2. Financieel middelenkader

In dit hoofdstuk geven we eerst een actualisatie van het middelenkader (2.1). In paragraaf 2.2 geven we een overzicht van de structurele dekkingsmaatregelen waarover de Raad bij de programmabegroting een besluit neemt. In paragraaf 2.3 lichten we de incidentele bezuinigingen toe. Tot slot beschrijven we kort de ontwikkelingen in het Gemeentefonds in paragraaf 2.4.

2.1. Actualisering van het middelenkader

In het middelenkader geeft het college concrete invulling aan de doelstelling voor een toekomstbestendig Enschede. Daarom presenteert het een sluitend middelenkader met daarin ruimte voor een veranderbudget om de financiële positie van Enschede te verbeteren.

Om tot een sluitend middelenkader te komen moet het college een pakket dekkingsmaatregelen voorstellen. Op 1 juli, het meest recente moment dat de Raad werd geïnformeerd over het middelenkader, was er nog een opgave van -1,7 miljoen euro voor 2015 en -1,6 miljoen euro voor 2016. Door een aantal externe ontwikkelingen is de opgave vergroot met -5,9 miljoen in 2015, -1,7 miljoen in 2016, -2,4 miljoen in 2017 en -2,5 miljoen euro vanaf 2018. De nadelige effecten komen vooral voort uit de kosten van de CAO loonsverhoging (2 miljoen euro meer uitgaven) en een nadelige wijziging van het Gemeentefonds (-2,2 miljoen euro in 2015). Met de aanvullende maatregelen van 7,6 miljoen in 2015, 3,3 miljoen in 2016, 2,4 miljoen in 2017 en 0,2 miljoen euro in 2018, bereikt het college een sluitend saldo in de programmabegroting. De aanvullende maatregelen bestaan uit een bijstelling van de ramingen, inzet van stelposten en aanvullende bezuinigingen. Een toelichting op de bijstelling van de ramingen en stelposten staat in deze paragraaf bij de post "Loon/prijsbijstellingen, treasury en lokale lasten". De aanvullende bezuinigingen worden toegelicht in paragrafen 2.2 en 2.3 onder de naam "pakket aanvullende maatregelen september 2014".

Wijziging Middelenkader in miljoen euro vanaf 1-7-2014	2015	2016	2017	2018
Stand middelenkader 1 juli 2014	-1,7	-1,6	0,7	2,4
Aanvullende opgave	-5,9	-1,7	-2,4	-2,5
Aanvullende maatregelen	7,6	3,3	2,4	0,2
Totaalsaldo Programmabegroting	0	0	0,7	0,1

Het startpunt van het middelenkader is de Programmabegroting 2014-2017. Alle getallen in het onderstaande overzichten zijn wijzigingen ten opzichte van de Programmabegroting 2014-2017. In het middelenkader maken we een onderscheid tussen uitgaven die jaarlijks terugkeren (structurele uitgaven) en uitgaven die we eenmalig moeten doen (incidentele uitgaven). De structurele uitgaven dekken we met middelen waarover we jaarlijks kunnen beschikken (structurele dekking). De incidentele uitgaven mogen we dekken met middelen die we maar één keer kunnen inzetten (incidentele dekking). Het volledige middelenkader 2015-2018 vindt u in de onderstaande tabel.

Middelenkader in miljoen euro	2015	2016	2017	2018
Loon/prijsbijstellingen, treasury en lokale lasten	-0,2	-0,7	-0,6	-0,5
Netto mutatie Gemeentefonds	-0,3	6,5	6,5	3,2
Structurele uitgaven	-3,5	-4,2	-4,6	-4,5
Veranderbudget voor reductie schulden en risico’s	-0,5	-2,0	-2,0	-1,5
Totale structurele opgave	-4,6	-0,4	-0,7	-3,3
Structurele dekking	1,8	3,0	4,3	5,6
Structureel saldo	-2,8	2,6	3,6	2,3
Incidentele uitgaven	-7,7	-3,3	-5,0	0
Incidentele dekking	8,2	0,7	2,0	0
Verschuiving incidentele uitgave	2,25			-2,25
Totaal saldo Programmabegroting 2015-2018	0	0	0,7	0,1

Een (+) verbetert het saldo een (-) verslechtert het saldo. NB: Vanwege afrondingsverschillen kan een optelling met 0,1 afwijken.

Hieronder geven we per post een toelichting:

Loon/prijsbijstellingen, treasury en lokale lasten

Conform de CAO afspraken stijgen de lonen met gemiddeld 2% waardoor de werkgeverslasten met 2,0 miljoen toenemen. Daarnaast heeft de gemeente een knelpunt van 1 miljoen euro aan werkgeverslasten. De gemeente heeft minder personeel aan het begin van een salarisschaal, doordat de instroom van nieuw personeel beperkt is. Voor de prijsstijgingen past de gemeente een indexatie van 1,25% toe, wat neerkomt op ongeveer 1,0 miljoen. Bij elkaar opgeteld moet de gemeente ongeveer 4 miljoen euro uitgeven aan loon- en prijsstijging. Tegenover deze uitgaven heeft de gemeente structurele middelen gereserveerd om loon-prijsstijgingen op te vangen. In 2015 wordt 2,85 miljoen ingezet vanuit de stelpost loonprijscompensatie en vanaf 2016 ongeveer 3 miljoen euro. Per saldo leidt de bijstelling van lonen en prijzen tot een structureel nadeel van -1,15 miljoen euro.
De verlaging van de interne omslagrente van 5% naar 4,5% leidt tot een nadeel van 1 miljoen euro bij treasury, doordat de rente-inkomsten lager uitvallen. Dit nadeel wordt voor 0,6 miljoen euro gecompenseerd door de lage rentestand, waardoor de gemeente goedkopere leningen kon afsluiten. Daarnaast leidt de lagere omslagrente tot een structureel voordeel binnen de ‘gesloten systemen’ van het Grondbedrijf, Vastgoedbedrijf, Parkeerbedrijf, riolering en afvalstoffen. Het voordeel bij riolering kan voor 0,35 miljoen benut worden voor compensatie aan het treasury-kader, doordat er meer uitvoeringskosten van het GBT aan de rioolheffing toegerekend kunnen worden. Tot slot ontvangt de gemeente in 2015 0,2 miljoen extra dividend van Twente Milieu. Per saldo leidt dit tot een treasury-kader van +0,2 miljoen euro in 2015, -0,25 miljoen in 2016 en ongeveer 0 in de jaren daarna.
Conform de afspraken uit het coalitieakkoord wordt de opbrengst van de OZB geïndexeerd tegen het geldende inflatiepercentage van 1,25%. Hierdoor neemt de opbrengst met 0,4 miljoen euro toe. Daarnaast is een aantal ramingen van lokale lasten geactualiseerd, wat netto leidt tot 0,35 miljoen euro meer inkomsten, zonder dat er sprake is lastenverhogingen. Per saldo neemt de opbrengst met +0,75 miljoen euro toe.
Per saldo is er op de externe effecten van loon/prijsbijstellingen, treasury en lokale lasten een nadelige reeks van -0,2 miljoen euro in 2015, daarna uitkomend op -0,5 miljoen vanaf 2018.

Netto mutatie Gemeentefonds
De netto mutatie van het Gemeentefonds valt voor Enschede -0,3 miljoen euro uit in 2015. De jaren daarna is een gunstige reeks van 6,5 miljoen in 2016 en 2017 en 3,2 miljoen vanaf 2018. In de paragraaf over het Gemeentefonds volgt een nadere toelichting.

Structurele uitgaven

De knelpunten, die in de Financiële Foto 2014 genoemd zijn, hebben een structureel nadelig effect van -1,4 miljoen euro in 2015, toenemend naar -1,6 miljoen vanaf 2017. Het gaat om de kosten voor areaaluitbreiding openbare ruimte, organisatie van verkiezingen en wegvallende inkomsten uit projecten.
De extra inzet uit het coalitieakkoord leidt tot 2,1 miljoen euro aan intensiveringen in 2015, oplopend naar 2,8 miljoen vanaf 2016. De coalitie zet de intensiveringen onder meer in voor duurzaamheid, de kwaliteit van onderwijs, preventiebeleid jongeren, maatschappelijke initiatieven tegen sociaal isolement, ouderenbeleid, waaronder gratis OV voor 70-plus, valpreventie, proeftuinen in de wijk, wijkbudgetten, versterken van de communicatie met de inwoners, bestuurlijke vernieuwing en kwaliteit openbare ruimte, door een gefaseerde invoering van alternatieve methodes voor onkruidbestrijding. Naar aanleiding van een amendement op de programmabegroting zijn voor het project Valpreventie ook voor 2015 middelen ad 50.000 euro beschikbaar gesteld, dit bedrag wordt voor 2015 éénmalig gedekt uit de reserve Wijkbudgetten.
Per saldo leiden de knelpunten en intensiveringen tot een structureel effect van -3,5 miljoen euro in 2015, uitkomend op -4,5 miljoen euro vanaf 2018.

Veranderbudget voor reductie schulden en risico’s
In het coalitieakkoord is structurele ruimte gereserveerd om de financiële positie van de gemeente Enschede te verbeteren. Dit wordt uitgewerkt in een programma voor reductie van risico’s en schulden. Het gaat om een structurele reeks van 0,5 miljoen in 2015, 2 miljoen in 2016 en 2017 en 1,5 miljoen vanaf 2018.

Totale structurele opgave
De bovenstaande effecten leiden tot een structurele opgave van -4,6 miljoen euro in 2015, -0,4 miljoen euro in 2016, -0,7 miljoen euro in 2017 en -3,3 miljoen euro vanaf 2018. Hiervoor moet structurele dekking gevonden worden.

Structurele dekking

In het coalitieakkoord is een pakket aan structurele bezuinigingsmaatregelen opgenomen, waarmee de gemeente in 2015 een structurele bezuiniging van 1,3 miljoen euro heeft voorgesteld. Daarna loopt de opbrengst van het bezuinigingspakket op naar 5,3 miljoen euro vanaf 2018. In paragraaf 2.2 zijn de bezuinigingsmaatregelen toegelicht.
Vanwege de verhoging van de structurele opgave stelt het college aanvullende structurele dekkingsmaatregelen voor. Hiermee wordt het pakket structurele dekking verhoogd met 0,6 miljoen euro in 2015, aflopend naar 0,3 miljoen vanaf 2018.
Bij elkaar opgeteld bedraagt de totale structurele dekking 1,8 miljoen euro in 2015, oplopend naar 5,6 miljoen euro vanaf 2018.

Structureel saldo
Het structureel saldo is in 2015 met -2,8 miljoen euro niet sluitend. Vanaf 2016 ontstaat een ruim structureel saldo van 2,6 miljoen euro. Daarmee wordt het middelenkader vanaf 2016 materieel sluitend gemaakt en voldoet het aan de criteria van het financieel toezichtkader van de provincie Overijssel.

Incidentele uitgaven

Voor 2015 zijn er drie incidentele knelpunten: De verhoging van het eigen risico MAU naar 5% levert een nadeel op van -1,87 miljoen euro, een tekort op de Spinnerij een knelpunt van -0,64 miljoen en onderwijshuisvesting -1,7 miljoen euro. Bij elkaar opgeteld gaat het ongeveer om -4,2 miljoen euro. Op deze drie dossiers heeft het college bijsturingsmaatregelen genomen, waardoor deze knelpunten zich in 2015 voordoen. De bijsturing betreft onder andere het Ontwikkelplan MAU, dat mede door het Ministerie van SZW is geaccordeerd, de afwaardering van de Spinnerij, waarvoor bij het coalitieakkoord middelen zijn gereserveerd en een verlaging van het investeringsplafond onderwijshuisvesting tot de wettelijk noodzakelijke maatregelen.
In het coalitieakkoord is ruimte gemaakt voor incidentele intensiveringen van 3,5 miljoen euro in 2015, 3,2 miljoen in 2016 en 5 miljoen in 2017. Deze intensiveringen zet het college in op de prioriteit om meer Enschedeërs aan het werk te helpen en voor een Bruisende Binnenstad, door middelen toe te voegen aan het Actieprogramma Binnenstad. Daarnaast wordt 3 miljoen euro gereserveerd om nadelige effecten van de exploitatie van de Spinnerij zoveel mogelijk te reduceren.
Bij elkaar opgeteld is de incidentele opgave -7,7 miljoen euro in 2015, -3,3 miljoen euro in 2016 en -5 miljoen in 2017.

Incidentele dekking

In het coalitieakkoord is een pakket incidentele dekkingsmaatregelen opgesteld, met een opbrengst van 5,6 miljoen euro in 2015 en 2 miljoen euro in 2017. De opbrengst komt met name door inzet van reserves en enkele minder omvangrijke besparingen op bedrijfsvoeringsbudgetten. Dit pakket wordt nader toegelicht in paragraaf 2.3.
Daarnaast stelt het college een aantal aanvullende incidentele dekkingsmaatregelen voor van 2,6 miljoen euro in 2015 en 0,7 miljoen euro in 2016. Ook deze maatregelen zijn in paragraaf 2.3 toegelicht.
Bij elkaar opgeteld ligt er voor het middelenkader een pakket van 8,2 miljoen euro incidentele dekking in 2015, 0,7 miljoen in 2016 en 2 miljoen in 2017.

Verschuiving incidentele uitgave
Voor 2015 heeft Enschede een afdracht van 3,2 miljoen euro geraamd voor infrastructurele werken (onder meer ontsluiting, ondergronds) direct rondom het plangebied ADT. De verwachting is dat dit bedrag niet volledig nodig is in 2015. Het voorstel is een bedrag van 2,25 miljoen euro als dekkingsmiddel in te zetten in 2015 en dit bedrag beschikbaar te stellen in 2018.

Totaalsaldo Programmabegroting 2015-2018
Door de bovenstaande incidentele effecten te verrekenen met het structureel saldo ontstaat over alle jaren in het middelenkader een sluitend totaalsaldo van 0 in 2015 en 2016, +0,7 miljoen euro in 2017 en +0,1 miljoen euro in 2018. Hiermee heeft Enschede een sluitend middelenkader. De positieve saldi worden aan de algemene reserve toegevoegd, waarmee het weerstandsvermogen wordt verbeterd.

Keuzeruimte
Voor de behandeling van de programmabegroting in de Raad is er voor 2015 incidentele keuzeruimte beschikbaar in het huidige overschot van circa 600.000 euro in de reserve wijkbudgetten. Om deze keuzeruimte te behouden, wordt de ruimte in de reserve wijkbudgetten niet benut als dekkingsmaatregel in het middelenkader.

In amendement B heeft de Raad besloten dat van de zogenaamde vrije keuzeruimte in de Programmabegroting:

228.000 euro beschikbaar wordt gesteld als vrije keuzeruimte aan wijkgerelateerde activiteiten of aan voorstellen ingebracht door initiatieven van wijkbewoners;
het restant (372.000 euro) wordt behouden in de reserve wijkbudgetten in afwachting van een gevraagd nieuw beheerssysteem dat ontwikkeld moet worden in 2015 zoals in de toelichting van het amendement is omschreven;

Conform de beschikking wordt het totale bedrag wijkbudgetten voor 2015 gegarandeerd, indien daar aanspraak op wordt gemaakt.

2.2. Structurele bezuinigingen

In deze paragraaf staat een totaaloverzicht van de bezuinigingsmaatregelen die bij de programmabegroting worden vastgesteld. Het betreft voor een gedeelte de maatregelen die in paragraaf 2.1 als dekkingsmiddelen voor het middelenkader worden opgevoerd. Daarnaast staan bezuinigingen uit de voorgaande Programmabegroting 2014-2017 in deze paragraaf benoemd. Vorig jaar heeft de Raad namelijk kennisgenomen van het bezuinigingspakket 2015-2017 in de Programmabegroting 2014-2017. Bij de coalitie-onderhandelingen is afgesproken dat dit pakket doorgevoerd wordt, met uitzondering op de bezuinigingen op wijkbudgetten en brede talentontwikkeling. De omvang van dit bezuinigingspakket loopt op naar 15,3 miljoen euro in 2018. Als een van deze bezuinigingen niet wordt ingevuld, heeft dat een nadelig effect op het middelenkader in paragraaf 2.1.

Overzicht structurele bezuinigingen

In miljoen euro’s	2015	2016	2017	2018
Keuzenota 2015-2017 en Programmabegroting 2014-2017	9,0	12,2	15,3	15,3
Coalitieakkoord 2014-2018 en pakket aanvullende maatregelen sept '14	1,8	3,0	4,3	5,6

In deze paragraaf worden alle bezuinigingsmaatregelen kort toegelicht. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt tussen bezuinigingen die voorgesteld zijn tijdens de vorige coalitieperiode (Keuzenota 2015-2017 en Programmabegroting 2014-2017) en die bij deze programmabegroting worden voorgesteld (Coalitieakkoord 2014-2018 en pakket aanvullende maatregelen sept 2014).

Maatschappelijke ondersteuning

Bezuinigingsmaatregel (in 1.000 euro)	Bron	2015	2016	2017	2018
Welzijn	Keuzenota 2015-2017	775	775	775	775
Verdere bundeling activiteiten welzijn	Coalitieakkoord 2014-2018		300	400	500
Maatschappelijke opvang - alternatief	Programmabegroting 2014-2017	130	130	130	130
Taakstelling bedrijfsvoering Stadsbank	Programmabegroting 2014-2017	200	200	200	200
Meer focus inkomensondersteuning	Coalitieakkoord 2014-2018	800	1.000	1.200	1.400
Speciaal vervoer	Coalitieakkoord 2014-2018			250	500
Totaal		1.905	2.405	2.955	3.505

Toelichting

Welzijn/verdere bundeling activiteiten welzijn
Een besparing van 775.000 euro op activiteiten en diensten gericht op welzijn, activering en maatschappelijke dienstverlening. In aansluiting daarop is in het Coalitieakkoord 2014 – 2018 van het huidige college een aanvullende bezuinigingstaakstelling van 300.000 euro in 2016 oplopend naar 500.000 euro in 2018 opgenomen om te komen tot een structureel sluitende meerjarenbegroting. Met het Raadsvoorstel “Budget Burgerkracht en invulling bezuiniging welzijn” geeft het College invulling aan deze bezuiniging. Het gaat daarbij onder meer om beëindiging van subsidierelaties (onder meer Stichting Informele Zorg Twente, ALIFA) en door een wijziging in de dekking, namelijk minder inzet vanuit de algemene middelen en een aanvulling uit de nieuwe middelen vanuit de WMO 2015 en Jeugdhulp (onder andere de maatjesprojecten vanaf 2015 uit budget WMO 2015 en Jarabee Dug-Out uit budget Jeugdhulp).

Maatschappelijke opvang – alternatief (Aanvullingen)
Binnen het product Maatschappelijke Opvang wordt door een taakstellende korting op het totale activiteitenpakket van Tactus invulling gegeven aan de taakstelling.

Taakstelling bedrijfsvoering Stadsbank/Meer focus inkomensondersteuning
Deze taakstelling is doorgevoerd in de begroting vanaf 2015. In het beleidskader 2015-2018 is de taakstelling in het budgettaire kader verwerkt. Het nieuwe beleidskader wordt separaat aan de gemeenteraad ter besluitvorming voorgelegd.

Speciaal vervoer
Enschede geeft circa 3,3 miljoen euro uit aan collectief vervoer in het kader van de WMO en 2,3 miljoen euro aan leerlingenvervoer. Samen met de regio wordt onderzocht of een deel van het speciale vervoer door het reguliere OV overgenomen kan worden.

Versterken economie

Bezuinigingsmaatregel (in 1.000 euro)	Bron	2015	2016	2017	2018
Dienstverlening werkplein	Keuzenota 2015-2017	350	350	350	350
Regionale samenwerking economie beleid	Keuzenota 2015-2017	80	160	250	250
Niet wettelijke taken onderwijs	Keuzenota 2015-2017	200	200	200	200
Krimp team leerplicht	Keuzenota 2015-2017	100	100	100	100
Verlagen uitgaven aan verkeersprojecten en onderzoek	Keuzenota 2015-2017	450	460	460	460
Werkbudget economisch beleid	Programmabegroting 2014-2017	50	50	50	50
Leerlingenvervoer naar wettelijke grens	Programmabegroting 2014-2017	100	100	100	100
Gemeentelijke subsidie voor peuterarrangementen	Programmabegroting 2014-2017	200	200	200	200
Onderbrengen functie Volksuniversiteit bij bibliotheek	Coalitieakkoord 2014-2018		200	200	200
Financiering preventiebeleid jongeren vanuit budget peuterspeelzalen	Pakket aanvullende maatregelen september 2014	100	200	200	200
Gelijkstellen speciale vervoersvergoeding VSO leerlingen	Pakket aanvullende maatregelen september 2014	50	50	50	50
Natuur- en Milieueducatie	Pakket aanvullende maatregelen september 2014	20	20	20	20
Verkeersprojecten	Coalitieakkoord 2014-2018	200	200	200	200
Totaal		1.900	2.290	2.380	2.380

Toelichting

Dienstverlening werkplein
Door het samenvoegen van taken aan de voorkant (diagnose en claimbeoordeling) en door te gaan naar selfservice en het leveren van meer maatwerk in de begeleiding en door training is meer efficiency mogelijk. De bezuiniging is doorgevoerd in de formatie.

Regionale samenwerking Economie en beleid.
Samenwerking met andere gemeenten is opgestart. De personele bezuiniging voor 2015 is doorgevoerd in de formatie.

Niet wettelijke taken onderwijs
We verkleinen de gemeentelijke inzet op het gebied van onderwijsbegeleiding. Onze inspanning is erop gericht de effecten hiervan deels op te vangen. Dit doen we door een herschikking voor te stellen in het budget voor niet-wettelijke taken. Hieruit wordt zowel de Brede Talentontwikkeling als de onderwijsbegeleiding bekostigd. Het voorstel hiervoor is in voorbereiding.

Krimp team leerplicht
Talentontwikkeling van de jeugd is een verantwoordelijkheid van zowel het onderwijs als de gemeente. Het onderwijs pakt haar rol, de gemeente stimuleert of spreekt aan waar nodig. Dit is ook de kern van succesvol verzuim- en VSV-beleid van de afgelopen jaren. Gezamenlijke inspanningen hebben er toe geleid dat het aantal voortijdig schoolverlaters (VSV) sterk is gedaald. Deze lijn zetten we door, maar we maken nieuwe afspraken met het onderwijs over de onderlinge rolverdeling en het verhogen van de efficiëntie zodat de werkzaamheden van Leerplicht anders kunnen worden georganiseerd. Daarmee willen we met ingang van 2015 een structurele besparing realiseren van 100.000 euro. We meten concreet de daadwerkelijke voortgang op aspecten die voor ons als stad cruciaal zijn, zodat we onze inzet specifieker in kunnen zetten op daar waar de resultaten achterblijven.

Verlagen uitgaven aan verkeersprojecten en onderzoek
Een algemene bezuiniging van 250.000 euro op onderzoek, kleine projecten en strategische fietsprojecten is mogelijk. Hiervoor is jaarlijks een bedrag van 1,3 miljoen euro beschikbaar. Daarnaast is het mogelijk om vanaf 2015 de kapitaallasten te verminderen door incidentele verlaging van uitgaven voor diverse projecten. Dat kan door het verlagen van uitgaven, het inzetten van meevallers, een geactualiseerde tijdsplanning, een vermindering van de bijdrage aan Mobiliteitsmanagement en een vermindering van de exploitatielasten van Mobiliteitsmanagement systemen.

Werkbudget economisch beleid
De verlaging van het werkbudget economisch beleid is doorgevoerd in de begroting door een verlaging van het materiële budget op dit terrein.

Leerlingenvervoer naar wettelijke grens

De taakstelling die in de Programmabegroting 2014-2017 is opgenomen, realiseren we in 2015 door een besparing van 100.000 euro m.n. ten gevolge van een in financiële zin gunstig verlopen aanbesteding van het leerlingenvervoer. Vanaf 2016 willen we deze taakstelling structureel invullen door invulling te geven aan het terugbrengen van de kilometergrens naar de wettelijke norm van 6 kilometer. Na de zomer 2015 zal bij de evaluatie van de verordening Leerlingenvervoer de gemeenteraad gevraagd worden hierover een besluit te nemen.

Gemeentelijke subsidie voor peuterarrangementen / Financiering preventiebeleid jongeren vanuit budget peuterspeelzalen
In het budget voor het peuterspeelzaalwerk zit structureel ruimte. Dit komt grotendeels door de harmonisatie van het peuterspeelzaalwerk met het stelsel kinderopvang. Als gevolg daarvan draagt de Belastingdienst sinds augustus 2013 bij in de kosten van het peuterspeelzaalwerk voor een groot deel van de ouders. De ruimte zetten we deels in voor structurele financiering van de, in het Coalitieakkoord afgesproken, intensivering van het preventiebeleid jongeren (100.000 euro in 2015 en 200.000 euro vanaf 2016).

Onderbrengen functie Volksuniversiteit bij het Kennishuis
Educatie blijft een rol van de overheid en draagt bij aan inzetbaarheid op de arbeidsmarkt. De inzet kan meer gebundeld worden door activiteiten van de Volksuniversiteit onder te brengen het Kennishuis. Binnen het Kennishuis zullen toekomstige partners hun krachten gaan bundelen. Dit voorstel zal nader worden uitgewerkt waarbij ingegaan wordt op de consequenties.

Gelijkstellen speciale vervoersvergoeding VSO leerlingen
Naar aanleiding van de wetswijziging Passend Onderwijs adviseert de VNG gemeenten om leerlingen uit het Voorgezet Speciaal Onderwijs (VSO) gelijk te stellen met leerlingen uit het regulier voortgezet onderwijs. Door de gelijkstelling kunnen deze leerlingen van het VSO dan nog slechts in aanmerking komen voor leerlingenvervoer als zij gezien hun handicap zijn aangewezen op aangepast vervoer (taxi) of openbaar vervoer met begeleiding. Op dit moment wordt ook het vervoer per fiets en openbaar vervoer vergoed. Hiermee kan een structurele besparing worden gerealiseerd van 50.000 euro.

Natuur- en Milieueducatie
De Raad heeft bij Amendement A besloten om een bezuiniging van 20.000 euro op natuur- en milieueducatie niet door te zetten en de Programmabegroting hierop aan te passen. De Raad heeft opgedragen om dekking voor dit bedrag te vinden binnen het budget duurzaamheid.

Verkeersprojecten
Op basis van het kritisch beoordelen van de rol van de overheid bij taken die niet wettelijk verplicht zijn, wordt een bedrag van 200.000 euro bezuinigd op kleine niet noodzakelijke verkeersmaatregelen.

Duurzame leefomgeving

Bezuinigingsmaatregel (in 1.000 euro)	Bron	2015	2016	2017	2018
Prioritering in aanbod culturele voorzieningen	Keuzenota 2015-2017	200	900	1.800	1.800
Stadspromotie	Keuzenota 2015-2017	150	300	300	300
Werkbudgetten stadsdelen	Keuzenota 2015-2017			120	120
Werkbudgetten stadsdelen	Pakket aanvullende maatregelen september 2014	120	120
Besparing in wijkaccommodaties	Keuzenota 2015-2017		275	275	275
Vereenvoudigen openbare ruimte	Keuzenota 2015-2017	1.000	1.500	2.000	2.000
Gladheidsbestrijding, geleidelijk afbouwen, onderscheid in wegen	Keuzenota 2015-2017	200	200	200	200
Onderhoud Enschede verzelfstandigen	Keuzenota 2015-2017	350	450	550	550
Materiële uitgaven parkeren	Programmabegroting 2014-2017	100	100	100	100
Handhaving openbare ruimte	Programmabegroting 2014-2017	50	50	50	50
Beheer wegen: aanbestedingsvoordeel groot onderhoud	Programmabegroting 2014-2017	300	300	300	300
Bezuiniging brandweer	Keuzenota 2015-2017	250	500	500	500
Bijdrage Politie aan cameratoezicht	Keuzenota 2015-2017	50	50	50	50
Cultuur	Coalitieakkoord 2014-2018		320	440	440
Evenementen	Coalitieakkoord 2014-2018	100	200	300	300
Totaal		2.870	5.265	6.985	6.985

Toelichting

Prioritering in aanbod culturele voorzieningen
Bezuinigingen op cultuur naar aanleiding van de Programmabegroting 2014-2017 (opgeteld 1,8 miljoen euro vanaf 2017) en het Coalitieakkoord 2014-2018 (440.000 euro):

Een structurele bezuiniging van 200.000 euro op de Openbare Bibliotheek in 2015, oplopend naar 300.000 euro vanaf 2017 (structureel);
Een structurele bezuiniging op Concordia oplopend naar 400.000 euro vanaf 2017;
Een structurele bezuiniging op Kaliber oplopend naar 500.000 euro vanaf 2017;
De resterende structurele bezuinigingen uit de Programmabegroting 2014-2017 (600.000 euro) en het Coalitieakkoord 2014-2018 (440.000 euro) moeten nog worden ingevuld. Hiervoor ontvangt de Raad in 2015 een voorstel.

Stadspromotie /Evenementen
In 2015 een structurele bezuiniging van 150.000 euro uit de Programmabegroting 2014-2017, waarvan 100.000 op Enschede Promotie en 50.000 uit een budget om nieuwe kansen op het gebied van citymarketing te kunnen ondersteunen. Een extra structurele bezuiniging van 100.000 euro uit het coalitieakkoord wordt gevonden in een extra korting op de subsidie aan Enschede Promotie. De structurele bezuiniging uit de programmabegroting 2014-2017 loopt in 2016 op naar 300.000 euro, de nieuwe bezuiniging uit het coalitieakkoord loopt ook op naar 300.000 euro in 2017. Voor de invulling van de resterende bezuinigingen ontvangt de Raad in 2015 een voorstel.

Werkbudgetten stadsdelen
Een bezuiniging van 120.000 euro (ongeveer 20 procent) op het werkbudget van de stadsdelen vanaf 2015. Het betreft niet een korting op de wijkbudgetten voor buurtbewoners, maar het gaat vrij besteedbare middelen die stadsdeelmanagers beheren. Per saldo wordt het wijkgericht werken in deze Programmabegroting versterkt. Tegenover deze bezuiniging op het werkbudget, staat een intensivering uit het coalitieakkoord voor pilots in de wijken, die structureel oploopt naar 500.000 euro. Bovendien hebben de coalitiepartijen afgesproken dat de wijkbudgetten voor bewoners op peil blijven. Daarvoor wordt 200.000 euro aan algemene middelen vrijgemaakt en 200.000 euro aan programmagelden ingezet.

Besparingen in wijkaccommodaties
Het werken met burgers en partners in de wijk hoeft in de toekomst minder gebonden te zijn aan de vaste locaties van de wijkaccommodaties. Een besparing van 275.000 euro is mogelijk. De bezuiniging zal tot gevolg hebben dat drie of meer wijkcentra gesloten moeten worden. Alle gemeentelijke wijkcentra zijn eigendom van het Vastgoedbedrijf. Sluiting zal dus leiden tot afstoot van wijkcentra.

Vereenvoudiging openbare ruimte
De vereenvoudiging van de inrichting, het beheer en het onderhoud van de openbare ruimte wordt nog verder doorgevoerd. Invulling van de bezuiniging wordt gerealiseerd door een aantal maatregelen te treffen waarbij is gekozen voor een evenwichtige mix tussen buitengebied, de wijken en het centrum en tussen aanscherping van de interne bedrijfsvoering en fysieke maatregelen in de openbare ruimte. Dit door bijvoorbeeld scherpere keuzes te maken in de taken en werkzaamheden van de gemeente, door grote stukken gazon om te vormen naar “ruw gras” en door het serviceniveau richting bewoners aan te passen. De arbeidsmarktdoelgroep wordt zoveel mogelijk ontzien. De uitvoering van de maatregelen pakt het college op samen met bewoners.

In amendement L heeft de Raad besloten om voor het begrotingsjaar 2015 incidenteel 78.000 euro vrij te maken uit de taakstelling openbare ruimte met als doel fonteinen in werking te houden. De dekking voor dit bedrag komt uit de vrije keuzeruimte, die bij amendement B is vastgesteld.

Gladheidsbestrijding geleidelijk afbouwen
Invulling van de taakstelling vindt plaats door binnen de gemeente doorgevoerde bezuinigingsmaatregelen en kostenbesparende maatregelen bij de leverancier. Als dit te weinig oplevert, is het ook mogelijk het aantal wegen waarop gladheid wordt bestreden te verminderen of anders te prioriteren. Dat laatste zal zeker ook maatschappelijke effecten hebben. Weggebruikers zullen nog meer hun rijgedrag aan de omstandigheden moeten aanpassen.

Onderhoud Enschede verzelfstandigen
Het anders positioneren van Onderhoud Enschede (binnen dan wel buiten de gemeentelijke organisatie) was in 2013 onderwerp van onderzoek en is na de Programmabegroting 2014-2017 en een collegebesluit hierover in gang gezet. De verwachting is dat door taakgerichter en efficiënter te werken en door de afbouw van overhead vanaf 2015 een besparing van 350.000 oplopend naar 550.000 euro mogelijk is. De exacte bedragen zijn mede afhankelijk van de randvoorwaarden en taakstellingen die er komen.

Materiële uitgaven parkeren
Er wordt gezocht naar een mogelijke verhoging van parkeeropbrengsten door areaaluitbreiding. Onderzoek naar haalbaarheid vindt dit jaar plaats.

Handhaving openbare ruimte
Om tot een besparing te komen moet binnen de handhavingsvraag geprioriteerd worden. In principe is ook nu al de vraag doorgaans groter dan de beschikbare capaciteit, maar dit verschil zal alleen groter worden – zeker als deze bezuiniging niet gepaard gaat met een reductie van de regelgeving. Er moet nog worden bepaald of de bezuiniging op ‘groen’ (flora en fauna) of op ‘grijs’ (regelgeving openbare ruimte) wordt ingevuld.

Beheer wegen: aanbestedingsvoordeel grootonderhoud
Binnen Beheer Wegen doen zich aanbestedingsvoordelen en –nadelen voor. Besloten is jaarlijks 300.000 euro af te romen van deze voordelen. Mochten in enig jaar de aanbestedingsvoordelen kleiner zijn dan 300.000 euro, leidt dat tot een overschrijding van het budget tot maximaal dit bedrag. Deze bezuinigingen zijn mogelijk, omdat er geen gekwantificeerde wettelijke verplichting op het budget rust en er ook nog geen verplichtingen zijn aangegaan. We blijven verantwoordelijk voor de veiligheid van weggebruikers, dus mocht deze op enig moment in het geding komen door het afromen van eventuele aanbestedingsvoordelen, dan wordt dit concreet benoemd via de reguliere IPC producten.

Bezuiniging brandweer/VRT
Vanaf 2015 wordt een structurele bezuiniging van 250.000 euro oplopend naar 500.000 euro gerealiseerd op de bijdrage aan de brandweer/VRT. Hiervoor moet de VRT 1,7 miljoen euro bezuinigen op haar totale budget. Enschede draagt momenteel bijna 30% bij aan de regionale brandweerbegroting. In de concept begroting van de VRT is deze bezuiniging voor 2015 gerealiseerd. Voor de bezuiniging vanaf 2016 loopt momenteel een verkenning naar de invulling daarvan. Uiteraard wordt bij elke ingreep in de financiële middelen bezien of er een effect is op inzet en blijvende adequate dienstverlening van de brandweer.

Bijdrage Politie aan cameratoezicht
Vanaf 2015 is 50.000 euro begroot voor de bijdrage van de politie aan het cameratoezicht in Enschede.

Cultuur
Additionele structurele bezuinigingen op cultuur naar aanleiding van het coalitieakkoord: het gaat om een bedrag van opgeteld 440.000 euro vanaf 2017, waarvan de eerste 320.000 euro vanaf 2016. In 2015 ontvangt de Raad een voorstel voor de invulling van deze bezuiniging.

Dienstverlening en financieel beleid

Bezuinigingsmaatregel (in 1000 euro)	Bron	2015	2016	2017	2018
Stedelijk loket	Keuzenota 2015-2017	300	500	600	600
Sportvoorzieningen	Keuzenota 2015-2017	250	250	250	250
Publieksdienstverlening Zuid	Programmabegroting 2014-2017	50
Tijdelijk verlagen investeringsplafond onderwijshuisvesting	Programmabegroting 2014-2017	100	200	300	300
ICT	Programmabegroting 2014-2017	160	160	160	160
Kerstpakket	Programmabegroting 2014-2017	89	89	89	89
IBO	Programmabegroting 2014-2017			500	500
Voordeel lagere pensioenpremie bij verbonden partijen	Programmabegroting 2014-2017	100	100	100	100
Hondenbelasting verhogen	Programmabegroting 2014-2017	100	100	100	100
Optimaliseren gebruik accomodaties, tevens vergroten kostendekkendheid	Coalitieakkoord 2014-2018			100	200
Bedrijfsvoeringsbudgetten	Pakket aanvullende maatregelen sept '14		71	71	71
Totaal		1.149	1.470	2.270	2.370

Toelichting

Stedelijk Loket
Wij voorzien efficiencyvoordelen door het verder bundelen van taken, voor zowel de fysieke verstrekking van producten alsmede de diverse contactpunten voor telefonisch en digitaal contact met de burger. Daarbij hanteren we maximaal de principes van het 'lean' organiseren van de processen en een beroep op de zelfredzaamheid van de burger, zoals gestandaardiseerde formulieren welke vooraf ingevuld moeten zijn. Door het bundelen van deze taken verwachten we een efficiencybesparing van minimaal 10% te realiseren op de hiermee gepaard gaande personele kosten. Na een inventarisatie en het voorkomen van dubbelingen met reeds opgelegde taakstellingen kan een verdere besparing onderbouwd worden.

Sportvoorzieningen
Een besparing is mogelijk door wijzigingen in het locatiebeleid aan te brengen. Deze bestaan uit het overdragen van toezichtstaken aan gebruikers (binnensport), het verhogen van tarieven en het samen met het werkveld onderzoeken van mogelijkheden tot een verdere verhoging van de bezetting van voorzieningen, waardoor het mogelijk wordt om (op termijn) voorzieningen te sluiten. Daarbij wordt de basisstructuur met multifunctionele voorzieningen door de gemeente geborgd. Kleinschalige, solitaire voorzieningen worden zoveel mogelijk overgedragen aan burger / verenigingsinitiatieven.

Publieksdienstverlening Zuid
De beëindiging van de publieksdienstverlening aan de servicebalie Zuid levert een structureel voordeel op van 50.000 euro. Vanaf 2016 zetten we deze besparing in ten behoeve van de taakstelling Stedelijk Loket. Hierdoor kunnen we 50.000 euro inzetten voor 2015.

Tijdelijk verlagen investeringsplafond onderwijshuisvesting
We realiseren deze besparing door het investeringsplafond onderwijshuisvesting te verlagen in de jaren 2015-2018 van 6 naar 5 miljoen euro. Dit levert voor 2017 een besparing op de kapitaallasten van ongeveer 300.000 euro op en vanaf 2018 aanvullend nog eens 100.000 euro. Door de uitnames uit het gemeentefonds voor de decentralisatie van buitenonderhoud en de motie Van Haersma-Buma voeren we gesprekken met het onderwijsveld om te beoordelen wat dit betekent voor het ingestelde investeringsplafond.

ICT
Het doorvoeren van deze bezuiniging betekent een korting op specialistische scholing, opzeggen van data- en glasvezelcontracten van decentrale locaties, nog scherpere reductie van inzet mobiele middelen (smartphones en tablets) en opzeggen van contracten voor incidenten en storingen in het rekencentrum. Dat betekent naast een verhoogd risicoprofiel op uitval van primaire systemen, een aanvullend risico op niet nakomen van contractuele verplichtingen derden, die een derde van de IT begroting dekken.

Kerstpakket
Het totaalbudget voor kerstpakketten bedraagt 89.000 euro. Met deze bezuiniging komt het kerstpakket te vervallen.

IBO
Met de regionale uitvoering van bedrijfsvoeringstaken verwachten we een efficiencywinst te behalen. Belangrijk is voldoende tijd te nemen voor de bestuurlijke besluitvormingsprocessen en de implementatie. De besparing boeken we daarom vanaf 2017 in.

Voordeel lagere pensioenpremie bij verbonden partijen
Het ABP pensioenakkoord van 16 september 2013 heeft voor verbonden partijen zoals Regio Twente, Veiligheidsregio Twente (VRT) en Gemeentelijk Belastingkantoor Twente (GBT) tot een verlaging van de werkgeverslasten van ongeveer 0,5% geleid. In totaal is 400.000 euro verstrekt voor loon-prijscompensatie aan verbonden partijen. Deze kan voor 0,5 procentpunt omlaag. Dit levert naar schatting 100.000 euro op.

Hondenbelasting verhogen
Wij verhogen de hondenbelasting. Met een verhoging van 7 euro vanaf 2015 komt Enschede boven het landelijk gemiddelde van de heffing voor een eerste hond. Daarentegen kennen veel gemeenten een hogere heffing voor tweede en meer honden. Dit is bij een aantal gemeenten een verdubbeling van het tarief voor één hond. Enschede kent geen progressief tarief.

Optimaliseren gebruik accommodaties, tevens vergroten kostendekkendheid
Door slimme bundeling van publieke voorzieningen op het gebied van sportaccommodaties, welzijns,- jeugdwerk, cultuur en educatie worden bezettingen verhoogd en inkomsten worden vergroot. Vrijgekomen capaciteit wordt afgestoten. In 2015 vindt een nadere uitwerking plaats om tot een vermindering aan voorzieningen te komen.

Bedrijfsvoeringsbudgetten
Een bezuiniging op een intern tijdschrift en bijeenkomsten voor management ontwikkeling leveren bij elkaar 71.000 euro besparing vanaf 2016. In voorgaande jaren is hierop incidenteel bezuinigd. De ervaring is dat deze besparing structureel gemaakt kan worden.

Alle programma's

Bezuinigingsmaatregel (in 1000 euro)	Bron	2015	2016	2017	2018
Bundel maatregelen lean organisatie	Keuzenota 2015-2017	2.500	3.080	3.700	3.700
Bundeling handhaving	Keuzenota 2015-2017	100	100	100	100
Budgetten onderzoek & advies	Programmabegroting 2014-2017		400	400	400
Capaciteit Internationaal anders inzetten	Coalitieakkoord 2014-2018	150	150	150	150
Griffie	Coalitieakkoord 2014-2018			80	80
Stoppen bovenwettelijke regelgeving	Coalitieakkoord 2014-2018			150	300
Efficiency voordeel door verzelfstandiging	Coalitieakkoord 2014-2018			500	1.000
Personeelsbudgetten	Pakket aanvullende maatregelen sept '14	265	65
Totaal		3.015	3.795	5.080	5.730

Toelichting

Bundel maatregelen lean organisatie
Het college heeft in juni 2014 invulling gegeven aan de taakstelling voor een meer compacte en flexibele organisatie. Het effect hiervan is een afname van het personeelsbestand van ongeveer 100 fte in 2015, toenemend naar 150 fte vanaf 2017. Hiervan kan in ieder geval een derde ingevuld worden met vacatureruimte. Een adviesaanvraag is ingediend bij de OR. Met minder personeel doet de gemeente ook minder werkzaamheden. Uitgangspunt van het college is hierover zo transparant mogelijk te zijn. In paragraaf 3.5 is daarom een overzicht opgenomen welke taken de gemeente minder of niet meer gaat doen. Met amendement K is de taakstelling op de griffie voor 2016 geschrapt en gedekt uit de bundel maatregelen lean organisatie.

Bundeling handhaving
De bezuiniging op handhaving is ingevuld door een korting van 50.000 euro op de Sociale Recherche Twente (SRT) en door 1 fte minder in de formatie op te nemen.

Budgetten onderzoek & advies
Door samenwerking op het gebied van onderzoek en advies verkrijgen we meer kennisontwikkeling en is het minder nodig om apart onderzoek uit te zetten. De samenwerking met Saxion is hierin een voorbeeld.

Capaciteit Internationaal anders inzetten
Het College maakt in paragraaf 3.5 duidelijke keuzes wat de gemeente niet of minder gaat doen. Een voorbeeld daarvan is dat we de inzet op nationale en internationale netwerken en programma’s verminderen. De adviescapaciteit wordt geconcentreerd op zaken die het meest nodig zijn. Voorts verwacht het College synergie te halen door het bundelen van de lobby-capaciteit die voor heel Twente wordt ingezet.

Griffie
In het coalitie akkoord is afgesproken om de omvang van de personele capaciteit van de griffie te bespreken in de werkgeverscommissie van de Raad. Uitgangspunt is dat de kwaliteit van de ondersteuning van de Raadsleden gewaarborgd blijft en dat mogelijkheden voor verdere samenwerking tussen griffie en de rest van het gemeentelijke organisatie versterkt worden. Middels Amendement K is de taakstelling voor 2016 geschrapt.

Stoppen bovenwettelijke regelgeving
In het coalitieakkoord is afgesproken om kritisch te kijken naar de rol van de overheid bij taken zonder wettelijke verplichting. Daarbij hebben we aangegeven dat regels zoveel mogelijk moeten worden geschrapt. Vermindering van regeldruk leidt namelijk tot lagere kosten voor burgers en ondernemers. Door het schrappen van vergunningen wordt bovendien onnodige vertraging voorkomen. Minder regelgeving levert voor de gemeentelijke organisatie een besparing op, doordat er dan minder werkzaamheden zijn op het gebied van toetsing, handhaving, beleidsaanpassingen, afstemming, loketfuncties, etcetera.

Efficiency voordeel door verzelfstandiging
De visie van het college op de organisatie is dat een verdere verzelfstandiging van uitvoerende taken wenselijk is. Het geeft uitvoerende eenheden meer bewegingsruimte in het optimaliseren van werkprocessen en het levert een besparing op. Bij de vorige Programmabegroting 2014-2017 is de verzelfstandiging van Onderhoud Enschede (OE), het Sportbedrijf en de Intergemeentelijke Bedrijfsvoeringsorganisatie (IBO) in gang gezet. Het college maakt voor februari 2015 een inventarisatie welke uitvoerende onderdelen nog aanvullend verzelfstandigd kunnen worden.

Personeelsbudgetten
In 2015 is er geen mogelijkheid tot verkoop van verlofuren. Hiermee bespaart de gemeente 200.000 euro. Daarnaast wordt het instrument voor prestatie gerelateerde beloning in 2015 en 2016 terughoudend ingezet, wat in beide jaren een besparing van 65.000 euro oplevert.

2.3. Incidentele bezuinigingen

Het College heeft een pakket incidentele bezuinigingen opgesteld van 8,2 miljoen euro in 2015, 0,7 miljoen in 2016 en 2 miljoen in 2017. In het onderstaand worden de incidentele bezuinigingen nader toegelicht.

Overzicht incidentele bezuinigingen

Bezuinigingsmaatregel (in 1.000 euro)	Bron	2015	2016	2017	2018
Reserve herstel opgebroken bestrating	Coalitieakkoord 2014-2018	80
Vrijval binnen project SEP	Coalitieakkoord 2014-2018	200
Alternatieve financiering peuterspeelzaalwerk	Coalitieakkoord 2014-2018	480
Bedrijfsvoeringsbudgetten	Coalitieakkoord 2014-2018	160
Personeelsbudgetten	Coalitieakkoord 2014-2018	80
Batig saldo Jaarrekening 2013	Coalitieakkoord 2014-2018	1.300
Innovatiefonds	Coalitieakkoord 2014-2018	3.300		2.000
Innovatiefonds	Pakket aanvullende maatregelen september 2014	700
Remwegbudget	Pakket aanvullende maatregelen september 2014	1.000	38
Vrijval MSI-project Haven	Pakket aanvullende maatregelen september 2014	600
Vrijval reserve incidenteel middelenkader	Pakket aanvullende maatregelen september 2014		700
Reserves en voorzieningen Fysiek Domein	Pakket aanvullende maatregelen september 2014	93
Minder opleidingen via Enschedese School	Pakket aanvullende maatregelen september 2014	150
Dekking gezondheidsprogramma's uit Gezond in de Stad	Pakket aanvullende maatregelen september 2014	100
Totaal		8.243	738	2.000	0

Toelichting

Reserve herstel opgebroken bestrating
Het betreft een onttrekking van 80.000 euro uit de reserve herstel opgebroken bestrating. In geval van schade bij het openbreken van straten kunnen de kosten op het budget voor wegen drukken.

Vrijval binnen project SEP
Binnen het project Sociaal-Economisch Plan (SEP) Wesselerbrink is een besparing mogelijk door inzet van een post onvoorziene uitgaven en doordat eerder geraamde personele kosten kunnen vrijvallen.

Alternatieve financiering peuterspeelzaalwerk
In het budget voor het peuterspeelzaalwerk zit structureel ruimte. Dit komt grotendeels door de harmonisatie van het peuterspeelzaalwerk met het stelsel kinderopvang. Als gevolg daarvan draagt de Belastingdienst sinds augustus 2013 bij in de kosten van het peuterspeelzaalwerk voor een groot deel van de ouders. Op dit moment loopt in Den Haag een VNG-lobby voor de invoering van leer- en ontwikkelrecht voor alle peuters. Als dat doorgaat, leidt dat tot structurele meerkosten voor de gemeenten. Het is echter niet waarschijnlijk dat dit beleidsinitiatief al vanaf 2015 ingaat. In 2015 leidt dit daarom tot een incidentele ruimte van 480.000 euro.

Bedrijfsvoeringsbudgetten
Voor 2015 is er minder budget beschikbaar voor onvoorziene uitgaven bij regulier onderhoud aan gemeentelijke panden. Daarnaast betreft het besparingen op kleine bedrijfsvoeringsbudgetten zoals brochures, gemeentetijdschrift en crisiscommunicatie.

Personeelsbudgetten
Besparing op introductie nieuwe medewerkers, ontwikkeling management (CMO) en gemeentefeest 2015.

Batig saldo Jaarrekening 2013
Inzet van het batig saldo uit de Jaarrekening 2013 van 1,3 miljoen euro, zoals is afgesproken in het coalitieakkoord.

Innovatiefonds
De afspraak uit het coalitieakkoord is dat een actieve rol in het financieel stimuleren van risicovolle, private innovaties niet meer bij de taken van de gemeentelijke overheid past. Vanuit die opvatting wordt 6,0 miljoen euro uit de reserve innovatiefonds onttrokken. Met deze onttrekking kan aan de toegezegde investeringen en verplichtingen van het fonds voldaan worden en blijft er een werkbudget over om het fonds te beheren. In het weerstandsvermogen is een risico van 700.000 euro meegenomen voor de geringe kans dat een aanvullende bijdrage aan het fonds gewenst is.

Remwegbudget
Bij de Programmabegroting 2014-2017 is een remwegbudget van 1,2 miljoen euro ingesteld om eventuele frictiekosten in de realisatie van bezuinigingen te dekken. In 2014 is er voor niet meer dan 50.000 euro aanspraak gedaan op dit budget. Het is mogelijk om het restant van het budget in te zetten voor het middelenkader 2015-2018, waarmee aanvullende bezuinigingen worden voorkomen.

Vrijval MSI-project Haven
Zoals gemeld in de Concernrapportage 2014 is er een meevaller van 600.000 euro in het MSI-project Herstructurering Haven. Deze meevaller kan als dekking ingezet worden in het jaar 2015, door een onttrekking van 600.000 euro uit de reserve MSI.

Vrijval reserve incidenteel middelenkader
Binnen de reserve incidenteel middelenkader is er een geschatte vrijval aan verplichtingen van ongeveer 700.000 euro. Deze wordt ingezet voor het middelenkader 2015-2018.

Reserves en voorzieningen Fysiek Domein
De reserve Besluit Woninggebonden Subsidies (BWS) wordt ingezet voor stedelijke ontwikkeling. Voor 75.000 euro wordt er geen beroep meer op gedaan. Dit bedrag kan vrijvallen. Daarnaast blijft er in de voorziening Brede Doeluitkering (BDU) Fysiek 18.000 euro over na afwikkeling van alle verplichtingen. Ook dat bedrag kan vrijvallen. Bij elkaar opgeteld 93.000 euro.

Minder opleidingen via Enschedese School
Door strakke keuzes te maken in ons opleidingsaanbod en alleen te focussen op behoud van kennisniveau realiseren we een bezuiniging van 150.000 euro.

Vrijval Gezond in de Stad
Enschede besteedt eigen middelen aan gezondheidsprogramma's. Met de extra Rijksmiddelen van jaarlijks 354.000 euro over de periode 2014-2017 kan de gemeente nog meer hieraan besteden en kunnen de Enschedese activiteiten in 2015 voor 100.000 euro gedekt worden.

2.4. Gevolgen van de Miljoenennota en septembercirculaire

Omschrijving (x € 1.000)	2015	2016	2017	2018
Netto-resultaat septembercirculaire 2014	-1.634	257	-177	-276

Het resultaat voor 2015 wordt veroorzaakt door een forse daling van het accres. Hierdoor gaat de gemeente trap-af. Verder is het zogenaamde plafond voor het BTW-compensatiefonds naar beneden bijgesteld vanaf 2015. Besloten is om het BTW-compensatiefonds niet af te schaffen, maar wel is door het rijk een maximum (het plafond) opgelegd. Het verschil tussen het plafond en de verwachte uitkeringen uit het fonds wordt toegevoegd c.q. onttrokken aan het gemeentefonds. Elke septembercirculaire worden de bedragen aangepast op basis van de declaraties over het vorige jaar. Op basis van de declaraties over 2014 stelt het rijk dat er meer gedeclareerd gaat worden dan was ingeschat, en wordt daarom een bedrag onttrokken aan het fonds.
Vanaf 2016 is er weer sprake van positieve accressen. Ook in deze jaren wordt echter het plafond op het BTW-compensatiefonds naar beneden bijgesteld.