3.2 Duurzaam wonen, leven, werken

Doelenboom

 Doel
Subdoel Link
1. De bereikbaarheid van banen wordt vergroot

totale lasten (x 1.000 euro): 11.359
1.01 Enschede is meer verbonden met aanliggende economische centra (agglomeratiekracht) Indicatoren: 2
Acties: 5
1.02 In Enschede groeien de banen op de toplocaties Indicatoren: 3
Acties: 5
1.03 In Enschede kunnen bestaande en nieuwe bedrijven groeien en innoveren Indicatoren: 2
Acties: 4
2. Talent wordt aangetrokken en vastgehouden

totale lasten (x 1.000 euro): 136.087
2.01 De stedelijke voorzieningen zijn attractief voor inwoners en bezoekers (nationaal en internationaal) Indicatoren: 2
Acties: 6
2.02 Het woningaanbod en de leefomgeving zijn attractief, veilig en toekomstbestendig Indicatoren: 5
Acties: 16
2.03 Wij werken effectiever samen met de kennisinstellingen (UT, Saxion, Aki, ROC) en het bedrijfsleven op de opgave "aantrekken en vasthouden van talent” Indicatoren: 2
Acties: 2
2.04 De (inter)nationale branding van Enschede wordt versterkt Indicatoren: 2
Acties: 4
3. Enschede is een duurzame en klimaatbestendige stad

totale lasten (x 1.000 euro): 402
3.01 Transitie naar duurzame energiebronnen en energietransitie Indicatoren: 5
Acties: 7
3.02 Naar een klimaatadaptief Enschede
Acties: 2
3.03 Optimaal hergebruik van producten en grondstoffen (circulaire economie) Indicatoren: 2
Acties: 1

Wat willen we bereiken?

De komende vier jaar gaan we verder bouwen aan onze stad. Daarbij staan niet de “stenen” centraal, maar gaat het om onderwerpen die het hart van het samenleven zelf raken. Economie en participatie worden hier verbonden, klimaatadaptatie (meer groen) en gezondheid, fietsmaatregelen en duurzaamheid, gebiedsontwikkeling en oplossingen voor grote maatschappelijke problemen zoals de energietransitie.

De grootste opgaven van de stad liggen in het aantrekken en vasthouden van talent en de participatie van inwoners zonder werk of met een zorgvraag. Afgelopen jaren is de duurzaamheidsopgave hieraan onontkoombaar toegevoegd. We willen kwalitatief groeien om deze uitdagingen aan te kunnen. We zijn het stedelijke hart van Twente en dragen met onze inspanningen bij aan de doelen van de Agenda voor Twente: techniek als motor, arbeidsmarkt & talent, bereikbaarheid & vestigingsklimaat en circulaire economie. 

Kwalitatieve groei 

Om kwalitatief te groeien moeten we allereerst optimaal profiteren van de economische kansen die er nu zijn. We zien dat onze stad interessant is voor ondernemers, investeerders en nieuwe inwoners. De woningmarkt is krap en woningprijzen stijgen. De binnenstad is vol dynamiek. Volgend jaar verwachten we in de binnenstad opnieuw een groei van banen door de komst van nieuwe winkel- en horecaformules en een bioscoop in het oude Postkantoor. Op het regionale bedrijventerrein Businesspark XL zien we een positieve ontwikkeling en belangstelling: de kaveluitgifte ligt daar veel hoger dan geraamd. Er zijn ook veel plannen op onze toplocaties Kennispark (onder andere Demcon, E-care, Advanced Manufacturing Center van Fraunhofer), de stadscampus (ontwikkeling door Life met  Connect-U) en Technology Base (met de recente ontwikkeling van een R&D campus van Lithium Werks). Deze zorgen ervoor dat we onderscheidende werklocaties hebben waar ontmoetingen centraal staan, waar wonen, werken en leren worden gecombineerd (stadscampus), waar banen voor hoger opgeleiden kunnen groeien, waar experimenteerzones kunnen worden ingericht (Technology Base) en waar innovaties kunnen plaatsvinden. We bieden hiermee grootstedelijke werkmilieus voor ondernemers, onderzoekers en investeerders die dichtbij de universiteit, onderzoeksinstituten en de hogeschool willen zitten. 

Om de economische kansen te verzilveren op de korte termijn, maar ook vast te houden op de langere termijn, zetten we in op een betere bereikbaarheid van banen en het aantrekken en vasthouden van hoog opgeleid talent. De beroepsbevolking van Enschede is al enkele jaren aan het dalen. We zijn een studentenstad, maar houden relatief weinig hoog opgeleiden vast na de studie. Het aandeel hoger opgeleiden is juist een vestigingsfactor voor bedrijven en een ingrediënt voor economische groei. Om te voorkomen dat bedrijven wegtrekken naar gebieden met meer hoger opgeleiden (waardoor de werkgelegenheid voor iedereen in de stad gaat dalen), leggen we een focus op het vasthouden van hoger opgeleid talent.

We zorgen dat onze stad (en regio) beter wordt verbonden met aanliggende economische centra in Nederland en net over de grens. Als de reistijden naar aanliggende gebieden (Zwolle, Münster en Achterhoek) korter worden, worden Enschede en Twente aantrekkelijker voor hoger opgeleiden om te blijven wonen. Samen met Regio Twente, de Provincie en de Euregio zetten wij ons in voor een lobby op de externe bereikbaarheid. De verbinding Zwolle-Enschede-Münster is hierbij voor ons het meest belangrijk gezien de kansen voor meer bereikbare banen. We stellen een mobiliteitsvisie op om te bepalen welke maatregelen nodig zijn om de bereikbaarheid van onze stad en in onze stad te waarborgen. Hierbij kijken we ook naar de ontsluiting van Enschede aan de noord- en oostkant.

Voor het aantrekken en vasthouden van hoger opgeleid talent werken we samen met de onderwijsinstellingen en de ondernemers. We zetten  vooral in op een betere verbinding van de ondernemers met de studenten en op een profilering als internationale en hightech stad. Vanuit de fysieke kant ligt de focus op aantrekkelijke woon/werkmilieus in het binnenstedelijk gebied en goede voorzieningen. Dit onderbouwen we vanuit een herijkte woonvisie die handvatten gaat bieden voor een continue behoeftebepaling. Belangrijke ontwikkelingen in dit kader zijn de ontwikkeling van de Kop Boulevard en de Spoorzone waarmee een nieuw grootstedelijk woon/werkmilieu wordt gerealiseerd. Bij de voorzieningen focussen we op een bruisende binnenstad en een gevarieerd cultuuraanbod. 

Duurzaamheid

Wat duurzaamheid betreft, ligt de nadruk de komende jaren op de transitie naar aardgasloos en het opwekken van energie. Er ligt een hoge ambitie om de komende vier jaar 8% meer duurzame energie op te wekken binnen de gemeentegrenzen. Dit als tussenstap richting een klimaatneutraal Enschede in 2050.  Het klimaatakkoord van het Rijk maakt de noodzaak van het halen van deze ambitie urgenter. Het tempo van de realisatie moet omhoog. Wij zijn echter voor een belangrijk deel afhankelijk van de initiatieven van derden. In een bestuursopdracht duurzaamheid werken we onder andere deze energietransitie verder uit.

Door in de overige verschillende beleidsterreinen duurzaamheid te integreren willen we bereiken dat Enschede ook voor de toekomstige generaties een fijne plek is om te zijn. We zorgen ook voor een aantrekkelijk toekomstbestendige stad door samen te werken aan klimaatadaptatie. Hiermee houden we leefbare groene wijken die beter bestand zijn tegen de gevolgen van klimaatveranderingen zoals hittestress, droogte of juist wateroverlast. 

Verdere aandachtsgebieden in 2019:

De invalswegen zijn een belangrijk visitekaartje van Enschede. Voor veel bezoekers en inwoners zijn deze wegen de eerste aanblik van de stad. Ook vervullen de invalswegen een belangrijke economische functie. Het is daarom belangrijk dat deze  wegen kwalitatief goed blijven functioneren. We verkennen de kansen die er zijn om  onze invalswegen te verbeteren en waar mogelijk verzilveren we die.

We bouwen met partners aan duurzame leefbare wijken met betaalbare en passende woningen voor de inwoners van de stad door middel van de dynamische investeringsagenda's (DIA) en stedelijke investeringsafweging (SIA). Door onze krachten te bundelen op de opgaves op duurzaamheid, inclusieve samenleving, stedelijke ontwikkeling en economie creëren we meer maatschappelijk effect in de uitvoering. In de gebieden Twekkelerveld, Cromhoffpark en De Posten doen we ervaring op met deze vorm van gezamenlijke gebiedsontwikkeling en  leren we lessen voor de rest van de stad.

Uit het Enschede Akkoord is duidelijk geworden dat afval en veiligheid erg leven bij Enschedeërs. Voor afval gaan we een onderzoek doen naar de haalbaarheid van een keuzemodel voor inzamelingsmiddelen. Dit draagt bij aan hergebruik van grondstoffen en een schone stad. Voor veiligheid  vertalen we dit naar extra inzet op handhaving. Dit betreft dan de inzet van bouwinspecteurs, toezichthouders openbare ruimte en juridisch handhavers. In de begroting zijn structureel extra middelen beschikbaar gesteld om in te kunnen zetten op deze veiligheid.  

De Omgevingsdienst Twente (ODT) zal met ingang van 2019 in Twente vergunningverlening, toezicht en handhaving op naleving van milieuregelgeving gaan vormgeven. Zij doet dit namens de veertien Twentse gemeenten en de Provincie Overijssel. Door bundeling van Twentse krachten krijgen de Twentse overheden en de provincie de regierol en komt de uitvoering bij de ODT te liggen waardoor we in Twente de gewenste kwaliteit krijgen en processen zullen worden geoptimaliseerd. De Omgevingswet wordt in 2021 ingevoerd.

Wat gaan we doen?

 
1. De bereikbaarheid van banen wordt vergroot

We willen Enschede economisch versterken. Op deze manier kunnen we kwalitatief groeien, baanmogelijkheden bieden voor iedereen en daardoor ook sociale problemen beter het hoofd bieden. Eerste prioriteit om dit voor elkaar te krijgen is het vergroten van de bereikbaarheid van banen. We willen de agglomeratiekracht van onze stad versterken. Dit doen we op verschillende manieren: kortere reistijden naar aanliggende gebieden met banen, een betere interne bereikbaarheid, een sterkere verwevenheid/relatie met naastliggende economische centra en meer banen in de stad zelf.

Dit hoofddoel hangt heel sterk samen met de hoofddoelen "aantrekken en vasthouden van talent" en "inwoners zijn financieel zelfstandig".

 
1.01 Enschede is meer verbonden met aanliggende economische centra (agglomeratiekracht)
Agglomeratiekracht is de massa en dichtheid in een gebied in de vorm van lokale concentraties van bedrijven, kennis, human capital en een goede bereikbaarheid, internationale connectiviteit en kwaliteit van leven. De aanwezigheid hiervan kan leiden tot agglomeratievoordelen. Dit zijn voordelen die bedrijven en instellingen ondervinden door ruimtelijke en organisatorische nabijheid. Versterking van agglomeratievoordelen leidt tot een toename van agglomeratiekracht (Raspe et al, 2012).

Het beter verbinden van Enschede met aanliggende economische centra is van belang om de agglomeratiekracht te versterken. Er komen meer banen beschikbaar binnen een redelijke reisafstand. Hierdoor kunnen meer mensen aan het werk en kan hoger opgeleid talent in Enschede blijven wonen. Dit gaan we bereiken door een betere externe bereikbaarheid (lobby op kortere reistijden), een betere interne bereikbaarheid (denk hierbij bijvoorbeeld aan een zo kort mogelijk voor- en natransport naar de OV knooppunten en werklocaties) en door verdere verweving met onze buren in Duitsland via de Duitslandagenda (vergroting van het daily urban system).


Indicatoren 
Aantal indicatoren: 2


Toelichting:
In deze grafiek is te zien hoeveel banen binnen een redelijke reisafstand bereikbaar zijn voor een gemiddelde inwoner van Enschede. Hierbij is geen rekening gehouden met filedruk en ook de banen in Duitsland worden niet meegeteld. De bereikbare banen zijn een maatstaf voor de externe bereikbaarheid van onze gemeente.

Het streven is dat dit aantal bereikbare banen toe gaat nemen op de langere termijn. Op de korte termijn verwachten wij enige toename door de kortere reistijd (met trein) naar Zwolle per augustus 2018 en de opening van de nieuwe N18 richting de Achterhoek in mei 2018.

Bron: LISA, bewerking door Atlas voor Gemeenten



Toelichting:
De bereikbaarheidsindicator is in 2011 gestart als een indexcijfer van de reistijden over een aantal invalswegen naar het centrum van Enschede. Een lagere waarde betekent dat de reistijd verbeterd is.

Bron: Gemeentelijke reistijdmonitoringssysteem.

Acties 2019
Aantal acties: 5

01. Wij werken mee aan het uitwerken van de acties uit de regionale Roadmap externe bereikbaarheid

In de regio is een zogenoemde roadmap opgesteld om tot een goede lobby te komen op externe bereikbaarheid. Wij leveren inzet voor het uitwerken van de actiepunten uit de roadmap om tot concretisering van de lobby te komen. Doel is om de reistijden naar aanliggende economische centra te verkorten. Hierdoor komen meer banen binnen redelijke reisafstand beschikbaar voor onze inwoners waardoor meer mensen aan het werk kunnen en waardoor hoger opgeleid talent in Enschede kan blijven wonen.

02. We werken de mobiliteitsvisie uit in concrete stadsprojecten

De mobiliteitsvisie geeft een visie op de prioritaire mobiliteitsopgaven om onze stad goed bereikbaar te houden. Er worden concrete stadsprojecten uitgewerkt, die richting geven welke maatregelen de komende jaren nodig zijn. Dit draagt bij aan de interne bereikbaarheid. 

03. We bouwen verder aan de ambitie om fietsstad 2020 te worden.

Acties in het kader van fietsstad 2020 dragen bij aan een betere interne bereikbaarheid. Denk hierbij aan fietsstimuleringsacties en het realiseren van fietsmaatregelen zoals het F35 fietssnelwegtracé Tubantiasingel – Centraal Station, de fietsbrug over de Euregioweg en een verbetering van de Raiffeisenstraat.

04. Wij gaan met partijen in de Euregio kansen verkennen op het gebied van het versterken van de agglomeratiekracht

Dit gaan we doen met andere afdelingen Economische Zaken en de Wirtschaftsförderungen in het Euregiogebied. Onderwerpen van gesprek zjin dan arbeidsmarkt, bereikbaarheid, voorzieningen, acquisitie, ondernemerscontacten, talent, cultuur, etc.

05. Uitvoering van het project grensoverschrijdend onbemande urban air mobility

Met de Euregio en andere partners voeren we een zogenoemd demonstrator project voor grensoverschrijdende onbemande urban air mobility uit. Hierbij worden kansen verkend van mobiliteit door de lucht (drones) voor publieke veiligheid in het Euregio gebied. In dit project is al duidelijk dat er kansen liggen in de markt, maar er zijn nog uitdagingen op het gebied van het dichter bij elkaar brengen van betrokken partijen, het agenderen van lacunes in de luchtvaartregelgeving en het in samenwerking met het bedrijfsleven ontwikkelen van een levensvatbare businesscase. Dit demonstrator project wordt in Europees verband uitgevoerd en heeft een directe link met de Europese Unie (regelgeving, uitwisseling van ervaringen en financiële steun). Het project levert een concrete bijdrage aan de grensoverschrijdende samenwerking en intensiveert deze op een economisch innovatieve wijze.

Bijdrage verbonden partij: Euregio

Maatschappelijk rendement:

De Euregio zet zich in voor een grensoverschrijdende samenwerking. De Euregio adviseert gemeenten, burgers, ondernemers en organisaties bij grensoverschreidende vragen. In opdracht van Regio Twente voert de Euregio lobby op de treinverbinding Zwolle-Münster.

Bijdrage verbonden partij: Regio Twente

Maatschappelijk rendement:

Een goede bereikbaarheid is van invloed op het economisch functioneren van de stad en de regio. Een verbeterde bereikbaarheid leidt tot een vergroting van de aantrekkelijkheid van het vestigingsklimaat en een versterking van het ruimtelijk economisch functioneren. Regio Twente coördineert de lobby op de bereikbaarheid van banen.

.
1.02 In Enschede groeien de banen op de toplocaties
Op de toplocaties Kennispark, binnenstad/stadscampus en Technology Base faciliteren wij de vestiging van bedrijven en de groei van banen. In de binnenstad groeien de banen in met name de horeca en detailhandel. De stadscampus, Kennispark en Technology Base gaan zorgen voor een internationaal aantrekkelijk profiel van onze stad en regio, bieden een nieuwe inspirerende werkomgeving en dragen daarmee ook bij aan het aantrekken en vasthouden van talent.

Indicatoren 
Aantal indicatoren: 3


Toelichting:
In deze grafiek zien we de ontwikkeling van het aantal banen op Kennispark. Kennispark beslaat de gebieden: UT, Business and Science Park en Twente Village.

Het streven van de banenontwikkeling is gebaseerd op een groei met 300 banen per jaar. Dit hangt samen met verwachte ontwikkelingen, nieuwbouw en nieuwvestigers in dit gebied.

Bron: Vestigingenregistratie Enschede



Toelichting:
In deze grafiek de ontwikkeling van het aantal banen op de toplocatie "luchthaven". Het betreft de banen op de werklocaties van de voormalige luchthaven (Technology Base, Deventer Poort en de werkparken van Van Eck).

Streven: het streven is gebaseerd op de huidige ontwikkelingen en de plannen van Lithium Werks. Tot en met 2020 gaan we uit van een groei van banen met 50 per jaar op basis van nieuwe vestigingen of groei van bestaande vestigingen. Lithium Werks geeft aan dat ze vanaf 2020 gaan starten en de eerste mensen aan het werk hebben. De prognose vanaf 2020 is gebaseerd op de prognose van Lithium Werks (300 banen per jaar vanaf 2020-2025).

Bron: monitor van de Provincie en gemeente Enschede (I&O Research)



Toelichting:
In deze grafiek staan het aantal banen van drie belangrijke binnenstadsgebieden: het kernwinkelapparaat, kantoorlocatie stationsomgeving en kantoorlocatie Stadsweide (inclusief het voormalige MST aan het Ariënsplein). De daling in 2017 in het aantal banen komt door de verplaatsing van de banen van het MST Ariënsplein naar het Koningsplein.

De streefwaarde (een groei met 150 banen per jaar) is gebaseerd op de sterker wordende functie van de binnenstad in de euregio (voorzieningen, komst bioscoop, vernieuwing van winkels en horeca) en de ontwikkeling van de stadscampus met woon/werkfuncties, onderwijs, bedrijvigheid, diensten etc.

Bron: VR beheer gemeente Enschede.

Acties 2019
Aantal acties: 5

01. Realisatie eerste fase R&D-campus Lithium Werks

In 2019 wil Lithium Werks de eerste gebouwen betrekken op Technology Base voor grootschalig onderzoek naar opslag van energie en het testen van ontwikkelde systemen en toepassingen. Dit is de eerste fase in de realisatie van een 17 hectare grote campus op Technology Base.

In 2019 start de bouw van deze eerste fase. Het is de ambitie van Lithium Werks dat in 2025 meer dan 2.000 mensen op de campus werken aan slimmere opslag en transport van duurzame energie mogelijk maakt.

De gemeente faciliteert deze ontwikkeling. Denk daarbij aan het zo goed mogelijke afstemming tussen de planontwikkeling met de vastgestelde kaders, ondersteuning in het RO-proces en het slechten van eventuele barrières.

Dit actiepunt draagt tevens bij aan de doelstelling "transitie naar duurzame energiebronnen en energietransitie".

02. We ondersteunen het innovatiecluster Space53 in deze opstartfase met mensen en middelen

Op basis van de in 2018 gecreëerde randvoorwaarden op Technology Base voor Space53 zetten we in 2019 belangrijke stappen in het verwezenlijken van de regionale ambitie met betrekking tot de onbemenste (luchtvaart)systemen. We maken maximaal gebruik van de wettelijke mogelijkheden om tests en experimenten met deze systemen uit te voeren. Het netwerk van kennisinstellingen en bedrijven vullen we in 2019 aan met nieuwe partijen. Dit netwerk brengen we in 2019 volop in stelling voor het realiseren van nieuwe projecten met maatschappelijke en economische impact  op het gebied van publieke veiligheid, inspectie en onderhoud, landbouw en onbemand vrachtvervoer. De eerste onbemande vrachtvlucht is in 2019 een feit. Daarmee genereren we veel publiciteit in binnen- en buitenland. Tevens draagt Space53 er zorg voor dat in 2019 systemen operationeel worden voor luchtruimbeveiliging tegen ongewenst gebruik. Deze inspanningen leiden tot versterking van het innovatiecluster en meer werkgelegenheid in deze sector.

03. Verdere ontwikkeling van de stadscampus

Marktpartijen, kennisinstellingen en bedrijfsleven creëren met ondersteuning van ons een nieuwe en stimulerende leer- en werkomgeving Connect-U. De transformatie van het voormalige ziekenhuis Ariënsplein (Connect-U) is in volle gang. De eerste gebruikers zoals Saxion met onder meer nieuwe onderwijsruimten, het Centrum voor Ondernemerschap en de bedrijvencommunity GameLab-Oost zijn gestart. Op dit moment worden 260 wooneenheden voor (deels internationale) studenten opgeleverd. De komende tijd zal in teken staan van het verder uitbouwen van het concept met een mix van de functies onderwijs, werken en wonen.

Op de Stadscampus worden binnen Connect-U vijf business communities ontwikkeld die direct bijdragen aan kennisontwikkeling en -benutting door samenwerkende innovatieve ondernemingen. Elke community kent een of enkele leidende bedrijven, jonge bedrijven en starters. De communities sluiten qua thema’s aan bij de sterktes van de regio, zoals Robotica en MedTech. Connect-U is een open innovatie campus, die hiermee ook de binnenstad van Enschede revitaliseert en de economische basis van de regio Twente versterkt. De samenwerking met het mkb uit de regio Twente draagt ertoe bij dat talent voor de regio behouden blijft, de bedrijven groeien en dat nieuwe kennis wordt verworven en benut. De samenwerking met het ROC van Twente zorgt voor aansluiting van het mbo. Op deze wijze willen we mbo-afgestudeerden enerzijds aan het werk helpen en anderzijds laten doorstromen in hbo-opleidingen.

Het belang voor Enschede is groot om de economische potenties/kansen die hier liggen echt te faciliteren en aan te jagen. De Stadscampus biedt een nieuwe vorm van werken/wonen/community-vorming die een deel van de meer traditionele werkvormen en kantoorlocaties gaat vervangen. Creativiteit en ontmoeting door een centrale ligging staan daarbij centraal. Ook liggen er kansen om hier studenten en maatschappij meer bij elkaar te brengen in een zogenaamd Enschede Lab. De Stadscampus is een goed voorbeeld hoe onze stad aantrekkelijker wordt voor talent.

De gemeentelijke inzet volgt twee actielijnen:

  • Fysiek: Faciliteren van de ontwikkeling door opstellen van een flexibel bestemmingsplan dat nieuwe ontwikkelingen ondersteunt en begeleiding van de herinrichting van het voorplein om te komen tot een aantrekkelijke nieuwe verblijfsruimte binnen de Stadscampus;
  • Conceptontwikkeling: Faciliteren en versterken van de publiek-private samenwerking tussen Life/Saxion/ROC/bedrijven/gemeente om te komen tot vijf businesscommunities onder andere door bij te dragen aan de inzet van een kwartiermaker.
04. We stimuleren en faciliteren de verdere ontwikkeling van Kennispark

De gebiedsstrategie Kennispark is de basis voor de verdere ontwikkeling van Kennispark. De gemeente faciliteert deze ontwikkeling door in 2019 het ruimtelijk instrumentarium (onder andere welstand en bestemmingsplan) te optimaliseren, zodat alle ambities uit de gebiedsstrategie mogelijk worden gemaakt. We bouwen samen met onze partners een gebiedseigen regie-organisatie die van ons en onze partners mandaat krijgt om regie te voeren op de kwaliteit van de verdere gebiedsontwikkeling.

Daarnaast maken we afspraken met een of meerdere beleggers om de benodigde ontwikkeling van openbare ruimte, nieuw vastgoed en de transformatie van bestaand vastgoed te versnellen. Als hiervoor een wijziging van het bestemmingsplan nodig is, leggen we dit voor aan de Raad. Tegelijkertijd faciliteren we alle lopende ontwikkelingen. In 2019 opent het Demcon Technology Centre en start als alles meezit de nieuwbouw voor Ecare met een openbare horecavoorziening. Op het terrein van de Universiteit Twente opent het Tech Med Centre en het U Park Hotel. Verschillende andere plannen bevinden zich in een ontwikkelingsstadium. Waarschijnlijk zijn de initiatiefnemers in 2019 ver genoeg om ook die plannen aan de buitenwereld te presenteren. 

We verwachten de in 2017 ingezette banengroei voort te kunnen zetten, zodat het aantal banen met ongeveer 300 per jaar blijft groeien.

05. We sturen op (nog) meer samenwerking en afstemming tussen de regionale toplocaties

In 2019 sturen we op meer samenwerking en afstemming tussen de (directeuren van) de regionale toplocaties (Businesspark XL, High Tech Systems Park, Kennispark en Technology Base) en Novel-T. We gaan de toplocaties gezamenlijk vermarkten en bouwen daaronder aan onderscheidende locatieprofielen. Op het gebied van acquisitie wordt al samengewerkt maar ook op andere gebieden (activiteiten, profilering, informatie) liggen er kansen. Dit leidt tot een sterkere samenwerking en dus meer kansen voor groei van bedrijvigheid en werkgelegenheid.

Bijdrage verbonden partij: Technology Base

Maatschappelijk rendement: 

Technology Base/Area Development Twente (ADT) heeft de opgave het gebied van de voormalige militaire luchthaven Twente integraal te ontwikkelen tot een impuls en aanjager voor een economisch sterker en duurzamer Twente. 

.
1.03 In Enschede kunnen bestaande en nieuwe bedrijven groeien en innoveren
De basis van onze economie zijn onze bestaande bedrijven. Op regionaal niveau vindt acquisitie plaats in de sectoren High Tech Systems en Materials (HTSM) en logistiek. Hiernaast acquireren we zelf op enkele voor Enschede specifieke sectoren: zakelijke dienstverlening, ICT en winkels voor de binnenstad. Acquisitie gebeurt heel gericht en is afgestemd op het profiel van onze regio en stad. Voor alle bedrijven (bestaand en nieuw) gaan we een goede dienstverlening bieden, zorgen we voor digitale bereikbaarheid, bieden we ondersteuning van netwerken voor starters, start ups en scale ups en innovatie (Novel-T), bevorderen we internationalisering, hebben we aandacht voor het arbeidsmarktbeleid en voor een aantrekkelijke werkomgeving.

Indicatoren 
Aantal indicatoren: 2


Toelichting:
In deze grafiek is de ontwikkeling te zien van het totaal aantal banen in Enschede. De banengroei is een resultaat van inzet op bereikbaarheid van banen en van aantrekken en vasthouden van talent.

Het streefgetal is gebaseerd op de landelijke verwachtingen in banengroei (1,4% groei vanaf 2019).

Bron: Vestigingenregistratie Enschede (realisatie) en CBS/UWV (voor het streven).



Toelichting:
In deze grafiek is de ontwikkeling van het bruto regionaal product (BRP) van Enschede te zien. Het BRP zegt iets over de samenstelling van de economische sectoren in een gemeente en de toegevoegde waarde per baan.

Het streven is het BRP harder te laten stijgen dan de landelijke prognose. We hopen met ontwikkelingen op de toplocaties, ondersteuning van innovatie en inzet op goede voorzieningen een sterkere samenstelling in sectoren te krijgen en meer toegevoegde waarde per baan.

Bron: LISA, bewerkt door I&O Research

Acties 2019
Aantal acties: 4

01. De samenwerking binnen Startup Twente leidt tot betere informatievoorziening en een effectiever inhoudelijk programma

Startup Twente vormt de vlag waaronder Novel-T, Saxion Centrum voor Ondernemerschap, Ondernemerslab ROC van Twente, Spinnerij Oosterveld en de Ceespot hun activiteiten op elkaar afstemmen en zich samen overzichtelijk presenteren. Dit leidt tot een efficiëntere inhoudelijke programmering en tot een betere vindbaarheid van locaties en evenementen (via de gezamenlijke website startuptwente.nl). De gemeente coördineert deze samenwerking. Resultaat daarvan is een overzichtelijker startup-landschap en meer innovatieve starters in onze stad.

02. We prioriteren op de inzet van het Ondernemersloket

In verband met de bezuiniging op de inzet van het Ondernemersloket gaan we de functies van een aantal accountmanagers en acquisiteurs integreren. Gemeentelijke acquisitie vindt plaats op de sectoren detailhandel, zakelijke dienstverlening en ICT. Dit zijn de sectoren waarin we ons als stad onderscheiden van de omliggende gemeenten en waarin we groei in banen verwachten. Acquisitie op High Tech Systems and Materials (HTSM) en logistiek vindt plaats in regionaal verband.

03. Er ligt in 2019 een visie op de werklocaties, afgestemd op de strategische doelen van de stad, behoeften van ondernemers en ontwikkelingen en kansen voor de toekomst.

De visie dient als onderbouwing van de keuzes die gemaakt moeten worden in het kader van de regionale programmeringsopgave bedrijventerreinen. Tevens geeft het een beeld van het kwantitatieve en kwalitatieve aanbod op de bedrijventerreinen én kantorenmarkt en geeft inzicht in potentiële (mis)matches tussen vraag en aanbod. De inzichten die dit gaat opleveren helpen ons bij het vormen van gebiedsgerichte ontwikkelplannen, ruimte voor nieuwe initiatieven en versterking van bestaande bedrijven in Enschede.

04. In 2019 wordt een visie op detailhandel en horeca opgeleverd

Deze visie zet in op een duurzame structuur in deze sectoren met ruimte voor nieuwe ontwikkelingen. Het draagt bij aan behoud en groei van banen, goede voorzieningen in de stad en aan leefbare wijken. De conceptvisie is voorbereid in 2018. Het  vraagt nog tijd om deze visie om te zetten naar een bruikbaar instrument dat zich continu kan ontwikkelen. 

Bijdrage verbonden partij:XL Businesspark Twente/Regionaal Bedrijventerrein RBT

Maatschappelijk rendement:

De ontwikkeling en uitgifte van XL Businesspark draagt bij aan de regionale groei van bedrijven en het creëren van nieuwe banen. Een deel van deze banen kan door Enschedeërs worden ingevuld. Ook worden indirect banen gecreëerd door het versterken van de logistieke sector in Twente.

.
2. Talent wordt aangetrokken en vastgehouden

De aantrekkelijkheid van een stad wordt in eerste instantie bepaald door de inwoners: het aandeel hoger opgeleiden en het aandeel creatieve klasse bepaalt de aantrekkelijkheid van de stad voor bedrijven en de economische groei. Economische groei is nodig om iedereen aan het werk te houden. Enschede heeft een relatief laag aandeel hoger opgeleiden. Dit beperkt de economische kansen van onze stad. Om hier verandering in aan te brengen, gaan wij meer inzetten op het aantrekken en vasthouden van hoger opgeleid talent. Hiervoor is het belangrijk dat de voorzieningen (wonen, cultuur, profilering) goed op orde zijn. We willen kwalitatief groeien om als stad sterker te worden.

Deze doelstelling hangt sterk samen met "de bereikbaarheid van banen wordt vergroot", "inwoners zijn gezond en actief" en "inwoners zijn financieel zelfstandig".

 
2.01 De stedelijke voorzieningen zijn attractief voor inwoners en bezoekers (nationaal en internationaal)
Een aantrekkelijke stad heeft een bruisende binnenstad, goede culturele voorzieningen, evenementen en voorzieningen als een internationale school. En dit is afgestemd op de wens tot het vasthouden van meer hoger opgeleiden.


Indicatoren 
Aantal indicatoren: 2


Toelichting:
In deze grafiek staat het gemiddeld aantal weekbezoekers in de binnenstad. Dit gemiddelde aantal is tot en met 2017 gemeten op basis van handmatige tellingen. Deze tellingen vonden eens per jaar en tijdens winkeltijden plaats. Vanaf 2018 tellen we alle dagen, via wifisensoren en 24 uur per dag. Dit levert een trendbreuk op in de cijfers (omdat we nu 24 uur per dag tellen). Het getal van 2018 is het gemiddeld aantal weekbezoekers in de eerste helft van het jaar gebaseerd op wifitellingen.

Het streven is gebaseerd op een verwachte toename van bezoekers door realisatie van nieuwbouwprojecten rondom de binnenstad, ontwikkeling van de stadscampus en verdere versterking van de positie van de binnenstad in de Euregio.

Bron: Locatus (2015-2017) en City Traffic (vanaf 2018)



Toelichting:
Cultuur en evenementen zijn belangrijke factoren voor een aantrekkelijke stad, goede stedelijke voorzieningen. Doel is dat dit totaal aantal stijgt. Indirect effect zijn meer bestedingen (o.a. restaurantbezoek) in de stad. De streefwaarden zijn het aantal bezoekers per jaar.

Bron: De culturele instellingen

Acties 2019
Aantal acties: 6

01. We gaan met de binnenstadspartijen bekijken hoe we het Actieprogramma Binnenstad op een andere manier kunnen voortzetten

In 2019 krijgen we te maken met een structurele versobering van de middelen voor het actieprogramma binnenstad. Tegelijkertijd blijft er via de intensivering op economie een beperkt budget beschikbaar om te zorgen dat we de huidige ruimtelijke kwaliteit en spontane initiatieven in de binnenstad kunnen vasthouden. Hiermee houden we de binnenstad bruisend. Het beschikbare budget wordt vooral ingezet als cofinanciering en zorgt voor bij onze binnenstad passende stadsarrangementen.

02. We werken de voorwaarden uit voor een bedrijven investeringszone (BIZ) in de binnenstad

De ondernemers in de binnenstad willen graag een bedrijven investeringszone (BIZ). De randvoorwaarden hiervoor worden in 2019 verder in beeld gebracht en de invoering wordt door de gemeente gefaciliteerd.  Doel is om zo meer geld te krijgen, mede voor en door de ondernemers, om te investeren in leefbaarheid, openbare ruimte, beleving in de binnenstad. Kortom: het verhogen van de aantrekkelijkheid van de binnenstad.

03. Met behulp van smart data werken we aan een optimale samenstelling van voorzieningen in de binnenstad.

Via inzichten uit analyses van smart data (denk aan wifi en google) gaan we werken aan het versterken van het voorzieningenaanbod, promotie, evenementenplanning en acquisitie. Onze inzet (mensen en middelen) krijgt hierdoor meer focus en wordt meer afgestemd op de doelgroepen. Bescherming van privacy is hierbij een belangrijke basisvoorwaarde. 

04. We evalueren en actualiseren de amateurkunst verordening en leggen deze ter besluitvorming voor aan de Raad.

De verordening uit 2008 wordt geactualiseerd. Dit draagt bij aan goede culturele voorzieningen.

05. We faciliteren het proces voor culturele instellingen om subsidieplannen in te dienen bij het Rijk

We vervolgen het traject vanuit Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) en starten de pilot proeftuinen (als subsidie wordt toegekend) . Dit draagt bij aan een bruisende binnenstad en de cultuurvoorzieningen in Enschede.

06. We evalueren en actualiseren het atelier- en broedplaatsenbeleid en leggen deze aan de raad ter besluit vorming voor.

Door dit voorstel geven we invulling aan de bezuiniging op cultuur vanuit de Zomernota 2017.

Bijdrage verbonden partij: Twentse Schouwburg

Maatschappelijk rendement:

De Twentse Schouwburg N.V. (Wilminktheater en Muziekcentrum Enschede) vormt een belangrijke culturele voorziening voor de gemeente Enschede en omgeving. De onderneming exploiteert vier gebouwen met samen zes podia in het centrum van Enschede, te weten: het Wilminktheater, het Muziekcentrum, de Grote Kerk en De Kleine Willem. Op jaarbasis biedt de organisatie momenteel circa 350 – 380 voorstellingen en concerten aan met circa 135.000 bezoekers per jaar. Daarnaast is er meer aandacht voor de verbindende rol van Wilminktheater en Muziekcentrum Enschede binnen de Twentse samenleving, verbinding tussen publiek en podia en ook tussen de Twentse podia onderling.

.
2.02 Het woningaanbod en de leefomgeving zijn attractief, veilig en toekomstbestendig
Als we meer hoger opgeleiden vast willen houden, dan moet het woningaanbod hier bij aansluiten. De kwalitatieve samenstelling van het woningaanbod is een aandachtspunt en we moeten kijken of we passende woningen hebben voor net afgestudeerden, expats en gezinnen. Als grootste stad van het oosten kunnen wij een grootstedelijk woonmilieu bieden. Het verdichten in het centrum hoort bij dit doel, evenals een aantrekkelijke leefomgeving en buitengebied.



Indicatoren 
Aantal indicatoren: 5


Toelichting:
Dit cijfer is samengesteld uit verschillende waarderingsaspecten van de aantrekkelijkheid van de woonomgeving. De keuze is gebaseerd op studies van het Ministerie en de atlas voor Nederlandse gemeenten. Het gaat daarbij bijvoorbeeld over de mate van contact tussen buren, de hoeveelheid groen en water in de wijk, het percentage koopwoningen en het culturele aanbod.



Toelichting:
Het indexcijfer van de gemiddelde verkoopprijsontwikkeling geeft informatie over de aantrekkelijkheid van Enschede in relatie tot andere gebieden.





Toelichting:
Als wij willen werken aan een evenwichtiger samenstelling van onze bevolking, dan moet de verhouding tussen de verschillende prijssegmenten van woningen veranderen (relatief minder goedkoop en meer duur). Bij nieuwbouw streven we naar een relatief groter aandeel in het duurdere segment.





Toelichting:
In het kader van de trek naar de stad, het unieke hoogstedelijke woonmilieu dat Enschede kan bieden in en rondom de binnenstad, gaan we meten of de inwoneraantallen in dit gebied ook stijgen.
De streefgetallen zijn gebaseerd op basis van de voorgenomen harde en als haalbaar ingeschatte zachte plannen in de periode 2019-2022. Eenpersoons woningen zijn in de prognose gesteld op bezetting door 1 persoon, meerpersoons woningen op een bezetting van 1,4.




Toelichting:
De score woonaantrekkelijkheid is een jaarlijkse score van onze stad in de Atlas voor Gemeenten. We laten hier de score zien zonder geografie omdat geografische factoren erg bepalend zijn voor onze eindscore (bereikbaarheid van banen, nabijheid natuurgebieden als de Veluwe en de zee). Aan onze geografische ligging kunnen we niet zoveel veranderen. De andere factoren die deze score bepalen zijn: cultureel aanbod, veiligheid, percentage koopwoningen, culinair aanbod, aanwezigheid universiteit en percentage vooroorlogse woningen.
Hoe lager de score, hoe beter we scoren op de ranglijst.

Het streven is om weer op het niveau van 2017 te komen (12e van de ranglijst: een plek die past bij de omvang van onze gemeente)

Bron: Atlas voor Gemeenten.

Acties 2019
Aantal acties: 16

01. We onderzoeken de mogelijkheden van een andere manier van financiering van gemeentelijke kerntaken.

Om maximaal te kunnen sturen op de opgaven die we als gemeente prioriteit geven, moeten we ook de inzet van eigen personeel makkelijker kunnen richten op die prioritaire opgaven. De huidige financieringsconstructie van medewerkers maakt dat bovenstaande niet voldoende tot stand komt. Taken die we als gemeente tot de kerntaken van de gemeente beschouwen zoals de verantwoordelijkheid voor een goede ruimte ordening. Nieuwe ontwikkelingen in de stad worden zo veel mogelijk ingepast in het bestaande stedelijk weefsel. Dit maakt de opgaven complexer dan voorheen: meer faciliterend en daarmee veel meer integraal aan de voorkant afwegen welke belangen we laten prevaleren in de beperkte ruimte die er in de bestaande stad is. We hebben het momentum mee: er zijn veel partijen die willen investeren in Enschede. Om die initiatieven goed te kunnen faciliteren en de juiste kaders mee te kunnen geven, zijn er ontwikkelmanagers, stedenbouwkundigen, verkeerskundigen en planologen nodig. We hebben als gemeente een wettelijke verplichting als het gaat om het waarborgen van een goede ruimtelijke ordening. De stedenbouwkundige kwaliteit en programmering welk type en aantal woningen waar wel en niet toegestaan kunnen worden, zijn kerntaken bij deze stedelijke ontwikkeling. Hier horen werkzaamheden bij als regie voeren, pro-actief makelen en schakelen met de markt, kaders stellen en opdrachtgeving. Voor deze werkzaamheden is geen structurele financiering.

Niet alleen voor de markt maar ook voor onze partners de woningbouwcorporaties voeren we werkzaamheden uit in het kader van de herstructurering die we afgelopen jaren mede financierde en waar de corporaties een deel van de kosten op zich nemen. Voor 2019 kunnen we deze werkwijze continueren, maar voor de jaren daarna zijn hier geen middelen voor en zouden de corporaties zelf deze kosten moeten dragen. Hoe we met deze in de prestatieafspraken met corporaties vastgelegde afspaak omgaan, maakt ook onderdeel uit van het onderzoek naar hoe we de financiering van gemeentelijke kerntaken dat in 2019 aan de raad wordt aangeboden.

02. We gaan de nota Grondbeleid herijken en aanbieden aan de raad ter besluitvorming.

De herijking van de nota grondbeleid is kaderstellend en geeft handvatten voor het grondbeleid voor de komende jaren en in principe voor onbepaalde tijd.  De nota geeft instrumenten om de doelen van de stad te bereiken zoals het vestigingsklimaat en het toekomstbestendig vasthouden van hoogopgeleiden. Dit bereiken we door bij voorkeur projecten te faciliteren die bijdragen aan een prettige en uitdagende woon-, leef- en werkomgeving.  

03. We actualiseren de Visie en realisatie strategie rond de Spoorzone (inclusief stationsplein).

Het huidige ambitiedocument Spoorzone is uit 2011. Er vindt een herijking van de ambities plaats die aansluiten bij de huidige ambities van de stad. We zetten in op een gevarieerd programma van wonen en werken, met woonvormen die aansluiten bij deze wensen van die groepen die we graag in de stad willen aantrekken en vasthouden. We komen ook met voorstellen over een realisatiestrategie.

04. We werken de Dynamische Investeringsagenda (DIA) Twekkelerveld samen met bewoners en partners uit.

Het prototype van een Dynamische Investeringsagenda dat we in 2018 maakten voor Twekkelerveld werken we in 2019 met bewoners en partners uit naar een integrale uitvoeringsagenda voor de periode 5-10 jaar. In dit uitvoeringsprogramma laten we zien hoe we onze krachten bundelen om werk te maken van de gesignaleerde opgaves en kansen voor Twekkelerveld. DIA is daarmee een aanvulling op de stadsdeelagenda die zich richt op de integrale uitvoering op de korte termijn (0-5 jaar).

05. We maken een Stedelijke Investeringsafweging (SIA).

Samen met de woningbouwcorporaties maken we in 2019 een nieuw instrument om op stedelijk niveau:

  • Kansen te signaleren waar we krachten kunnen bundelen in het integraal werken aan de aantrekkelijk stad met leefbare en duurzame wijken (sociaal, fysiek en economisch).
  • De kansen onderling te prioriteren naar een strategisch meerjarenprogramma dat zich richt op de middellange en lange termijn.

Dit nieuwe instrument, de Stedelijke Investeringsafweging (SIA) geeft inzicht in welke wijken zich de grootste kansen voordoen om  investeringen/initiatieven van verschillende partijen te koppelen. De SIA geeft daarmee richting aan de volgorde waarop we de Dynamische Investeringsagenda’s verder uitrollen over de stad. Welke rol de raad en andere beslissers krijgen in het maken van de stedelijke afweging is onderdeel van de opdracht. We maken in de SIA gebruik van data van onze partners en vanuit de verschillende programma’s.

06. We verwijderen de hondenuitlaatplekken met houtsnippers (hups) en laten de hondenpoepafvalbakken staan.

Dit als uitwerking van de in het coalitieakkoord genoemde bezuinigingsmaatregel rond de hondenvoorzieningen. Ter compensatie willen we voldoende hondenvoorzieningen in de stad aanbieden. De voorkeur gaat daarom uit naar een alternatief waarbij de hups worden verwijderd, de hondenpoepafvalbakken blijven staan en ca. 20 hondenpoepafvalbakken worden bijgeplaatst om tot een maximale onderlinge afstand van 350 meter te komen.

07. We voeren de inspiratiekaart openbare ruimte verder door.

Bijvoorbeeld via de Dynamische investeringsagenda in Twekkelerveld. Waarmee we werken aan een aantrekkelijke leefomgeving voor jong en oud.

08. We leggen nieuwe bloemenlinten aan via Enschede Bloeit op.

Hiermee wordt de leefomgeving aantrekkelijker en we versterken de biodiversiteit in 2019.

09. We stellen een visie op voor de diepe ondergrond.

Hiermee zorgen we ook voor toekomstige generaties voor een vitale bodem om te leven, wonen en werken.

10. We maken een visie op de radialen en invalswegen.

Er wordt een agenda voor de radialen gemaakt met per radiaal een ontwikkelstrategie. De agenda voor de radialen en de mobiliteitsvisie versterken elkaar. Daar waar de mobiliteitsvisie een bredere insteek heeft en uitspraken zal doen over vooral de rol van de radiaal binnen het verkeerssysteem, gaat de agenda voor de radialen over de radiaal in samenhang met de aangrenzende functies en panden. De beide trajecten worden in samenhang opgepakt.

11. We ontwikkelen een visie buitengebied en een nieuwe Gids Buitenkans.

Beide trajecten leggen we in 2019 voor aan de raad ter besluitvorming. De planning is mede afhankelijk van de vaststelling van de energie visie. In de visie verbinden we landelijke opgaven, als klimaatadaptie en energietransitie en lokale prioriteiten. In de Gids Buitenkans volgt het uitwerkingskader aan de hand waarvan wij ruimtelijke initiatieven toetsen. Bij het traject betrekken we inwoners en grondeigenaren.

12. We actualiseren de welstandsnota en bieden dit aan de Raad aan ter besluitvorming.

Dit om enerzijds de ruimtelijke kwaliteit van de stad goed te houden en anderzijds voorkomen dat we onnodige regels hanteren voor inwoners en bedrijven. 

13. We herijken de woonvisie en bieden deze aan de Raad aan ter besluitvorming.

We herijken de Woonvisie, zodat deze aansluit bij de vernieuwde hoofdthema’s van de stad en om de voor wonen relevante doelstellingen uit het coalitieakkoord er in te verwerken.

14. We gaan dusdanig inzetten op handhaving dat we "groen" scoren bij de Provincie

We gaan in 2019 met de extra middelen die we krijgen uit deze begroting inzetten op bouwinspecteurs, toezichthouders openbare ruimte en juridisch handhavers. Door extra inzet wordt de veiligheid voor de samenleving beter en onder andere ook zichtbaarder en zal zowel de waardering als het veiligheidsgevoel van de inwoners positiever worden. Op dit moment (2018) scoren we “oranje”, wat inhoudt dat de plannen goed zijn maar de financiële onderbouwing slecht is. Voor 2019 zijn er nu voldoende financiële middelen vrijgemaakt in deze begroting om weer in "groen" te komen. Voor de jaren daarna is het budget niet toereikend omdat de incidentele middelen in 2020 wegvallen.

15. We kiezen voor speerpunten in de aanloop naar de nieuwe Omgevingswet

De Omgevingswet wordt in 2021 ingevoerd. Voor de invoering van de Omgevingswet kiezen we een aantal speerpunten:

  • We bouwen verder aan een Omgevingsvisie. Daartoe stellen we een ruimtelijke ontwikkelingskoers vast en werken die op onderdelen uit.
  • We brengen in kaart welke algemene regels,  vergunningstelsels, delen van huidige verordeningen en beleid(sregels), we in een toekomstig Omgevingsplan willen opnemen.
  • We brengen  de ICT en Geo-informatie op orde.
  • We zetten experimenten op het gebied van flexibel bestemmen, snellere vergunningverlening en vernieuwende wijzen van integrale besluitvorming en integrale aanpakken van gebieden in de stad voort.
  • We versterken de dienstverlening in de uitvoering via gerichte training en opleiding.
  • In het invoeringstraject kiezen we voor een nauw verbonden politiek-bestuurlijk-ambtelijk samenspel.
16. We verkennen bij de start van planvormingsprocessen de mogelijkheid van beperkte inzet op cultuurhistorie.

Erfgoed is als identiteitsbepalende en economische factor een steeds belangrijker uitgangspunt bij ruimtelijke ontwikkelingen. Niet alleen monumenten en beschermde gezichten, maar ook het karakter en de sfeer van onze leefomgeving zijn belangrijk. Het besef neemt toe dat monumenten en erfgoed essentieel kunnen bijdragen aan de identiteit en aantrekkelijkheid van stad en buitengebied. Tegelijkertijd moeten we keuzes maken. In eerdere bezuinigingsrondes is er voor gekozen om de capaciteit voor cultuurhistorie te minimaliseren. Hierover is voor de zomervakantie een discussienota aan de raad aangeboden met daarin opgenomen verschillende scenario’s om cultuurhistorie een plek te geven bij ruimtelijke ontwikkelingen. We verkennen hoe we in de huidige situatie toch beperkte ambtelijke inzet vrij kunnen maken om het belang van cultuurhistorisch erfgoed recht te doen, maar hebben op dit moment nog geen budget vrijgemaakt voor één van de scenario’s omdat ons daar de middelen voor ontbreken. Onze verkenning richt zich op het meer aan de voorkant van het planvormingsproces meenemen van het element cultuurhistorie.  Als de raad wel over wil gaan tot inzet conform de aangeboden scenario’s, moeten er andere keuzes gemaakt worden.

Bijdrage verbonden partij: Onderhoud Enschede

Maatschappelijk rendement:

Zij zorgt voor de uitvoering van het onderhoud van de openbare ruimte. Daarmee draagt zij bij aan de realisatie van de doelen voor de openbare ruimte, zoals behalen van het gewenste kwaliteitsniveau en het woon- en vestigingsklimaat van de stad. Daarnaast levert zij een belangrijke bijdrage aan de arbeidsmarktdoelstellingen, doordat 60% van het personeel van Onderhoud Enschede BV bestaat uit mensen uit de arbeidsmarktdoelgroep. De kwaliteit van de werkzaamheden wordt gemonitord en vastgelegd in rapportages.

Bijdrage verbonden partij: Regio Twente

Maatschappelijk rendement:

Binnen het kader van de regio wordt samengewerkt op het gebied van wonen, externe lobby en samenwerking en grondzaken. In het verlengde van de regionale woonvisie die begin 2016 is vastgesteld, worden afspraken gemaakt over de omvang en kwaliteit van de woningproductie in Twente. Daarnaast wordt de inbreng in G32, VNG en dergelijke gecoördineerd. Binnen de regio is de samenwerking met de Netwerksteden vooral op wonen en grondzaken. 

.
2.03 Wij werken effectiever samen met de kennisinstellingen (UT, Saxion, Aki, ROC) en het bedrijfsleven op de opgave "aantrekken en vasthouden van talent”
Het aantrekken en vasthouden van talent is een opgave die we niet alleen kunnen trekken. We werken hierin nauw samen met de kennisinstellingen en het bedrijfsleven. Met de kennisinstellingen hebben we een strategische samenwerkingsagenda Smart Enschede opgesteld. Het samenwerken met de bedrijven is hier een onderdeel van.


Indicatoren 
Aantal indicatoren: 2


Toelichting:
In deze grafiek is het migratiesaldo te zien per leeftijdsgroep. Om de grafiek leesbaar te houden is gekozen voor de leeftijdsgroepen tussen 15 en 40 jaar. Dit zijn ook de groepen waar we ons vooral op inzetten bij de doelstelling "aantrekken en vasthouden van talent". De migratie in de leeftijdsgroep 15-19 hangt sterk samen met het aantal jongeren dat in onze stad komt studeren.

Streven: we streven er naar om meer jongeren te trekken in de leeftijdsgroep 15-19 jaar en in de leeftijdsgroepen 20-40 hopen we dat er per saldo meer mensen blijven dan dat ze vertrekken uit onze stad.

Bron: Basis Registratie Personen, bewerkt door Kennispunt Twente



Toelichting:
In deze grafiek ziet u het aantal studenten op de UT, Artez en Saxion (vestiging Enschede).

Streven: Saxion verwacht de komende jaren een lichte toename in het aantal studenten. De UT verwacht een iets sterkere groei in studentenaantallen. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door een toename in internationale studenten.

Bron realisatie: DUO, bewerkt door Kennispunt Twente
Bron streven: UT, Saxion en Artez (inschattingen)

Acties 2019
Aantal acties: 2

01. Met de kennisinstellingen maken we een uitvoeringsagenda

Dit doen we op de thema's 'talent halen en houden', 'smart society', en 'vestigingsklimaat'. Basis hiervoor is de samenwerkingsovereenkomst met de UT, Saxion, Artez en ROC van eind 2017. In de uitvoeringsagenda leggen we goed vast welke resultaten we willen bereiken en welke acties we hiervoor gaan uitvoeren. We weten dan ook beter welke resultaten de samenwerking oplevert. In de uitwerking van de uitvoeringsagenda leggen we verbindingen met bedrijven. Een onderdeel van de uitvoeringsagenda is afstemming in onderzoeksagenda's van de kennisinstellingen in de zoektocht naar oplossingen voor maatschappelijke problemen. 

02. Wij zetten studenten in voor het studentenbeleid

Wij hebben twee studenten in dienst die verantwoordelijk zijn voor het studentenbeleid van onze stad. Zij leggen verbindingen met de medestudenten voor het verkennen van vraagstukken en oplossingen voor het aantrekken en vasthouden van talent.

.
2.04 De (inter)nationale branding van Enschede wordt versterkt
Om onze stad neer te zetten als aantrekkelijk voor talent is veel inzet nodig op positionering en profilering. We willen onze stad neerzetten als grensverleggend, innovatief, hip en slim. Hiernaast willen we ook een welcoming city zijn voor de toenemende stroom van buitenlandse studenten en kenniswerkers.


Indicatoren 
Aantal indicatoren: 2


Toelichting:
In deze grafiek zie je het percentage hoger opgeleiden in Enschede (hoger opgeleid is: HBO en WO). Enschede heeft een relatief laag aandeel hoger opgeleiden. Universiteitssteden hebben gemiddeld een aandeel van 45% hoger opgeleiden, Enschede heeft 34% hoger opgeleiden als aandeel in de beroepsbevolking.

Streven: hoger opgeleiden zijn een belangrijke factor voor groei van economie en een aantrekkelijke stad. Als we meer talent weten aan te trekken en vast te houden, gaat dit aandeel stijgen. Streven is daarom om het aandeel hoger opgeleiden hoger te krijgen.

Bron: CBS



Toelichting:
De beroepsbevolking (alle mensen tussen 15 en 74 jaar die werken of beschikbaar zijn voor werk) stijgt in de grote steden door de trek naar de stad, maar daalt al een paar jaar in Enschede. Door maatregelen op het gebied van bereikbaarheid van banen en het vasthouden van talent hopen we op termijn de dalende tendens van de beroepsbevolking iets te keren. Een groeiende beroepsbevolking (met een hoog opleidingsniveau) is een belangrijke vestigingsfactor voor bedrijven.

We streven er naar om qua beroepsbevolking weer op het niveau van 2015 te komen.

Bron: CBS.

Acties 2019
Aantal acties: 4

01. We brengen focus aan op de samenwerking met onze zustersteden

We gaan de samenwerking met onze zustersteden Palo Alto en Dalian focussen op de thema’s duurzaamheid, drones en mobiliteit. Door het inzetten van onze netwerken met de zustersteden Palo Alto en Dalian en slimme steden als Heidelberg en Linkoping, willen we onze stad aantrekkelijker maken voor studenten en bijdragen aan de groei van onze bedrijven.

02. Internationals voelen zich sneller thuis in Enschede

We gaan de eerste landing van internationals verbeteren in 2019 door het opstellen van een uitvoeringsprogramma samen met de onderwijsinstellingen, ondernemers en overheid. Dit uitvoeringsprogramma zal worden voorzien van een gezamenlijk investeringsplan, zodat de uitvoering de hoogste prioriteit kan krijgen. Internationals zijn internationale kenniswerkers en internationale studenten. Dit hoort bij een welcoming city/gastvrije stad.

03. We evalueren en actualiseren de strategische visie citymarketing en citybranding

Aan het einde van de vorige raadsperiode is aangegeven dat de manier waarop de gemeente Enschede zich richting de diverse doelgroepen (bewoners, bezoekers, bollebozen, bedrijven en buren) presenteert versnipperd is. Dit gaat ten koste van de effectiviteit van de ingezette middelen. We hebben opdracht gegeven voor een evaluatie van het huidig beleid. Op basis van de uitkomsten van die evaluatie komen we met een nieuwe strategie op citymarketing met een duidelijke taak- en verantwoordelijkheid verdeling. Dit moet leiden tot heldere afspraken tussen de gemeente en externe partners en binnen de gemeente. De strategie leggen we aan de raad voor.

Voor het 'Verhaal van Enschede' gaan we de afzonderlijke verhalen van de gemeente en haar partners in de stad samenbrengen in één consistent verhaal. Het instrumentarium daarvoor (de website) is ontwikkeld. In 2019 moet, samen met tal van externe partijen, gewerkt worden aan de inhoud. Leidende thema's voor de profilering zijn "grensverleggend", "smart community" en "ruimte".

04. In de binnenstad komt een bewegwijzering die internationaal te begrijpen is

Als onderdeel van onze inzet op een "welcoming city" (actiepunt 2 van subdoel 2.4) voor de internationale studenten, Duitse bezoekers, expats en andere buitenlandse gasten en inwoners zorgen we voor een bewegwijzering in de binnenstad met symbolen.

.
3. Enschede is een duurzame en klimaatbestendige stad

Wereldwijd is er een opgave voor energietransitie, klimaatadaptatie en hergebruik van grondstoffen. Enschede moet hier ook een bijdrage in leveren.

 
3.01 Transitie naar duurzame energiebronnen en energietransitie
Wij streven naar verduurzaming van woningen, bedrijven, duurzame energievoorziening en het afkoppelen van panden van gas.

Indicatoren 
Aantal indicatoren: 5


Toelichting:
Streven is dat panden steeds energiezuiniger worden.



Toelichting:
Hiermee wordt gemeten of panden geen gasaansluiting meer hebben.




Acties 2019
Aantal acties: 7

01. In een bestuursopdracht werken we de doelen van duurzaamheid (inclusief de energietransitie) verder uit.

De bestuursopdracht beschrijft de doelen voor de komende jaren en geeft richting in de wijze waarop we de doelen willen realiseren. Het gaat hier onder andere om de juiste mix van energie te vinden in de onderdelen energieopwekking en -besparing.

02. In 2019 vertalen we op hoofdlijnen het klimaatakkoord naar Enschede, inclusief de regionale afstemming.

In het Klimaatakkoord is vastgelegd dat decentrale overheden, samen met de netwerkbedrijven en inwoners, regionale energiestrategieën (RES) moeten opstellen. Een RES biedt voor iedereen inzicht in de mogelijkheden voor regionale opwek en besparing, verdeling van bronnen (voor warmte) en de consequenties voor de infrastructuur.

03. De binnenstadsdistributie (elektrisch) wordt verder uitgerold naar de Heurne.

Hierdoor is er minder vrachtverkeer in de binnenstad.

04. We stellen een energievisie op en bieden deze aan de Raad aan ter besluitvorming.

In de visie worden de strategie en maatregelen beschreven die nodig zijn voor het bereiken van onze energiedoelen. De visie biedt een integraal afwegingskader voor de realisatie van de diverse projecten voor de energietransitie. Met dit kader is voor burgers duidelijk binnen welk kader duurzaamheidsinitiatieven, zoals aanvragen voor het realiseren van zonneparken, plaats kunnen vinden.

05. Via de smart app stimuleren we gedragsverandering (fietsen in plaats van auto rijden).

Met de smart app gaan we verkeerssystemen beter instellen en de app wordt verder doorontwikkeld

06. In 2019 stellen we het Transitie plan aardgasloos 2050 op en bieden dit aan de Raad aan.

Elke gemeente moet voor 2021 een warmte transitieplan hebben gemaakt. In dit transitieplan staat hoe de gemeente in 2050 aardgasloos wil worden, hoe ze dat met de betrokken stakeholders wil gaan aanpakken, wat hiervoor de agenda is (in tijd) en voor wijken die voor 2030 aardgasloos worden, op welke manier dit gebeurt.

07. De Heurne en de Walstraat zijn pilotgebieden in de binnenstad voor nieuwe verlichting.

De nieuwe verlichting is dynamisch, duurzamer en zorgt voor meer veiligheid.

.
3.02 Naar een klimaatadaptief Enschede
De aanpak van hittestress en wateroverlast zijn de belangrijkste onderdelen van deze doelstelling. Er moet meer kwalitatief groen in de stad komen, meer wateropvang (aan het oppervlak en grondwater), biodiversiteit en smart sustainability.

 

Acties 2019
Aantal acties: 2

01. Wij voeren in 2019 samen met het Twents waternet (waarin alle Twentse gemeente zitting hebben), Waterschap Vechtstromen en de provincie Overijssel stresstesten uit.

De stresstesten  doen we om inzicht te krijgen in de effecten van de klimaatverandering voor wateroverlast, hitte en droogte.

Op basis van de uitkomsten van de stresstesten maken we nadere afspraken over welke risico’s we wel en niet acceptabel vinden en waar we maatregelen moeten treffen.

Voor wateroverlast hebben we voor het stedelijk gebied zelf al een stresstest uitgevoerd. In het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) zijn op basis van de uitkomsten van deze stresstest maatregelen bepaald, die deels al in uitvoering zijn en deels de komende jaren nog uitgevoerd gaan worden. Voorbeelden daarvan zijn:

  • De aanleg van de Stadsbeek, waarvan de tweede fase in 2019 wordt uitgevoerd. Zo zorgen we voor betere waterbergingsmogelijkheden in Stadsveld en Pathmos en maken we het water meer zichtbaar in de stad
  • De Groene Linie Oldenzaalsestraat die we in 2019 gaan afronden waarmee we de openbare ruimte en de stad meer toekomstbestendig en klimaatadaptief maken. Bijvoorbeeld door vernieuwende vormen van waterberging in de openbare ruimte
  • Aanpak van wateroverlast in de Zuid Esmarkerrondweg ter hoogte van voetbalvereniging Phenix.
  • Afkoppelen het hemelwater van de Boddenkamp op de Roombeek, waarmee we werken aan het verminderen van wateroverlast.
  • De uitvoering van maatregelen om grondwateroverlast in Enschede Noord te verminderen.
02. In het kader van smart sustainability realiseren we een internet of things platform (IOT) voor data van grondwater- en hittestress-sensoren

We realiseren een internet of things platform (IOT) voor data van grondwater- en hittestress-sensoren. Deze data kunnen gebruikt worden door inwoners en bedrijven. Zij krijgen hiermee meer regie over hun eigen omgeving. Het leidt tot bewustwording, bewuster handelen en met de data kunnen mensen en bedrijven actiever bezig zijn met de klimaatadaptatie. Het delen van data bevordert de actieve samenleving.

.
3.03 Optimaal hergebruik van producten en grondstoffen (circulaire economie)
Afval wordt steeds beter gescheiden en draagt daarmee bij aan optimaal hergebruik.

Indicatoren 
Aantal indicatoren: 2


Toelichting:
Hoe beter het huishoudelijk afval wordt gescheiden, hoe meer er ingezet kan worden op hergebruik, recycling en terugwinning van grondstoffen. Door de invoering van de tariefdifferentiatie op restafval (diftar) is het scheidingspercentage in 2017 gestegen naar 64%. De doelstelling voor 2019 (65%) komt hiermee binnen handbereik. In het voorjaar van 2019 zal de Raad geadviseerd worden over het ‘keuzemodel afval’ en de wenselijkheid van ‘omgekeerd inzamelen’. Betreffende voorstellen zullen worden voorgelegd aan de Raad om de doelstelling voor 2022 van 75% afvalscheiding te kunnen halen.





Toelichting:
De hoeveelheid huishoudelijk restafval per inwoner per jaar is als gevolg van de invoering van de diftar met circa 40% gedaald naar 145 kilogram per inwoner. De vermindering van de hoeveelheid restafval kan, in afwachting van verdere besluitvorming door de Raad (zie toelichting bij de grafiek “scheidingpercentage”), een extra stimulans krijgen. In de jaren na 2020 zouden we dan aan kunnen sluiten op de landelijke doelstelling van 100 kilogram per inwoner met als stip aan de horizon een afvalloos Twente in 2030 met 50 kilogram per inwoner per jaar.




Acties 2019
Aantal acties: 1

01. In het voorjaar 2019 bieden wij een voorstel aan met een advies voor één van de scenario’s van het keuzemodel afval.

Hoe beter het huishoudelijk afval wordt gescheiden, hoe meer er ingezet kan worden op hergebruik, recycling en terugwinning van grondstoffen. Door de invoering van de tariefdifferentiatie op restafval (diftar) is het scheidingspercentage in 2017 gestegen naar 64% en is de hoeveelheid huishoudelijk restafval per inwoner per jaar met circa 40% gedaald naar 145 kilogram per inwoner. De doelstellingen voor 2019 (65% en 140 kg per inwoners) komen hiermee binnen handbereik. In het voorjaar van 2019 zal de Raad worden geadviseerd over het  ‘keuzemodel afval’ en de wenselijkheid van ‘omgekeerd inzamelen’. Betreffende voorstellen zullen worden voorgelegd aan de Raad om de doelstelling voor 2022 van 75% afvalscheiding te kunnen halen met als stip aan de horizon een afvalloos Twente in 2030 met 50 kilogram per inwoner per jaar.

Bijdrage verbonden partij: Twence

Maatschappelijk rendement:
Draagt bij aan de taak van de gemeente om te voorzien in een doelmatig beheer van afvalstoffen door de verbranding van restafval. Met het vergisten van GFT-afval, de productie van duurzame energie en het terugwinnen van grondstoffen draagt Twence ook bij aan de gemeentelijke duurzaamheidsdoelstellingen.

Bijdrage verbonden partij: Twente Milieu

Maatschappelijk rendement:

Draagt bij aan de ambitie van de gemeente op het gebied van afvalloos Twente. Dit doet Twente Milieu door de inzameling van de door ons afgesproken afvalstoffen.

.

Wettelijk verplichte indicatoren

Op grond van het Besluit begroting en verantwoording zijn onderstaande indicatoren opgenomen. De indicatoren gelden voor iedere gemeente en zijn bedoeld om gemeenten met elkaar te kunnen vergelijken. Dit is mogelijk via www.waarstaatjegemeente.nl

 

  Beleidsveld Naam indicator Eenheid Jaar Score Bron
12. 2. Verkeer en vervoer Ziekenhuisopname na verkeersongeval met een motorvoertuig %  2015  13% VeiligheidNL
13. 2. Verkeer en vervoer Overige vervoersongevallen met een gewonde fietser %  2015  12% VeiligheidNL
14. 3. Economie Functiemenging %  2017 53,2% LISA
16. 3. Economie Vestigingen (van bedrijven) Aantal per 1.000 inwoners in de leeftijd van 15 t/m 64 jaar  2017  115,1 LISA
21. 6. Sociaal domein Banen Aantal per 1.000 inwoners in de leeftijd 15 – 64 jaar  2017 795,4 LISA
24. 6. Sociaal domein Netto arbeidsparticipatie % van de werkzame beroepsbevolking ten opzichte van de beroepsbevolking 2017  61 CBS
26. 6. Sociaal domein Werkloze jongeren % 16 t/m 22 jarigen 2015  2,27 Verwey Jonker Instituut – Kinderen in Tel
27. 6. Sociaal domein Personen met een bijstandsuitkering Aantal per 10.000 inwoners 2017  7,3 CBS
28. 6. Sociaal domein Lopende re-integratievoorzieningen Aantal per 10.000 inwoners van 15 – 64 jaar 2015  2,6 CBS
33. 7. Volksgezondheid en Milieu Omvang huishoudelijk restafval Kg/inwoner 2017  207 CBS
34. 7. Volksgezondheid en Milieu Hernieuwbare elektriciteit % 2016   1,8 RWS

 

Wat mag het kosten?

Om de gestelde doelen te bereiken zijn per doel lasten begroot voor 2019. Deze bedragen worden ingezet voor het realiseren van de acties (onder 'Wat gaan we doen') maar ook voor het realiseren van de reguliere werkzaamheden. Onderstaande grafiek geeft per doel inzicht in de beschikbaar gestelde budgetten.

Onderstaande tabel geeft inzicht in de meerjarige ontwikkeling van de lasten, baten en reserve mutaties.

Duurzaam wonen, leven en werken Bedragen x 1.000 euroBegroting  2018Begroting 2019Raming  2020Raming  2021Raming  2022
Lasten185.309147.849139.045130.420129.261
Baten102.95778.76673.53969.39967.948
Saldo van baten en lasten82.35369.08465.50661.02161.313
Storting reserves16.2257.5545.5294.7713.649
Onttrekking reserves33.3729.3664.6941.3283.001
Resultaat65.20667.27166.34164.46461.961

 

Toelichting

Voor het begrotingsprogramma Duurzaam wonen, leven, werken stijgt het begrotingsresultaat met 3 miljoen euro in 2019 ten opzichte van 2018. De daling van de lasten is groter dan de daling van de baten.

De belangrijkste mutaties zijn:

  • Incidentele provinciale subsidie voor de NRO in 2018.
  • Intensiveren van handhaving.
  • Wijzigingen in de rioolheffing en afvalstoffenheffing (zowel de lasten als de baten nemen toe).
  • Minder lasten in grexprojecten dan in 2018 en door uitvoering van Richting aan Ruimte.
  • Bezuiniging Actie programma Binnenstad incidenteel in 2019.
  • Hogere opbrengsten bij Parkeren

Meerjarige trendontwikkelingen zijn de lager begrote lasten voor stedelijke ontwikkeling en grondbedrijf.

Voor een verdere toelichting op de cijfers verwijs ik u naar hoofdstuk 6.4.

Meer info Klik hier voor meer informatie over reguliere werkzaamheden en beleidsnota's.
Portefeuillehouders Niels van den Berg, Jurgen van Houdt, Jeroen Diepemaat, Arjan Kampman, Eelco Eerenberg, Onno van Veldhuizen.
Concerndirecteuren Djoerd de Vos-Koelink