziging. 01.02 Enschede investeert toereikend Het afgelopen decennium kende Enschede een heel laag investeringsniveau. Als gevolg van de financiële crisis en de financiële effecten daarvan voor Enschede was er nauwelijks investeringsruimte en lag de focus sterk op herstel van de financiële conditie. Een laag investeringsniveau brengt risico met zich mee dat inhaalinvesteringen nodig zijn en dat Enschede minder aantrekkelijk wordt dan andere steden die wel blijven investeren. Het voornemen is dan ook om, nu de financiële conditie is hersteld, structureel te blijven investeren in het voorzieningenniveau en de leefbaarheid in de stad. Hiervoor werken we met een strategische investeringsagenda waarin de belangrijkste investeringen om een impuls aan de stad te geven zijn opgenomen. Daarmee houden we Enschede aantrekkelijk voor onze inwoners. En het helpt ons om aantrekkelijk te zijn voor mensen die hier nog niet wonen. Als stad in het groen om te wonen, werken en leven. De ambitie is om te komen tot een structurele financiering van de investeringsagenda.                  Acties 2023 TR23 JR23 Aantal acties: 1 01. Structurele financiering investeringsagenda.   . Legenda: = loopt achter, bijsturing heeft onvoldoende effect; = loopt achter, bijsturing mogelijk;  = conform verwachting; = boven verwachting;  = neutrale wijziging. 01.03 De gemeentelijke organisatie is wendbaar en alert Wij zijn er als gemeentelijke organisatie voor onze inwoners en ondernemers. Om hen, in de dynamiek en complexiteit van het hier en nu, zo goed mogelijk van dienst te zijn moeten we in staat zijn om slim en snel te handelen. Daarbij zijn we mensgericht en werken we meer in netwerken van onze samenleving. Het verder optimaliseren van onze lerende, flexibele en talentvolle organisatie draagt hier aan bij. We streven naar effectiviteit en efficiency waarbij standaardisatie, doelgerichtheid belangrijke maatstaven zijn. Die verstevigen we de komende periode door onder andere meer in te zetten op digitalisering en datavaardigheid. Ook werken we aan ons vermogen om ons aan te passen als het gaat om integriteit en ondermijning en gebruiken hiervoor verschillende instrumenten. De sturing en realisatie van het geheel aan regulier werk en opgaven vraagt om focus, versteviging en daadkracht, zodat we onze organisatie continue blijven richten op wat er nodig is en gevraagd wordt.                  Acties 2023 TR23 JR23 Aantal acties: 3 01. We verstevigen de interne organisatie  02. Bedrijfsvoering mee laten bewegen met vraag uit primaire processen  In de Zomernota 2023 en Gemeentebegroting 2024-2027 is hier invulling aan gegeven. Het ingangsjaar van het zogeheten “Areaalmodel bedrijfsvoering” is 2024. Als nu de bezetting van de organisatie toe- of afneemt dan ademt het benodigde uitvoeringsbudget voor bedrijfsvoering mee. 2023 is een aanloopjaar geweest. In de Zomernota 2023 is een deel van het hiervoor gereserveerde budget, in afwijking van de eigenlijke bedoeling van het model, ingezet om een aantal andere acute knelpunten op het gebied van bedrijfsvoering op te lossen. In de komende Zomernota zal het areaalmodel ingezet moeten worden zoals bedoeld is, zodat de reeds toegenomen activiteiten en werkdruk als gevolg van personele uitbreiding opgevangen kunnen worden in de betreffende afdelingen. Dit compenseert overigens alleen de groei; het lost de huidige werkdruk niet op. Dat vereist het maken van keuzes om activiteiten en beschikbare capaciteit in overeenstemming te brengen. 03. We continueren onze aandacht voor de weerbaarheid en integriteit van onze bestuurders en ambtenaren door:  . Legenda: = loopt achter, bijsturing heeft onvoldoende effect; = loopt achter, bijsturing mogelijk;  = conform verwachting; = boven verwachting;  = neutrale wijziging.

Wettelijk verplichte indicatoren

Op grond van het Besluit begroting en verantwoording zijn onderstaande indicatoren opgenomen. De indicatoren gelden voor iedere gemeente en zijn bedoeld om gemeenten met elkaar te kunnen vergelijken. Dit is mogelijk via www.waarstaatjegemeente.nl. 

 

	Beleidsveld	Naam indicator	Eenheid	Jaar	Score	Bron
1.	0. Bestuur en ondersteuning	Formatie	Fte per 1.000 inwoners	2023	8,47*	Eigen gegevens
2.	0. Bestuur en ondersteuning	Bezetting	Fte per 1.000 inwoners	2023	10,7	Eigen gegevens
3.	0. Bestuur en ondersteuning	Apparaatskosten	Kosten per inwoner	2023	1.036,2	Eigen begroting
4.	0. Bestuur en ondersteuning	Externe inhuur	Kosten als % van totale loonsom + totale kosten inhuur externen	2023	13,05%	Eigen begroting
5.	0. Bestuur en ondersteuning	Overhead	% van totale lasten	2023	7,9%	Eigen begroting
35.	8. Vhrosv	Gemiddelde WOZ waarde	Duizend euro	2023	284	CBS
36.	8. Vhrosv	Nieuw gebouwde woningen	Aantal per 1.000 woningen	2022	7,9	Basisregistratie adressen en gebouwen
37.	8. Vhrosv	Demografische druk	%	2023	62,9%	CBS
38.	8. Vhrosv	Gemeentelijke woonlasten eenpersoonshuishouden	In Euro’s	2023	938	COELO
39.	8. Vhrosv	Gemeentelijke woonlasten meerpersoonshuishouden	In Euro's	2023	966	COELO

 

Het kengetal formatie* wijkt af van die van de bezetting.

 

Dit heeft vooral te maken met het toegenomen aantal intensiveringen en uitvoering van projecten (waaronder de verduurzamingsopgave, Stedelijke ontwikkelingsprojecten, uitvoering van de investeringsagenda, IT-transitie, uitbreiding capaciteit handhaving, etc.). De hiervoor ontvangen, vaak incidentele, projectgelden (van het Rijk) voor bekostiging van deze extra inzet, wordt vanwege het tijdelijk karakter niet omgezet in structurele formatieruimte, maar leidt wel tot een hogere bezetting.

 

Een lagere formatie betekent dus niet dat er geen budget voor personele inzet beschikbaar is. Dit is aanwezig in verschillende andere daarvoor bestemde (project)budgetten.

 

Voor uitbreiding van vast personeel wordt de formatie in de komende begroting aangepast. Momenteel loopt een project om de formatie op orde te brengen en het formatiebeheer te optimaliseren. Dit project strekt zich uit tot 2024, wat resulteert in een optimalere indicator vanaf de gemeenterekening van dat jaar. 

 

 

Verloop BBV indicatoren (gemeenterekeningen)

	Beleidsveld	Naam indicator	Eenheid	2020	2021	2022	2023	Bron
2.	0. Bestuur en ondersteuning	Bezetting	Fte per 1.000 inwoners	9,5	8,95	9,53	10,7	Eigen gegevens
3.	0. Bestuur en ondersteuning	Apparaatskosten	Kosten per inwoner	795	852,5	944,3	1.036,2	Eigen begroting
4.	0. Bestuur en ondersteuning	Externe inhuur	Kosten als % van totale loonsom + totale kosten inhuur externen	10,5%	10,2%	11,3%**	13,05%	Eigen begroting
5.	0. Bestuur en ondersteuning	Overhead	% van totale lasten	6,60%	7,50%	7,40%	7,9%	Eigen begroting

** In de Jaarrekening van 2022 is abusievelijk 10,8% opgenomen in plaats van 11,3% 

 

 

.. Wat heeft het gekost?

In onderstaande taartdiagram zijn de gerealiseerde lasten per product weergegeven.

Toelichting

Het resultaat van dit programma bestaat uit diverse voor- en nadelen van verschillende producten. In hoofdstuk 7.2 is een uitgebreide toelichting opgenomen. 

 

Het saldo van lasten en baten bedraagt ruim 34,5 miljoen euro positief. Dat wordt hoofdzakelijk verklaard door een aantal grote, veelal incidentele onderdelen:

• Voor de opvang van vluchtelingen uit de Oekraïne ontvangt Enschede van het Rijk een hogere bijdrage dan de kosten die hiervoor noodzakelijk zijn. Het saldo bedraagt 9,5 miljoen euro;
• Via de verschillende circulaires heeft het Rijk in 2023 voor 13,7 miljoen euro aan extra middelen verstrekt die niet begroot zijn;
• Het resultaat op het product Rente & Treasury bedraagt 5,2 miljoen euro positief mede als gevolg van de hogere rente op de banktegoeden, lagere rentelasten vanwege het niet hoeven aantrekken van leningen, incidentele bate vanwege de vervroegde aflossing van leningen door het MST en vanwege een boven verwachting hoger ontvangen dividend van Twence;
• De afrekening door het Rijk op het BTW-Compensatiefonds en hogere algemene belastingen leidt tot een voordeel van 1,5 miljoen euro; 
• Vertraging in de uitvoering van verschillende projecten bij CIO, IT en Finance & Control vanwege vertraging vanuit het Rijk van landelijk beleid leiden tot lagere uitgaven (circa 1 miljoen euro). Een groot deel van deze lasten worden gedekt uit verschillende reserves. De begrote onttrekkingen kunnen daarmee ook achterwege blijven. Per saldo is dit effect neutraal (zie reserves);
• Het Vastgoedbedrijf laat per saldo een resultaat van 3 miljoen euro zien op de baten en lasten. Dit is hoofdzakelijk het gevolg van een technische correctie. Hiertegenover staat een even grote mutatie op de reserves. Per saldo is dit effect neutraal.
• Voor extra verleende ondersteuning in de bedrijfsvoering is meer opbrengst gerealiseerd (0,6 miljoen euro)

De afwijking op de reservemutaties bedraagt per saldo 5,5 miljoen euro nadelig. Zoals hierboven weergegeven is dit met name het gevolg van een technische wijziging bij het Vastgoedbedrijf en vanwege de vertraging in de uitvoering van verschillende projecten waardoor minder onttrokken hoeft te worden ter dekking van de uitgaven.

 

1. {{source.parent_web_page_title}}
2. {{source.title}}