8. Toelichting op de balans

Algemene grondslagen voor waardering en resultaatbepaling

De jaarrekening is opgesteld met inachtneming van de voorschriften zoals opgenomen in het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) en de verordening ex artikel 212 Gemeentewet, waarin door de gemeenteraad op d.d. 17 december 2012 de uitgangspunten voor het financiële beleid, alsmede de regels voor het financiële beheer en voor de inrichting van de financiële organisatie zijn vastgesteld. De onderlinge verrekeningen, vorderingen en schulden tussen de organisatie onderdelen zijn gesaldeerd. Deelnemingen zijn niet in de consolidatie betrokken, maar zijn opgenomen onder de financiële vaste activa.

Waardering van passiva en activa alsmede de bepaling van het resultaat vinden in principe plaats op basis van historische kosten. Activa en passiva zijn opgenomen tegen nominale waarde. Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben, onverschillig of zij tot inkomsten of uitgaven in dat jaar hebben geleid. Baten en lasten worden daarbij verantwoord tot hun brutobedrag. De waarderingsgrondslagen per balansonderdeel worden in het vervolg van deze jaarrekening toegelicht.

Wijziging in presentatie
Ten opzichte van de jaarrekening 2014 is de programma-indeling gewijzigd. De gemeente Enschede is van 6 programma's terug gegaan naar 4 programma's. Deze wijziging is het gevolg van het coalitieakkoord 2015-2018 en heeft geen effect gehad op de product-indeling. De vergelijking van cijfers over 2015 ten opzichte van 2014 is daarmee gewaarborgd.

8.1. Immateriële vaste activa

De activa worden geactiveerd op basis van verkrijgingsprijs. De afschrijving vindt plaats op basis van de lineaire methode.

Bedragen x 1.000 Euro's20152014
Kosten onderzoek & ontwikkeling2187
Totaal immateriële vaste activa2187

Toelichting
De boekwaarde van de immateriële vaste activa is met 66.000 euro afgenomen als gevolg van afschrijvingen. Het actief betreft de kosten van onderzoek naar gezamenlijke grondwaterinzameling in Twente. 

8.2. Materiële vaste activa

Alle materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen de oorspronkelijke verkrijgingsprijs of vervaardigingsprijs, verminderd met de ontvangen subsidies en bijdragen die direct gerelateerd zijn aan het actief, de jaarlijkse afschrijvingslasten en afwaarderingen wegens duurzame waardeverminderingen

De materiële vaste activa kunnen als volgt worden onderverdeeld:

Bedragen x 1.000 Euro's20152014
Gronden en terreinen36.54136.791
Gronden in erfpacht9.5139.792
Woonruimten82885
Bedrijfsgebouwen276.803288.649
Grond weg en waterbouwkundige werken148.480150.802
Vervoermiddelen1.8501.709
Machines apparaten en installaties36.71333.807
Overige vaste activa4.0505.020
Totaal  materiële vaste activa514.778526.654

Deze vaste activa zijn inclusief de activa in ontwikkeling van 7,7 miljoen euro. In hoofdstuk 9.3 kredietenoverzicht wordt in meer detail inzicht gegeven in dit onderhanden werk.

De activa worden onderscheiden naar activa met een economisch nut of activa in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut. Als voor de categorie activa met economisch nut heffingen of rechten gevraagd kunnen worden, is er sprake van een derde categorie: economisch nut met heffing. Onderstaande tabel geeft inzicht in dit onderscheid.

Bedragen x 1.000 Euro’s20152014
Investeringen met economisch nut381.827391.012
Investeringen met economisch nut waarvoor heffingen worden geheven95.49594.659
Investeringen in openbare ruimte met uitsluitend maatschappelijk nut37.45640.983
Totaal materi??le vaste activa514.778526.654

Hieronder geven we per categorie inzicht in het verloop van de boekwaarde van de materiële vaste activa. 

 

Investeringen met economische nut

Erfpacht. De in erfpacht uitgegeven percelen zijn gewaardeerd tegen de eerste uitgifteprijs.

Desinvesteringen. Afwaardering van bedrijfseconomisch vastgoed vindt plaats als de directe opbrengstwaarde lager is dan de boekwaarde. Lagere taxatiewaarden dan de boekwaarden van onroerende zaken zijn hierbij als duurzame waardedaling in aanmerking genomen. Afwaardering van maatschappelijk vastgoed vindt plaats indien de directe opbrengstwaarde lager is dan de boekwaarde en er ten opzichte van de huidige functie geen (bestuurlijke) intentie is voor duurzame exploitatie.

Als een vast actief buiten gebruik is gesteld, heeft op het moment van buitengebruikstelling een afwaardering van de boekwaarde plaatsgevonden naar de lagere restwaarde.

Afschrijvingen. Er wordt afgeschreven over deze waarde met ingang van het jaar volgend op de ingebruikname. Activa welke nog niet in gebruik zijn genomen per 31 december 2015, maar nog in uitvoering zijn, worden gepresenteerd onder de categorie materiële vaste activa waar ze na gereed melding worden geactiveerd.
De afschrijvingen vinden grotendeels plaats op basis van de lineaire methode (deels op annuïtaire basis) en zijn gebaseerd op de economische levensduur, conform de nota activeren en afschrijven. De levensduur van de gronden en terreinen is bepaald als oneindig.

Economische nut    Bedragen x 1.000 Euro'sBoekwaarde 1-1-2015InvesteringenDesinvesteringenAfschrijvingenCorrectiesBijdragen derdenBoekwaarde 31-12-2015
Gronden en terreinen36.6541.127-1.049-3280036.403
Gronden in erfpacht9.7920-2780009.513
Woonruimten851.961-800-41800828
Bedrijfsgebouwen287.4465.320-4.107-12.4400-478275.741
Grond weg en waterbouwkundige werken16.5005.7260-7150-4.31017.203
Vervoermiddelen1.7096250-484001.850
Machines apparaten en installaties33.8077.353-162-4.6460-11336.239
Overige vaste activa5.020507-375-7370-3654.050
Totaal materiële vaste activa -  Economisch nut391.01222.620-6.771-19.7690-5.266381.827

Toelichting

De investeringen bedragen bijna 23 miljoen euro en bestaan voornamelijk uit: 

  • Gronden & terreinen en Woonruimten: a.g.v. de ingezette strategie 'concentratie vastgoed' (verkoop en sloop in 5 jaren) is vanuit de grondexploitaties voor ruim 3 miljoen euro overgedragen aan het vastgoed (zie ook hoofdstuk 8.4 voorraden). 
  • Bedrijfsgebouwen: bestaat uit onderwijshuisvesting en aanpassingen aan de Van Heek garage.
  • Grond, weg- en waterbouwkundige werken: bestaat voornamelijk uit  vervangingsinvesteringen van parkeerinstallaties.
  • Machines, apparaten en installaties: dit bestaat uit investeringen in ICT (3,2 miljoen euro), de technische installatie in de Van Heek garage (ruim 4 miljoen euro) en overige investeringen.

De desinvesteringen bedragen 6,8 miljoen euro en bestaan voornamelijk uit:

  • Gronden & terreinen en Woonruimten: desinvesteringen a.g.v. de ingezette strategie 'concentratie vastgoed' (verkoop en sloop in 5 jaren) en desinvesteringen op grondkosten bij onderwijsgebouwen zoals De Houwbeek en Het Oosterveld, etc.
  • Bedrijfsgebouwen: voornamelijk de desinsvestering op Oude Markt 26, brede school Bothoven/Velve Lindenhof en andere (school)gebouwen
  • Overige vaste activa: betreft opnieuw Oude Markt 26.

Bijdragen van derden bedragen 5,3 miljoen euro en zijn ontvangen subsidies en opbrengsten uit verkopen. De ontvangen subsidies betreffen o.a. de Quick win subsidie voor projecten zoals Kennispark, Stadsweide en de herstructurering van de haven en subsidies voor  energiebesparende maatregelen, etc.

 

Investeringen met economisch nut waarvoor heffingen worden geheven

De hier genoemde activa bestaan uit investeringen in afvalstoffen en rioleringen. Voor deze activa worden heffingen geheven.

Heffingen    Bedragen x 1.000 Euro'sBoekwaarde 1-1-2015InvesteringenDesinvesteringenAfschrijvingenCorrectiesBijdragen derdenBoekwaarde 31-12-2015
Bedrijfsgebouwen1.20300-141001.062
Grond weg en waterbouwkundige werken93.4553.8060-3.3040093.958
Machines apparaten en installaties04750000475
Totaal materiële vaste activa -  Heffingen94.6594.2810-3.4450095.495

Toelichting

De in 2015 gedane investeringen betreffen afval en rioleringen (conform het GRP).  De afschrijvingen hebben plaatsgevonden conform de nota activeren en afschrijven. 

 

Investeringen met maatschappelijk nut

Investeringen in infrastructurele werken in de openbare ruimte, zoals wegen, pleinen, bruggen, viaducten en parken worden in de regel ten laste van de exploitatie gebracht. Bij raadsbesluit kan hiervan worden afgeweken. Onderstaande tabel bevat de geactiveerde investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk.

Maatschappelijk nut    Bedragen x 1.000 Euro'sBoekwaarde 1-1-2015InvesteringenDesinvesteringenAfschrijvingenCorrectiesBijdragen derdenBoekwaarde 31-12-2015
Gronden en terreinen13700000137
Grond weg en waterbouwkundige werken40.8462.6760-3.1440-3.05937.319
Totaal materiële vaste activa -  Maatschappelijk nut40.9832.6760-3.1440-3.05937.456

Toelichting

De afschrijvingstermijnen zijn vastgelegd in de Nota activeren en afschrijven. Investeringen in wegen worden in 10 jaar afgeschreven, verkeersregelinstallaties in 10 jaar, openbare verlichting in 20 jaar voor armaturen en 40 jaar voor lichtmasten. Bij raadsbesluit kan hiervan worden afgeweken.

De investeringen en afschrijvingen betreffen voornamelijk wegen en openbare verlichting.

Bijdragen van derden bedragen 3,1 miljoen euro. Deze bestaan uit ontvangen subsidies: o.a. de provinciale BDU subsidie (Auke Vleerstraat, Kuipersdijk, Usselerrondwet, etc), de EFRO, etc.

8.3. Financiële vaste activa

De financiële vaste activa zijn opgebouwd uit aan derden verstrekte leningen en belangen in gemeenschappelijke regelingen en deelnemingen. Aan derden verstrekte geldleningen zijn gewaardeerd tegen nominale waarde. De belangen in gemeenschappelijke regelingen en deelnemingen zijn gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of lagere marktwaarde. Duurzame waardeverminderingen van vaste activa worden onafhankelijk van het resultaat van het boekjaar in aanmerking genomen. Zonodig is een voorziening voor verwachte oninbaarheid op de boekwaarde in mindering gebracht. 

Bijdragen aan activa in eigendom van derden worden geactiveerd indien aan de volgende vereisten is voldaan:

  • er is sprake van een investering door een derde;
  • de investering draagt bij aan de publieke taak;
  • de derde heeft zich verplicht tot het daadwerkelijk investeren op een wijze zoals is overeengekomen;
  • de bijdrage kan door de gemeente worden teruggevorderd, indien de derde in gebreke blijft of de gemeente anders recht kan doen gelden op de activa die samenhangen met de investering.

Op de geactiveerde bijdragen aan activa in eigendom van derden wordt afgeschreven als was het actief waarvoor de bijdrage wordt verstrekt in bezit van de gemeente.

Het verloop van de financiële vaste activa in 2015 wordt in onderstaand overzicht weergegeven.

Bedragen x  1.000 Euro's Boekwaarde 1-1-2015 Investeringen Desinvesteringen Afschrijving / Aflossingen Correcties Boekwaarde 31-12-2015
Kapitaalverstekking deelnemingen 300 0 0 0 0 300
Kapitaalverstrekking gemeenschappelijke regelingen 177 0 0 -1 0 175
Kapitaalverstrekking overige verbonden partijen 2.847 0 0 -207 0 2.640
Leningen aan woningbouwcooperaties 16.669 0 0 -2.859 0 13.810
Leningen deelnemingen 1.854 0 0 -111 0 1.743
Leningen overig 9.964 0 0 -2.703 0 7.261
Overige langlopende leningen 40.316 92 0 -626 0 39.782
Overige uitzettingen >= 1 jaar 11.874 477 0 0 -5.814 6.537
Bijdragen aan activa van derden 9.119 0 0 -609 0 8.510
Totaal financiële activa 93.120 569 0 -7.117 -5.814 80.758

 

Toelichting

De financiële vaste activa bestaat uit kapitaalverstrekkingen en leningen. Deze activa neemt met 6,5 miljoen euro af van 93,1 miljoen naar 86,6 miljoen. Deze afname bestaat enerzijds uit aflossingen/afschrijvingen voor 7,1 miljoen euro en anderzijds uit investeringen voor 0,6 miljoen euro.

De investeringen van 0,6 miljoen euro bestaat uit meerdere onderdelen zoals SVN/duurzaamheidsleningen, leningen aan werknemers van de gemeente voor fietsprivé, een lening aan de stichting 'kunst in het volkspark', een ophoging van de lening aan Het Stedelijk Lyseum, etc.

Op de kapitaalverstrekkingen is 0,2 miljoen euro afgeschreven in 2015. Dit gelijk aan de afschrijving in voorgaande jaren. 

De aflossingen van 6,9 miljoen euro zijn gedaan door:

  • Woningcorporaties (2,9 miljoen euro).
  • Deelnemingen zijnde de Enschedese Zwembaden en de Twentse Schouwburg (0,1 miljoen euro).
  • Verbonden partijen zijn GEM Zuiderval (2,5 miljoen euro) en Vitens (0,2 miljoen euro).
  • Diverse aflossingen op de overige leningen die voornamelijk zijn verstrekt aan sportverenigingen (0,6 miljoen euro).
  • Op leningen verstrekt aan derden ter financiering van activa in eigendom van deze derden (0,6 miljoen euro).

In 2015 is een correctie van 5,8 miljoen euro toegepast. Het betreft de rekening courant verhouding met Stichting Volkshuisvesting Nederland (SVN) die in 2015 onder de vorderingen wordt gepresenteerd.

Onder de overige langlopende leningen van 39,8 miljoen euro is de lening FC Twente begrepen voor een bedrag van 17 miljoen. Ten aanzien van deze lening heeft het college in april 2015 de raad geïnformeerd over het feit dat FC Twente tijdelijke uitstel van betaling van aflossing wordt verleend. Daarbij is al aangegeven dat de financiële situatie verbeterd moet worden omdat anders wellicht de licentie van de club wordt ingetrokken in 2016. In dat licht is in 2015 hard gewerkt aan een herfinanciering en verbetering van de financiële situatie. Dit heeft er o.a. toe geleid dat de Raad in december 2015 heeft ingestemd met kaderstelling en voorwaarden waaronder in 2016 een garantstelling van maximaal 32 miljoen euro aan de kredietverschaffer van een maatschappelijke lening aan FC Twente wordt verstrekt. Onderdeel hiervan is de aflossing van bovengenoemde geldlening aan FC Twente voordat de garantstelling definitief wordt afgegeven. In het voorjaar 2016 is gewerkt aan de invulling van de voorwaarden. Op 18 mei 2016 heeft de licentiecommissie van de KNVB het voornemen uitgesproken dat FC Twente degradeert naar de Jupiler Leaque. FC Twente gaat naar verwachting tegen dit voorgenomen besluit in beroep. De beroepsprocedure kan enige tijd duren. Daarom zijn de gevolgen voor de gemeente op dit moment niet bekend.

8.4. Voorraden

Voorraden zijn gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs, eventueel (tijdelijk) afgewaardeerd wanneer de marktwaarde lager is. Een uitzondering hierop vormen de bouwgrond in exploitatie. Deze voorraden worden gewaardeerd tegen netto vervaardigingkosten: de historische kostprijs wordt verhoogd met de gemaakte kosten en verminderd met de opbrengsten uit gronduitgiften, subsidies en bijdragen. De kostprijs bestaat uit de directe kosten en eventueel de aan het werk toe te rekenen indirecte kosten en interest. Voor winstneming op projecten wordt de methode toegepast, waarbij de winsten worden genomen op het moment dat de boekwaarde, rekeninghoudend met nog te maken kosten, negatief wordt. Een negatieve boekwaarde minus nog te maken kosten wordt gezien als gerealiseerde winst. Voor eventuele verwachte negatieve resultaten op projecten wordt zo nodig een voorziening gevormd. Deze zogenaamde verliesvoorziening wordt als waardecorrectie op de voorraad onderhanden werk in mindering gebracht.

Bedragen x 1.000 Euro's20152014
Grond-en hulpstoffen niet in expl. genomen bouwgronden00
Overige grond en hulpstoffen17.57022.817
Onderhanden werk, waaronder bouwgronden in exploitatie58.66852.137
Gereed product en handelsgoederen1911
Totaal voorraden76.25874.965

Grond- en hulpstoffen niet in exploitatie genomen bouwgronden

Niet in exploitatie genomen bouwgronden worden alleen als dusdanig gerubriceerd als er een reëel en stellig voornemen (raadsbesluit) bestaat dat deze in de toekomst zal worden bebouwd. Binnen de gemeente is deze situatie niet van toepassing.

Overige grond- en hulpstoffen

Bedragen
x € 1.000 
Balans-waarde
31-12-2014
Voorziening
voor
afwaardering
en ver-plichtingen
Boek-waarde
31-12-2014 
Her-rubricering
01-01-2015 
Boek-waarde
01-01-2015 
Inves-teringen  Des-inves-teringen  Naar vastgoed-bedrijf  Boek-waarde
31-12-2015 
Voorziening
voor
afwaardering
en ver-plichtingen 
Balans-waarde
31-12-2015
Boek-waarde per m2 
Ruilgronden  14.439 11.176  25.615  -6.514 19.100 238 972 0 18.367 5.507 12.860 18
Te verkopen gronden  8.348 13.924 22.272  6.514 28.786 535 1.422 10.768 17.131 12.454 4.677 13
Algemeen  -2 160 157 0 157 -2 0 0 155 155 0 0
Subtotaal  22.784 25.259  48.043  0  48.043 772 2.394 10.768 35.653 18.116 17.537 15
Overige grond- en hulpstoffen  33 0  33 0 33 0 0 0 33 0 33  
Totaal  22.817 25.259 48.077 0 48.077 772 2.394 10.768 35.686 18.116 17.570  


Toelichting

De balanswaarde is afgenomen en dit wordt voornamelijk veroorzaakt door het overboeken van een aantal panden van het grondbedrijf naar het vastgoedbedrijf. De hier mee gemoeid gaande afname van de balanswaarde bestaat uit een netto overboeking naar het vastgoedbedrijf (zie 8.2 Materiële vaste activa) van 3 miljoen euro. Dit is na verrekening met de daarvoor getroffen voorziening bij het grondbedrijf van 7 miljoen euro. De overige afname wordt veroorzaakt door verkoop van bezit aan derden.

 

Onderhanden werk, waaronder bouwgronden in exploitatie (BIE)

Bedragen
x € 1.000 
Balans-waarde
31-12-2014
Voorziening
voor
afwaardering
en ver-plichtingen
Boek-waarde
31-12-2014 
Her-rubricering
01-01-2015 
Boek-waarde
01-01-2015 
Inves-teringen  Inkomsten  Boek-waarde
31-12-2015 
Voorziening
voor
afwaardering
en ver-plichtingen 
Balans-waarde
31-12-2015
Totaal OHW 52.137 88.844 140.980 0 140.980 9.122 8.595 123.264 64.595 58.668

 

Toelichting

De waardering van de gronden in exploitatie per 31 december 2015 is gebaseerd op de geactualiseerde grondexploitaties volgens het MPG 2016. Deze periodieke actualisatie kan in de toekomst - mede gezien de huidige onzekere marktomstandigheden – leiden tot een aangepaste waardering van de gronden in exploitatie en de hiermee samenhangende voorziening voor negatieve grondexploitaties. Dit geldt ook voor de realisatie van de gehanteerde verkoopprijzen, welke mede op basis van jaarlijkse taxaties tot stand komen. Voor een gedetailleerde toelichting van de gehanteerde uitgangspunten alsmede risico’s en onzekerheden van grondexploitaties verwijzen wij naar paragraaf 3.7 grondbeleid en het MPG 2016. 

Voor inzicht in de uitkomsten van de risicoberekeningen en betekenis voor het weerstandsvermogen wordt verwezen naar paragraaf 4.1 overzicht ruimtelijke projecten en de paragrafen 3.2 weerstandsvermogen en risicobeheersing en 3.7 grondbeleid

De toename van de balanswaarde is te verklaren door het afsluiten van een viertal grondexploitaties en een toename van de gerealiseerde winsten in de grondexploitaties. 

Per 1-1-2016 zijn de verslaggevingsregels voor de grondexploitaties aangescherpt. Dit houdt verband met een tweetal ontwikkelingen, namelijk enerzijds de constateringen en aanbevelingen van de adviescommissie vernieuwing BBV om meer en vergelijkbare informatie over grondexploitaties in de jaarrekening op te nemen en anderzijds de invoering van de vennootschapsplicht voor gemeenten die meer aansluiting tussen de verslaggevingsregels en fiscale regels wenselijk maakt. Hiervoor heeft de commissie BBV de notitie grondexploitaties herzien. Hierbij is nadrukkelijk bepaald dat de wijzigingen voortvloeiend uit deze notitie nog géén effect hebben op de waardering van de bouwgronden in exploitatie (BIE) en de vermogenspositie van de gemeente per ultimo 2015 maar in het verslagjaar 2016 worden verwerkt. De aanscherpingen betreffen vooral de afbakening van grondexploitaties en de aan grondexploitaties toe te rekenen kosten. Naar verwachting zullen deze wijzigingen een lagere waardering van de BIE met zich meebrengen en daarmee een nadelig effect hebben op de financiële positie.

Gereed product en handelsgoederen

De voorraden gereed product betreffen de voorraden relatiegeschenken, eigen verklaringen en gehandicaptenparkeerkaarten.

8.5. Vorderingen

De vorderingen zijn gewaardeerd tegen nominale waarde. De vorderingen zijn verminderd met de voorziening voor oninbare bedragen.

Bedragen x 1.000 Euro's Saldo per   31-12-2015 Voorziening oninbaarheid Boekwaarde 31-12-2015 Boekwaarde 31-12-2014
Vorderingen op openbare lichamen 42.893 2.608 40.285 29.123
Overige vorderingen 23.260 809 22.451 22.935
Totaal vorderingen 66.153 3.417 62.736 52.058

 

Toelichting
De vordering op de openbare lichamen bestaat voornamelijk uit een vordering op het ministerie van Financiën voor het terugvorderen van BTW (17 miljoen euro), een rekening courant met GBT/SVN (13 miljoen euro), een vordering op het ministerie SZW i.v.m. MAU/vangnet uitkering (7 miljoen euro), schatkistbankieren (4 miljoen euro) en diverse vordering op o.a. gemeenten (totaal 2 miljoen euro).

De voorziening voor oninbaarheid, die in mindering is gebracht op de vordering, bestond op 31 december 2015 vooral uit oninbare BBZ vorderingen.

8.6. Liquide middelen

De liquide middelen zijn gewaardeerd tegen nominale waarde.

Bedragen x 1.000 Euro's20152014
Kas1666
Banken4.463280
Totaal liquide middelen4.479346

8.7. Overlopende activa

De overlopende activa zijn gewaardeerd tegen nominale waarde.

Bedragen x 1.000 Euro's20152014
Nog te ontvangen baten8.3502.839
Vooruitbetaalde kosten7.0512.428
Totaal overlopende activa15.4015.267

De belangrijkste posten die opgenomen staan onder de overlopende activa betreffen de nog te ontvangen baten van het Centraal Administratie Kantoor in het kader van de uitvoering van de vernieuwde WMO-taken en de vooruitbetaalde kosten aan de zorgleveranciers, voor de uitvoering van de (jeugd-)zorg taken.

Bij de regionalisering van de Brandweer, zijn afspraken gemaakt omtrent het functioneel leeftijdsontslag van voormalig bandweerpersoneel en de levensloopverplichting voor bandweerpersoneel in dienst van de VRT (=Veiligheids Regio Twente).De afspraken omtrent het functioneel leeftijdsontslag staan verantwoord onder de 'Nog te ontvangen baten' en de levensloopverplichting onder de 'Vooruit betaalde kosten'.

De overlopende activa bestaan in hoofdzaak uit:

Nog te ontvangen baten                     
 Nog te ontvangen van CAK en SVB 4.509
 Nog te ontvangen baten van VRT  506
 Nog te ontvangen overig 3.335
  8.350
   
Vooruitbetaalde kosten  
 Vooruitbetaalde levensloop Bandweer 2.108
 Vooruitbetaalde zorgkosten WMO 4.386
 Vooruitbetaalde kosten overig 557
  7.051

Onder de overlopende activa zijn ook bedragen verantwoord die betrekking hebben op nog te ontvangen voorschotbedragen van Europese of Nederlandse overheidslichamen, ontstaan door voorfinanciering op uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel. Deze overlopende activa staan opgenomen in onderstaande tabel.

Verloop nog te ontvangen bedragen van Europese of Nederlanse overheden Boekwaarde 01-01-2015 Toevoeging Aanwending Boekwaarde 31-12-2015
Ministerie van Veiligheid en justitie - RIEC 147.000     147.000
Provincie Overijssel - Experimenteermiddelen Transitie jeugdzorg 80.000   80.000 0
Totaal 227.000 0 80.000 147.000

8.8. Eigen vermogen

Het eigen vermogen is gewaardeerd tegen nominale waarde.

Bedragen x 1.000 Euro's Stand per 1-1-2015 Rente Stortingen Onttrekkingen Stand per 31-12-2015
Algemene reserve 14.784 -545 22.383 10.759 25.862
Maatschappelijke ondersteuning 4.100 43 5.115 2.302 6.956
Versterken economie 12.144 0 5.414 1.509 16.049
Duurzame leefomgeving 9.117 134 3.120 1.856 10.514
Dienstverlening en financieel beleid 64.991 1.746 10.472 35.618 41.590
Eigen vermogen 105.136 1.378 46.503 52.044 100.972
Gereal.resultaat 2015         7.875
Eigen vermogen         108.847

 

Het eigen vermogen bestaat uit de reserves en het nog te bestemmen resultaat van de rekening 2015.

Over het jaar 2015 is een afname van de reservepositie te zien van 4,2 miljoen euro. De reservemutaties voor 2 onderdelen springen eruit.

Allereerst de ontwikkeling van de Algemene reserve. Deze neemt toe met 11 miljoen. Dit is vooral te verklaren door de storting van het netto rekeningresultaat uit 2014 in deze reserve. Dit rekeningresultaat is in de kolom "stand per 1-1-2015" verantwoord onder het programma Dienstverlening en financieel beleid.

Daarnaast verslechtert de reservepositie van het programma Dienstverlening en financieel beleid met 22 miljoen euro. Dit wordt allereerst veroorzaakt door de genoemde overboeking van het rekeningresultaat 2014 naar de Algemene reserve. Daarnaast zijn er dalingen te zien in meerdere reserves conform de aangekondigde reserveontwikkeling in de Programmabegroting 2015-2018. Het betreft de reserves Majeure stedelijke investeringen, Innovatiefonds, Vastgoed en de reserve Onderwijshuisvesting.

Voor een specificatie van de afzonderlijke reserves verwijzen wij naar de staat van reserves, opgenomen in Hoofdstuk 9.1.

8.9. Voorzieningen

Voorzieningen dienen naar beste inschatting dekkend te zijn voor de achterliggende verplichtingen en risico's. Ze mogen niet groter of kleiner zijn dan de geschatte omvang van de verplichtingen en risico's waarvoor ze gevormd zijn.
Voorzieningen worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Uitzondering geldt voor een aantal voorzieningen waarbij het tijdsaspect een betekenisvolle rol speelt. Deze voorzieningen worden gewaardeerd tegen contante waarde.

Bedragen x  1.000 Euro'sStand per 1-1-2015DotatiesVrijvalBestedingenStand per 31-12-2015
Maatschappelijke ontwikkeling5110462490
Versterken economie1.021-10220800
Duurzame Leefomgeving14.28488201.85113.314
Dienstverlening en financieel beleid32.6938.938543.60837.968
Afgesloten voorzieningen00000
Voorzieningen48.5089.8195165.72852.082

Toelichting
De stand van de voorzieningen is over het jaar 2015 met 3,5 miljoen euro toegenomen.

Over de programma's gezien zijn de volgende ontwikkelingen te onderkennen. Er is een vrijval van voorzieningen binnen het programma Maatschappelijke ontwikkeling. De vrijval heeft betrekking op het product sport- en wijkaccommodaties. Dit product is overgedragen van het programma Maatschappelijke Ondersteuning naar het programma Dienstverlening en Financieel beleid. Bij de overdracht zijn de voorzieningen vrijgevallen en conform het besluit in de Zomernota 2015, toegevoegd aan de reserve Sport.

De stand van de voorzieningen voor het programma Dienstverlening en financieel beleid zijn toegenomen. De toename is vooral toe te schrijven aan de groei van de voorzieningen die zijn gevormd voor het opvangen van verliezen uit de ontwikkeling van bedrijventerreinen, zoals het Regionaal Bedrijventerrein Twente (RBT) en de Zuiderval.

De toevoeging aan de voorziening RBT is gebaseerd op het voorstel van het Dagelijks Bestuur RBT inzake aanpassing van de belangenverhouding, organisatiestructuur en grondexploitatie. Omdat er nog geen overeenstemming is over deze concept-grondexploitatie en de verdeling van het tekort bestaat er ten tijde van het opmaken van de gemeenterekening nog onzekerheid over de hoogte van deze voorziening. Het Dagelijks Bestuur is nog volop bezig met het uitwerken van verschillende opties voor het wegnemen van knelpunten en andere belangenverhoudingen om tot overeenstemming te komen.

Voor een specificatie van de voorzieningen verwijzen wij u naar de staat van voorzieningen, opgenomen in Hoofdstuk 9.2.

8.10. Vaste schulden met een rentetypische looptijd van één jaar of langer

De vaste schulden zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde (hoofdsom) verminderd met het totaal van de gedane aflossingen. De vaste schulden hebben een rentetypische looptijd van één jaar of langer.

Bedragen x 1.000 Euro'sStand per  01-01-2015ToevoegingenAflossingenOverige mutatiesStand per  31-12-2015
Obligatieleningen5700056
Onderhandse leningen van binnenl. pensioenf./verzekeringsins20.00000020.000
Onderhandse leningen binnenl. banken en overige fin. instell433.452058.8920374.560
Onderhandse leningen van binnenlandse bedrijven00000
Onderhandse leningen van overige binnenlandse sectoren779000779
Onderhandse leningen van buitenl. inst. fondsen, banken, etc34.00000034.000
Door derden belegd00000
Onderhandse lening openbare lichamen19.000015.00004.000
Waarborgsommen209-1020197
Totaal vaste schulden507.497-1073.8930433.594

Toelichting
In 2015 zijn geen nieuwe langlopende leningen afgesloten. De aflossingen bedroegen 73,9 miljoen euro. De aflossingsverplichting voor 2016 is opgenomen in het saldo per 31 december 2015 en niet afzonderlijk gepresenteerd onder de kortlopende schulden. 

De totale rentelast voor de vaste schulden bedroeg 19 miljoen euro in 2015. Onder de kortlopende schulden is de verplichting van de in 2016 af te wikkelen rente opgenomen van in totaal 9 miljoen euro. 

8.11. Kortlopende schulden

De kortlopende schulden worden gewaardeerd tegen nominale waarde.

Bedragen x 1.000 Euro's20152014
Kasgeldleningen o/g70.0000
Bank en girosaldi013.559
Overig50.81944.797
Vlottende Schulden120.81958.356

Toelichting
Onder de kortlopende schulden is een kasgeldlening opgenomen van 70 miljoen euro. Onder de overige kortlopende schulden staan de volgende grote posten:

Verplichtingen WMO en jeugdzorg 14,2 miljoen
Nog af te dragen rente over 2015  9,4 miljoen
Terug te betalen rijksbijdragen voor SW    7,7 miljoen
BBZ Hengelo 6,6 miljoen

Deze posten worden in de loop van 2016 afgewikkeld.

8.12. Overlopende passiva

De overlopende passiva zijn gewaardeerd tegen nominale waarde.

Bedragen x 1.000 Euro's20152014
Nog te betalen kosten8.2194.475
Vooruitontvangen baten18.38819.540
Overig12.4848.986
Overlopende passiva39.09033.001

Toelichting
De post 'nog te betalen kosten' is in 2015 toegenomen met bijna 4 miljoen euro. Deze toename is toe te schrijven aan de uitbreiding van de gemeentelijke taken in de jeugdzorg en WMO begeleiding. Zie verdere specificatie in de toelichting hieronder.

De post 'overig' is in 2015 met 3,5 miljoen euro toegenomen. Deze post 'overig' van 12,5 miljoen euro bestaat vooral uit de betalingen aan crediteuren.

Toelichting  'vooruitontvangen baten'

Vooruit ontvangen baten  
Door overheid verstrekte gelden 16.712
Overig 1.677
Totaal 18.388

Onder de overlopende passiva staan ook van de EU, Rijk en provincie ontvangen voortschotbedragen voor specifieke doeluitkeringen opgenomen die dienen ter dekking van lasten in volgende begrotingsjaren. Deze bedragen zijn opgenomen in onderstaande tabel. 

Verloop door overheid verstrekte gelden  Boekwaarde
1-1-2015
Toevoeging Aanwending Boekwaarde
31-12-2015
Regeling        
Provincie Overijssel 9.615 1.120  1.597 9.138
Investeringsbudget Landelijk Gebied 178   178 0
Eschmarke land en stad 27    27 0
Knelpunten lange afstanden 46    46 0
Cultuur makelaar 75   75 0
Smartlab Polaroid 6     6
Wonen zorg en welzijn 491  230 491 230
Provincie breedtesport 2013-2014 134   134 0
Lang zult u wonen 147   147 0
Transitie en transformatie Jeugdzorg overijssel 669     669
Programma Netwerkstad Twente 7.000  150   7.150
Positie wijkverpleegkundige 256   230 26
Havengebied leefkwaliteit bedrijventerreinen 93     93
Energieloket Enschede/Losser 144   69 75
Sloop DCW complex 180   180 0
Jacobuskwartier 80     80
Historie Vliegveld 60     60
Eschmarke land en stad 29   20 9
Duurzaam Veilig 0 667   667
Lang zult u leven  0 73   73
         
Ministeries 7.060 3.494 3.031 7.523
BZK inzake RIEC 492   87 405
Participatiebudget, liquidatie SPVE 263   263 0
Veiligheidshuis 20     20
Woninginbraken 28     28
Joodse instellingen 38     38
OCW Onderwijsachterstandenbeleid 2.707 501  117 3.091
WWB-gelden  235 292  207 320
Wwik 76     76
VROM geluidsbelastingkaart 268     268
Emancipatiebeleid 10     10
Urma 13     13
BZK GSB III 1.684   1.258 426
Woning ipsv Lipperkerkstr 124     124
Centrum Stadsveld 28     28
Ex gedetineerden 57   57 0
Ministerie WWI Soc econ prog Wesselerbrink 985   985 0
Eigen Kracht 30   30 0
RMC schoolverlaters 2   2 0
BBZ 2015 0 404   404
Roma kinderen 0 35   35
Lang gezond 0 26   26
Herstructurering WSW 0 1.590   1.590
ESF jongerenoffensief 0 646   646
OCW educatieregeling 0   25 -25
         
Regio Twente  606 46 567 51
DVM RIT Mobil 31-12 128   128 0
I Zone 31-12 408   408 0
Fietsenstalling muziekkwartier 34    34 0
Ondernemersloket 36   31 5
Veiligheidshuis Twente 0 46    46
         
Totaal 17.281 4.660 5.229 16.712

 

8.13. Niet uit de balans blijkende verplichtingen

Gewaarborgde geldleningen

Omschrijving (bedrag x 1.000 euro) Hoofdsom per 01-01-2015 Correcties per 01-01-2015 Nieuwe leningen Aflossingen Hoofdsom per 31-12-2015
Garanties 40.220  0  300 10.335 30.185

Toelichting

Gewaarborgde leningen Stand 01-01-2015 Correcties 01-01-2015 Nieuwe garanties Aflossingen Stand 31-12-2015
Gegarandeerde geldleningen aan:          
- Verbonden partijen  10.274      6.884  3.390
- Bejaardenoorden 19.239     2.674  16.565
- Onderwijs 9.340     640  8.700
- Sport 969    300  39 1.230
- Kunst/Cultuur 7     7  0
- Overig 391      91  300
  40.220    300 10.335 30.185

Dit betreft voornamelijk leningen ter financiering van bejaardencentra, gezondheidszorg en sociale woningbouw. Bij deze leningen staat de gemeente voor 100 procent van het vermelde saldo garant. De overige garantstellingen betreft een aantal garantstellingen waarbij de gemeente niet garant staat voor geldleningen maar voor bijvoorbeeld rekening-courant kredieten. Ook hier staat de gemeente voor 100 procent van het vermelde saldo garant.

Daarnaast heeft de gemeente nog verplichtingen op het gebied van de WSW en de WEW:

  • Het WSW staat voor het Waarborgfonds Sociale Woningbouw. Bij deze leningen treedt de Gemeente Enschede op als achtervang. Dit betekent dat indien een corporatie niet aan haar betaalverplichtingen kan voldoen allereerst het WSW gehouden is om de betalingen te verrichten. Slechts indien het WSW niet in staat is om deze verplichtingen te voldoen zal de gemeente renteloze leningen aan het WSW moeten verstrekken zodat het fonds alsnog aan de claims kan voldoen. Overigens heeft het WSW momenteel de hoogst mogelijke kredietstatus (triple A) dus is het niet erg waarschijnlijk dat het WSW van deze mogelijkheid gebruik zal maken.
  • Het WEW staat voor het Waarborgfonds Eigen Woningen. Dit betreft de Nationale Hypotheek Garanties die worden verstrekt aan particulieren. Hier gelden dezelfde regels als bij het WSW. De gemeente is slechts achtervang.

 

Verlofuren
Voor arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van een jaarlijks vergelijkbaar volume wordt geen voorziening getroffen of op andere wijze een verplichting opgenomen. Deze personele lasten worden verantwoord in het jaar waarin de uitbetaling plaatsvindt. Daarbij moet worden gedacht aan overlopende vakantiegeld- en (spaar)verlofaanspraken.

  • Vakantiegeld: 3,4 miljoen euro 
  • Spaar- en restantverlof: 4,1miljoen euro 

Overige
Naast bovengenoemde verplichtingen is de gemeente voor een aantal toekomstige jaren verbonden aan verschillende, niet uit de balans blijkende, financiële verplichtingen. De belangrijkste betreffen:

  • huurovereenkomsten;
  • onderhoud- en serviceovereenkomsten;
  • overige opdrachten die in 2015 aan derden zijn verstrekt en in 2016 en volgende jaren worden uitgevoerd.

8.14. Schatkistbankieren

De gemeente is verplicht om overtollige middelen, boven het drempelbedrag, onder te brengen bij het ministerie van financiën via het zogenaamde schatkistbankieren. Eventuele overtollige middelen  mogen niet worden belegd bij andere partijen. Onder voorwaarden mogen wel leningen worden verstrekt aan andere decentrale overheden.

Het drempelbedrag bedroeg 4,1 miljoen euro in 2015. Uit de onderstaande tabel blijkt dat de gemeente in 2015 regelmatig een positief banksaldo had. De bedragen boven het drempelbedrag zijn tijdelijk ondergebracht bij de schatkist. Daarmee is voldaan aan de verplichtingen vanuit het schatkistbankieren.

 

(x 1.000 euro) 1e kwartaal 2e kwartaal 3e kwartaal 4e kwartaal
Buiten schatkist aangehouden bedragen 234  2.043  1.437  2.356 
Toegestaan drempelbedrag 4.119 4.119  4.119  4.119 
Ruimte onder het drempelbedrag  3.886 2.076  2.682  1.763 
Overschrijding drempelbedrag